«کودکانه‌های بامداد» منتشر شدند
از کارهای شاعر شهیر ما، احمد شاملو، «مردی که خلاصه خودش بود»، شاعری که روزنامه‌نگار و منتقد بود و فیلمنامه و داستان می‌نوشت و ترجمه هم می‌کرد، یکی هم شعر و قصه‌نوشتن برای بچه‌ها بود.
از مجموعه آثار شاملو در این حوزه سه کتابِ «خروس زری پیرهن پری»، «قصه هفت کلاغون» و «ملکه سایه‌ها» چندی پیش در قالب مجموعه «کودکانه‌های بامداد» از سوی نشر چشمه منتشر شده است.
برخی از این قصه‌ها را شاملو بر مبنای قصه‌ای دیگر نوشته است، قصه‌ای از نویسنده‌ای مشهور؛ «خروس زری پیرهن پری» در سال ١٣٣٨ را براساس قصه‌ای از تالستوی می‌نویسد. یا قصه‌ای جامانده در ذهن شاملو، قصه‌ای ارمنی که مبنای‌نوشتن «ملکه سایه‌ها» شد در سال ١٣۴٨.
پیش از آن شاملو البته قصه «هفت کلاغون» را در سال ١٣۴٧ نوشته بود؛ قصه‌ای که قهرمانش دخترکی بود که برای نجات برادرهایش «دامن همت را به کمر می‌زند».
از قرار معلوم این سه کتاب، از اولین‌های شاعر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است و همین کتاب‌ها آغاز مسیری می‌شود که به بهترین آثار ادبی در این حوزه می‌انجامد. همان‌طور که در شناختنامه شاملو» آمده است «شاید شبانه یه شب مهتاب/ ماه می‌آد تو خواب، یا بارون از بهترین کارهای شاملو برای کودکان باشد و از بهترین‌های ادبیات کودک ما، که نه دربند قصه است و نه پای‌بند پیام و پند… اما پریا و قصه دخترای ننه دریا، آشکارا کودکان و نوجوانان و بزرگسالان را به تساوی نشانه گرفته است و بعدها به خاطر بچه‌ها مصور شده است و در آن پیامی نهفته است در قصه‌ای که کودک را به دنیای بزرگترها می‌کشاند».
از تاریخ نوشته‌شدن و انتشار این‌کتاب‌ها معلوم است که شاعر پیش از آن‌که کانون پرورش فکری پا بگیرد، در فکر بچه‌ها و پرورش فکری‌شان بوده است، «اما نه از آن‌دست که پرورش افکار عمل می‌کرد و می‌کند. همدلی و هم‌زبانی با بچه‌ها یک مساله است و تحمیل عقیده به آنان یک چیز دیگر…».
با این‌همه عده‌ای بودند و هنوز هم هستند که معتقدند این‌گونه ادبیات برای بچه‌ها که در قالبی متفاوت تفکر بچه‌ها را نشانه گرفته است و در فکر پرورشِ تفکر است و نه آموزش بایدها و نبایدها، چندان به کار نمی‌آید. ادبیاتی که کودکان را با قصه‌ها و روایت‌ها به دنیای بزرگترها بکشاند و از اکنونِ بچه‌ها، فکرکردن را مساله بداند. همان دوران هم بودند عده‌ای که معتقد بودند شاعر شهیر حیف است که برای بچه‌ها بنویسد. جواد مجابی نوشته است، نوار صوتی مسافر کوچولو که درآمد با استقبال فراوانی روبه‌رو شد. همان روزها بود که «شاعر از من پرسید: به نظر تو کار درستی کرده‌ام که مسافر کوچولو را اجرا کرده‌ام. گفتم این کاری‌ست که برای بچه‌ها کرده‌ای و اجرای قشنگی هم هست، چرا شک کرده‌ای؟
- بس که این و آن گفته‌اند شاعر شهیر حیف است که برای بچه‌ها و این کارها… گفتم باید نظر بچه‌ها را بپرسی، صمیمانه‌تر و درست‌تر است. گفت می‌دانم که بچه‌ها دوستش دارند. گفتم این‌جا عده‌ای بیکار در کمین‌اند که کسی کاری بکند بریزند سرش و عیب بگیرند از کارش و چون کلاغ نکش بزنند».
بعدها این ابتکار شاملو، خواندن شعرها و قصه‌ها روی صفحه و نوار که از قصه‌های کودکان آغاز شد و بعدتر به حافظ و مولوی و نیما و شعرهای خودش هم رسید، «تا اعماق جامعه تا دورترین روستاها سفر کرد و راه درست‌خواندن شعر امروز، اجرای درست یک قصه را آموزش داد و این جدا از هدف اصلی این نوارهای صوتی بود که مفاهیم شعر نو را در جامعه بازتاب می‌داد و انگیزه توجه بیشتری به ادبیات نوین ایران و جهان می‌شد».
در واقع شاملو در آن روزگار از «عامل فرهنگ شفاهی در جامعه‌ای کم‌سواد و لاکتاب زیرکانه استفاده کرد و داستان‌های کودکان را روی نوارها اجرا کرد و بعدها هم که شعر معاصر جهان را همراه کتاب‌های کوچک منتشر کرد».
«خروس زری پیرهن پری» را فرشید مثقالی تصویرسازی کرده است و قصه «هفت کلاغون» و «ملکه سایه‌ها» هم با همان تصویرسازی‌های چاپ نخستین کتاب‌ها، اثر ضیاءالدین جاوید منتشر شده است. هر سه این قصه‌ها به‌سیاق قصه‌های قدیم با جمله آشنای «یکی بود یکی نبود» شروع می‌شود، اما ساختار و زبانی بدیع دارد. و مانند دیگر آثارش شاعر با استفاده از کلمات و حکایات قدیم، روایتی امروزی به دست می‌دهد.
منبع: روزنامه شرق
