تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۶ بهمن ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۲۰:۱۰

شهروندان:
بالاخره آنچه کارشناسان آب، منابع طبیعی و محیط زیست هشدار می‌دادند در حال وقوع است، بحران آب به وخامت گراییده بطوریکه اکنون 517 شهر کشور در آستانه تنش آبی قرار داشته و به 6500 روستا با تانکر آبرسانی می‌شود.

استفاده و بهره برداری مفرط و بیش از حد و ظرفیت از منابع آبهای سطحی ، روان آبها ، سدها و منابع و سفره های زیر زمینی کشور موجب شده تا به تعبیر عامیانه کفگیر به ته دیگ بخورد و ما به نقطه ای برسیم که کارشناسان اکنون هشدار می دهند در تامین منابع آبی از همه ظرفیت های مجاز استفاده کرده و از خط قرمزها عبور کرده ایم.

البته این زنگ خطرها و هشدار ها از خیلی وقت پیش از زمانی که دریاچه ارومیه شروع به خشک شدن کرد، سفره های ابهای زیر زمینی شروع به پایین رفتن کردند و تالابها خشک شد به صدا درآمده بود ولی شاید خیلی ها نخواستند آنرا قبول کنند و بروی خود بیاورند و ما اکنون در وضعیتی هستیم که گزینه های اندکی برای عبور از این بحران پیش رو داریم و باید فکر عاجلی برای آن بشود.

به گفته وزیر نیرو از ۶۰۹ دشت در کشور ۲۹۰ دشت به خاطر کمبود آب سفره های زیر زمینی با خشکی مواجه است که اگر فکر مناسبی نشود ، کشاورزی با مشکل روبرو خواهد شد.

حمید چیت چیان با اشاره به حفر حدود ۹۰ هزار چاه غیر مجاز در دشت ها و مناطق ممنوعه گفت: متاسفانه در حالی که در گذشته در عمق ۸ متری به آب می رسیدیم اکنون در عمق ۲۰۰ متری هم به آب مورد نیاز دست پیدا نمی کنیم.

بی شک ما با روند کنونی مصرف چه در بخش آب شرب و چه در بخش کشاورزی با بحران جدی مواجه خواهیم شد در واقع با توجه به تمام آمارها و شاخص ها ما وارد این بحران شده ایم و اظهار نگرانیها و هشدار های پی در پی مسولان که هرروز صریح تر و آشکارتر بیان می شود مصداق و نمایانگر عمق فاجعه ای که در پیش است.

نکته ای که در اینجا باید به ان اشاره کرد این است که حفر ۱۹۰۰۰ چاه غیر مجاز رقمی نیست که یک شبه اتفاق افتاده باشد بلکه این تخلف در یک دوره نسبتا طولانی و آشکارا صورت گرفته است اکنون سوال این است که آیا چاههای فوق هم اکنون نیز فعال هستند ؟ و به کار خود ادامه می دهند ؟ اگر پاسخ مثبت باشد سوال بعدی این است که چرا تاکنون از سوی دستگاههای مربوط و مرتبط با آن اقدامی در جهت بستن این چاهها با ساز و کارهای قانونی صورت نگرفته است؟

دولتها اساسا برای این ایجاد و شکل می گیرند که با توان حاکمیتی قانون را اجرا و از هرج و مرج جلوگیری کنند و کارها را با برنامه جلو ببرند و یکی از این وظایف و برنامه ها اقدامات قانونی جلوگیری از حفر چاه ، بستن آنها و مقابله با تخلف و خلافکار است.

بنظر می رسد دستگاههای مربوطه در اینمورد به وظیفه خود عمل نکرده و در واقع در حالت واکنشی و انفعالی قرار دارند و به عبارتی توان مقابله با کسانی که بطور غیر قانونی به طبیعت و محیط زیست و در کل به کشور تعدی می کنند و اسیب می رسانند را ندارند .

خب اگر قانون مشکل و خلا دارد باید نمایندگان سه قوه بنشینند و سازو کاری برای این مشکل بیابند تا کسی دیگر تخلف نکند با این ملاحظه کاری و دست روی دست گذاشتن نتیجه این می شود که ما الان در رابطه با دریاچه ارومیه کاسه چه کنم چه کنم بدست گرفته ایم که با این فاجعه ای که حادث شده است چگونه برخورد کنیم هر روز هم می گویند ستاد بحرانی تشکیل شد ، کمیته ای شکل گرفت ، قرارشد از سد ارس آب بیاورند ، قرار است آب دریای خزر را با لوله کشی به دریاچه ارومیه برسانند ، قرار است هیات ژاپنی بیابد و معجزه ای صورت بگیرد .

عباس کشاورز معاون بهبود امور تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی درگردهمایی سالانه برنامه ریزی دانه های روغنی ایران در گرگان گفت : در کشور ما سالانه ۱۱ میلیارد مترمکعب برداشت اضافی از آب صورت می گیرد که این وضعیت بسیار نگران کننده است و باید بر مبنای واقع نگری به دنبال حل مشکلات این بخش باشیم.

به گفته وی، این میزان برداشت در واقع بیشتر از تزریق آب به چاه های زیرزمینی است که اگر این روال سالانه ادامه داشته باشد، نهایتا کل چاه های کشور ۲۰ سال دیگر دوام خواهند آورد.

وی تصریح کرد: افت آب چاه ها و شور شدن آنها باعث خواهد شد تا هزینه بیشتری بر جامعه تحمیل شود.

در همین راستا وزیر نیرو طی سخنانی با بیان این که کشور در زمان حاضر در مرحله تنش آبی است، هشدار داد با شرایط کنونی روز به روز به سمت بحران آبی حرکت می کنیم.

حمید چیت چیان افزود: کشور ما به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک جهان و با ادامه روند موجود در استفاده از آب، بحران آب را با شدت بیشتری تجربه خواهد کرد به طوری که در حال حاضر نیز با حدود ۹ تا ۱۱میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی (منتهی به سال ۱۳۹۱)، افت حدود ۲۰ متری سطح آبخوان های کشور، کاهش بارش، افزایش بی سابقه مصارف بویژه در بخش کشاورزی و کاهش ۴۶ درصدی در روان اب های سطحی و با حدود ۱۷۰۰ مترمکعب سرانه آب تجدیدپذیر در معرض تنش آبی قرار داریم.

وزیر نیرو تصریح کرد: در سال های آینده نیز با ادامه روند موجود و با رسیدن به سرانه آب تجدیدپذیر حدود ۱۰۰۰ مترمکعب در معرض بحران شدید آب قرار خواهیم گرفت ضمن آنکه هم اکنون در برخی مناطق پرآب کشور مانند حوضه دریاچه ارومیه و شرق تبریز، سرانه آب تجدیدپذیر کمتر از ۶۰۰ مترمکعب است.

چیت چیان اضافه کرد: چنانچه هرچه سریعتر در زمینه مدیریت بهینه منابع آب مبتنی بر اصول مدیریت یکپارچه منابع آب، استفاده از پساب ها و زهاب ها، فناوری های نوین و استفاده از منابع نامتعارف آب در استحصال و مصرف آب و بسیاری موارد دیگر اقدام نکنیم، به طور یقین هم در مبحث توسعه دچار عقب ماندگی خواهیم شد و هم در بخش توسعه آب و تامین آب شرب، این حیاتی ترین ماده برای زندگی بشر، دچار مشکلات عدیده خواهیم شد.

وی افزود: اکنون ۶۵۰۰ روستای کشور فاقد منابع آب شرب هستند و توسط تانکر از مناطق دوردست آب شرب منتقل می شود. ارایه این مطالب از این رو ضروری بود که همگان بدانند بحران آب در کشور جدی است و چنانچه اقدام های اصولی و علمی در این زمینه انجام ندهیم و از تمام منابع آب در اختیار به درستی استفاده نکنیم، نسل آینده کشور را دچار چالش های جبران ناپذیری خواهیم کرد.

گفته می شود اگر کشوری ۲۰ تا ۴۰ درصد از منابع آب تجدیدشونده خود را استفاده کند، در دامنه مطمئن قرار دارد. حداکثر میزان مجاز برای استفاده از منابع آب تجدیدشونده ۶۰ درصد است اما اکنون از ۱۲۰ میلیارد مترمکعب، ۹۶ میلیارد مترمکعب مصرف می شود یعنی به جای ۶۰ درصد ۸۰ درصد استفاده می شود که این فشار زیاد به منابع طبیعی وارد می کند و موجب خشکی تالاب هایی مانند هامون، بختگان و دریاچه ارومیه شده است.

مجموع سدهای در دست اجرا و اجرا شده در کشور ۶۶ میلیارد مترمکعب آب در سال تنظیم می کند در حالی که کل روان آب های موجود کشور ۴۶ میلیارد مترمکعب است و از سدهایی که ساخته شده است و یا در حال ساخت داریم، حدود ۲۰ میلیارد مترمکعب فاقد آب هستند مانند سد ساوه که به خاطر تغییر اقلیم، کاهش بارش ها، افزایش تبخیر، افزایش برداشت ها در بالادست و کاهش بارش های موثر بوده است.

به گفته چیت چیان در کشوری که روزی ۸۸ میلیارد مترمکعب روان آب جریان داشته اکنون این میزان به ۴۶ میلیارد مترمکعب رسیده است و روش های گذشته پاسخگوی نیازهای ما نیست و نیازمند بازنگری هستیم.

وی افزود: در همین راستا، یکی از منابعی که می تواند نقش مهمی در تامین آب برخی مصارف ایفا کند، استفاده از فاضلاب های تصفیه شده شهری، روستایی، صنایع و نیز زهاب های کشاورزی است. در جهان پیشرفته، دیگر به فاضلاب به عنوان یک ماده زاید نگاه نمی شود بلکه از آن به عنوان منابع آب خاکستری یادشده و حداکثر استفاده از آن به عمل می آید.

وزیر نیرو اضافه کرد: در کشورهای پیشرفته و پرآب جهان نیز استفاده از این منابع و حتی پسماندهای حاصل از فرآیند تصفیه، کاربرد بسیاری دارد و بسیاری از کشورهای کم آب جهان نیز توانسته اند با استفاده از سامانه های پیشرفته تصفیه، کمبود منابع آب خود را با استفاده از این منابع تا حدود زیادی جبران کنند.

چیت چیان خاطرنشان کرد: متاسفانه در کشور ما در این زمینه عقب ماندگی هایی وجود دارد که به دنبال آن هستیم تا هرچه سریعتر این کاستی ها را مرتفع کنیم.

وی گفت : در زمان حاضر، حجم پساب های تصفیه شده در کشور افزون بر ۸۶۲ میلیون مترمکعب در سال شده است که براساس آمارهای موجود، از این حجم مقدار ۵۵۳ میلیون مترمکعب براساس بخشنامه های موجود به سازمان های آب منطقه ای تحویل شده و ۲۶۹ میلیون مترمکعب بلاتکلیف است که بخشی از آن نیز بدون استفاده به محیط تخلیه می شود.

وزیر نیرو گفت: براساس پیش بینی های انجام شده، حجم فاضلاب های شهری در سال ۱۴۰۰ به پنج میلیارد مترمکعب خواهد رسید که ۷۰ درصد از این آب به صورت پساب قابل استفاده است.

چیت چیان اظهار داشت: شمار تصفیه خانه های فاضلاب در کشور تا پیش از انقلاب اسلامی به کمتر از پنج تصفیه خانه می رسید و نخستین تصفیه خانه در سال ۱۳۴۰ در صاحبقرانیه تهران مورد بهره برداری قرار گرفت اما پس از انقلاب اسلامی، شمار شهرهایی که دارای سامانه های جمع آوری و تصفیه فاضلاب شدند، رفته رفته بیشتر شد به نحوی که در سال ۱۳۶۹ که همزمان با تشکیل شرکت های آب و فاضلاب بود، شمار تصفیه خانه های فاضلاب به ۱۱ تصفیه خانه و در پایان سال ۹۱ به ۱۴۶ تصفیه خانه رسیده است.

وی جمعیت زیرپوشش شبکه فاضلاب را نیز تا پایان سال گذشته، ۲۰ میلیون نفر اعلام کرد که در ۲۶۳ شهر کشور و ۳۸ روستا این امر عملیاتی شده است.

وزیر نیرو گفت: این آمار نشان می دهد بسیاری از شهرهای ما و تقریباً بخش اعظم روستاهای ما فاقد سامانه پیشرفته جمع آوری و تصفیه فاضلاب هستند و این در حالی است که به ازای یک حجم از فاضلابی که در محیط رها می شود، ۴۰ برابر منابع آب آلوده می شود.

وزیر نیرو افزود: بهره برداران طرح افزون بر وزارت نیرو، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی و سایر دستگاه های مرتبط هستند که همین امر اجرای قوی تر این طرح را طلب می کند.

از سوی دیگر حمیدرضا جانباز رییس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در قزوین گفت : با تغییر الگوی بارش و رشد ناموزون جمعیت که منجر به کاهش جمعیت روستایی و افزایش جمعیت شهری شده، تامین آب با مشکلات عدیده روبرو است که لزوم آموزش و فرهنگ سازی در این زمینه را ایجاب می کند.

وی، چرخه اقتصاد آب در کشور را معیوب خواند و گفت: در سال های اخیر با کاهش منابع مالی در این حوزه مواجه شدیم و در بودجه ۹۳ نیز بودجه طرح های عمرانی در مجموع ۴۷ درصد نسبت به سال ۹۲ کاهش یافت که خدمات آبرسانی را از نظر تامین اعتبارات سرمایه ای برای اجرای طرح ها دچار محدودیت می کند.

جانباز با بیان اینکه در زمینه آموزش و فرهنگ سازی مدیریت مصرف آب نیز به خوبی عمل نشده است، ادامه داد: با این اقتصاد معیوب، روند خدمت رسانی به مردم به شدت پرزحمت و کند می شود.

وی تعرفه سازی منطقی را در کنار فرهنگ سازی صحیح مصرف، گام عملیاتی موثر در مدیریت مصرف آب برشمرد و اظهار کرد: هم اکنون قبض آب ۷۲ درصد مشترکان کشور ۲۵ هزار ریال است و ما با این درآمد کنونی نمی توانیم حجم فراینده تقاضاها را پاسخ دهیم و باید سیر مناسب قیمت گذاری منطقی را در خصوص تعرفه های آب ایجاد کنیم.

مشاور وزیر نیرو خاطرنشان کرد: البته این به معنای افزایش قیمت نیست بلکه باید الگو، ترجیحات و سازوکار های موثرتری برای تعیین تعرفه مشترکان پرمصرف و کم مصرف تدوین کرد.

رییس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور گفت: از دو ماه گذشته با تشکیل جلسات مختلف در خصوص پیشگیری از بحران بی آبی در حال برنامه ریزی برای تامین آب در فصل تابستان هستیم.

وی کیفیت آب را مهمترین خط قرمز شرکت آب و فاضلاب کشور عنوان کرد و افزود: مدیران شرکت های آب و فاضلاب باید با توزیع آب با کیفیت حتی اگر منجر به کمبود آب یا اعمال جیره بندی در مناطق خاصی شود تلاش کنند تا کیفیت این ماده حیاتی از حد استانداردهای ملی ایران پایین نیاید.

واقعیت این است که ما در مصرف آب از همه استانداردها و خط قرمزها عبور کرده ایم و چند راه و گزینه بیشتر نداریم یا مردم باید طرز فکر و فرهنگ خود را در نحوه استفاده از آب آشامیدنی تغییر داده و با آگاهی از عمق فاجعه صرفه جویی بیشتری کنند ، دوم اینکه کشاورزی ما بطور اصولی آبیاری و قطره ای شود سوم اینکه پساب های خانگی و صنعتی را با فناوری پیشرفته به چرخه مصرف باز گردانیم و راه حل آخر اینکه آبهای خلیج فارس و دریای خزر را شیرین کرده و آنرا با صدها کیلومتر لوله گذاری به فلات مرکزی ایران و نقاط کم آب برسانیم.

ایرنا