دود آتش جنگل در چشم همه!
شهروندان:
یک لحظه وجدانتان را قاضی کنید و به ندای درونتان گوش دهید، چرا این‌قدر بی‌رحمانه و صرفاً از سر خودخواهی آتش به جان درختان بی‌زبان می‌زنیم و برای درست کردن یک یا دو لیوان چای، تعداد زیادی از گیاهان جنگل را که طبیعت برای رشد نیم‌متر از آنها، 50 سال زحمت کشیده است را به راحتی آتش می‌زنیم و خون به دل طبیعت، جنگل و مراتع می‌کنیم و چه راحت حق حیات را از این موجودات زنده می‌گیریم عده‌ای بی‌توجه به تلفاتی که خودشان از سر غفلت به جنگل و مراتع وارد می‌کنند، لب به اعتراض می‌گشایند که چرا جنگل‌بانان جلوی تخریب جنگلها را نمی‌گیرند؟ اما همین عده و اکثر کسانی که برای عوض کردن حال و هوای روحی‌شان بار سفر می‌بندند و دل به صحرا و جنگل می‌زنند، در ازای چند ساعتی که از این موهبت زیبای الهی بهره می‌برند، چندین و چند برابر به منابع طبیعی و ثروت ملی خسارت وارد می‌کنند.
وقتی خانواده‌ای برای 
روشن کردن یک کوپه آتش که می‌خواهد سور و سات چای جنگلی را آماده کند، گونه‌های گیاهی از جمله گونها را آتش می‌زند، هرگز به این موضوع فکر نکرده است و اصلاً نمی‌داند که یک گون با قطر ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر حداقل ۳۰ تا ۵۰ سال سن دارد و طبیعت برای بزرگ شدن آن نیم قرن زحمت کشیده است.
خیلی از ما زحمت ۵۰-۶۰ ساله طبیعت را صرف یک یا دو لیوان چای می‌کنیم. با دستان خودمان آتش به دامان جنگل می‌اندازیم و نابودی تک‌تک گونه‌های جنگلی را نمی‌بینیم ولی از سوختن و آتش‌سوزی یک باره جنگل که گاهی دست خود طبیعت در آن دخیل است، هوار می‌زنیم .
الان دیگر وقت آن رسیده که از متهم کردن یکدیگر در نابودی جنگل و مراتع چه از طریق آتش‌سوزی‌های عمدی و غیر عمدی و آتش‌سوزی‌های طبیعی و چه از طریق افزایش سطح بیابانی کشور و چه تخریب جنگل توسط دام و عوامل انسانی دست برداریم و تمام هم و غم خود را صرف استفاده بهینه از طبیعت و منابع طبیعی و حفظ و نگهداری این نعمات و ثروتهای خدادادی کنیم.
آتش پای درختان کهنسال!
روزهای پایانی شهریور ماه و تعطیلات سه ماهه تابستانی را پشت سر می‌گذاریم. بسیاری از خانواده‌ها از این فرصت باقیمانده استفاده کرده و بار سفر می‌بندند و راهی شهرهای شمالی کشور یا بعضاً مناطق سرسبز و جنگلی می‌شوند و بی‌تردید در این بین یکی از بهترین و متداول‌ترین تفریحات ما و همه این است که یک روز از سفر را اختصاص می‌دهیم به دل دشت و دمن و جنگل زدن و به اصطلاح خودمان به دل طبیعت می‌رویم و فارغ از رستوران و هتل، غذای ساده جنگلی تهیه و تدارک می‌بینیم.
شاید خیلی از شما شاهد این صحنه‌ها باشید یا خود شما هم جزو همان دسته باشید که هنوز زیراندازتان را پهن نکرده‌اید دنبال جمع کردن هیزم و چوب و کندن نادانسته گونه‌های نادر گیاهی از اطراف می‌شوید. یک درخت تنومند و کهنسال را زیر نظر می‌گیرید تا آتش ناهار و زغال سماور زغالی‌تان را کنار آن علم کنید تا از باد در امان باشد و آتشتان خاموش نشود.
در عرض سه سوت آتشی در دل جنگل به پا می‌کنید و دود و دمی راه می‌اندازید که انگار می‌خواهید یک شهر را غذا بدهید!… بی‌خیال و بدون توجه به آنکه چقدر به جنگل و طبیعت آسیب زده‌اید یک روز شاد و گرم را به مدد چوبها و گونه‌های نادر طبیعت پشت سر می‌گذارید و غروب هنگام رفتن باز بدون توجه به آنکه آتش‌های برافروخته را کاملاً خاموش کنید جنگل را ترک می‌کنید؛ فردای آن روز وقتی خبر آتش‌سوزی در بخش زیادی از یکی از جنگلهای شمال کشور را از تلویزیون می‌شنوید و صحنه‌هایی از سوختن و دود شدن درختان را مشاهده می‌کنید باز به خودتان نهیب نمی‌زنید که قطعاً این آتش‌سوزی از روی غفلت و سهل‌انگاری شما صورت گرفته است؟!
مردم طبیعت را نشناخته‌اند
مهندس مصطفی خوش‌نویس عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات، جنگلها و مراتع کشور در گفت‌وگو با گزارشگر ما با اشاره به اینکه یک اصل کلی در کشور وجود دارد و آن این است که مردم ما آن طور که لازم است طبیعت خود را نشناخته‌اند، خاطرنشان می‌کند: «اغلب آتش‌سوزی‌ها در جنگلها به صورت غیرعمد است که مردم ما بافت پوشش گیاهی کشور را نشناخته‌اند. خیلی از مردم به راحتی یک گون با قطر ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر که حداقل ۵۰ سال سن دارد را نمی‌شناسند و نمی‌دانند طبیعت ۵۰ سال برای رشد آن زحمت کشیده است، بنابراین خیلی راحت آن را می‌کنند و آتش می‌زنند تا یک چای دم کنند.»
وی میگوید:«ما آتش‌سوزی‌ها را می‌بینیم ولی کنده شدن تک‌تک درختان و سوختن آنها را نمی‌بینیم. شاید مقدار گونها و بوته‌های دیگری که در طبیعت داریم به شکل مرتب برای کسانی که به طبیعت می‌روند و آنها را می‌کنند دهها برابر آتش‌سوزی‌های وسیع در جنگل است و این نکته اصلاً به چشم کسی نمی‌آید و مورد توجه قرار نمی‌گیرد.»
مهندس خوش‌نویس در ادامه میگوید: «پر واضح دیدم که در طبیعت پای یک درخت ۱۵۰ ساله که ۶۰ سانت قطر داشته آتشی زیر کنده آن روشن کرده‌اند که مبادا خاموش شود تا یک غذا گرم شود، ولی آنچه مهم نیست و مورد غفلت قرار می‌گیرد، صدمه‌ای است که به درخت وارد می‌شود.»
این عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات و جنگلها و مراتع بر این باور است که مردم ما هنوز درخت و گیاه را نشناخته‌اند و برنامه آموزشی و اطلاع‌رسانی دقیقی هم در جامعه وجود ندارد. البته اخیراً در صدا و سیما کارتون‌هایی در این خصوص ساخته شده است، این خوب است ولی خیلی کم است.»
پیشنهاد وی این است که این نوع آموزش‌ها باید از دوران ابتدایی تحصیلی و در مدارس و کتابهای درسی بچه‌ها آغاز شود. چرا که: «هرآنچه که از بچگی در ضمیر ما نهادینه شود تاثیر ماندگارتری در بزرگسالی دارد و این آموزه‌های کودکی برای همیشه ملکه ذهن می‌شود.»
وی با ذکر مثال جالبی میگوید:«همان‌طور که به بچه‌های خود یاد می‌دهیم مورچه‌ها را نباید زیر پا له کرد آنها هم یک موجود ضعیف زنده هستند، باید به آنها یاد بدهیم در زیر ریزترین گیاهان و بوته‌ها موجوداتی زندگی می‌کنند که اگر آنها را بکنیم خانه این حشرات را خراب کرده‌ایم و محل تخم‌گذاری را نابود ساخته‌ایم.»
مهندس خوش‌نویس در ادامه توصیه می‌کند: « فرزندان خود را به طبیعت ببرید و ضمن آشنایی آموزش، نگهداری از گیاهان و گونه‌های مختلف را به آنها بیاموزید، چرا که اگر آموزش تقویت شود به مراتب آسیب وارده کمتر می‌شود.»
وی با اشاره به یک نکته بسیار ظریف که اخیراً یک آتش ته سیگار ۲۰ هکتار از جنگلهای اورس (بالاتر از سد کرج) را به آتش کشانده است، به بیان راههای پیشگیری از حریق می‌پردازد و میگوید: «درست کردن آتش بر به منظور جلوگیری از رخنه آتش، انتخاب کاشت و توسعه گونه‌های مناسب گیاهی مثل دغدغک که آب زیادی دارد و در مقابل آتش مقاوم است، در کنار مدیریت منابع و آموزش و اطلاع‌رسانی مردم می‌تواند جنگلهای ما را از حریق‌های عمدی و غیرعمدی مصون نگه دارد.»
آتش بزرگترین دشمن جنگل
آتش بزرگترین دشمن جنگل بوده و زیان‌های وارده از آن در درجه اول زیان به جامعه جنگل است.
در آتش‌سوزی‌ها بزرگترین حفاظت، سعی در کوچک نگاه داشتن سطح آتش‌سوزی است و حفاظت از زیان این آفت و بکار گرفتن تکنیک‌های مختلف و خاموش کردن جنگل قبل از انتشار آن بزرگترین هدف جنگلبان می‌باشد.
آتش‌سوزی در جنگل به خاطر موقعیت مناطق جنگلی که اغلب باز است، به صورت آزاد و بدون آنکه با مانعی برخورد کند انتشار پیدا می‌کند و به هر طرف پیشرفت کرده و در جهت‌های مختلف آتش‌سوزی ادامه پیدا می‌کند.
در این میان مهم‌ترین موضوع در آتش‌سوزی دانستن علت بروز آن است.
دکتر شمس‌الله شریعت‌نژاد نماینده مردم عباس‌آباد، تنکابن و قائمشهر و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر ما در پاسخ به این سؤال که نقش آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی در تخریب جنگلها چیست و مهم‌ترین دلیل این آتش‌سوزی‌ها چه می‌باشد، قاطعانه این طور میگوید: «۹۹ درصد آتش‌سوزی‌ها دخالت انسانی در آن دخیل است و شرایط طبیعی در ایجاد حریق تنها یک درصد است. از این ۹۹ درصد بخش قابل توجهی به سهل‌انگاری‌ها و بخش معدودی هم به توسعه اراضی و تغییر کاربری برمیگردد…»
دکتر شریعت‌نژاد با اشاره به اینکه آنچه مربوط به حریق‌های سهوی است از سوی شکارچیان و گردشگران صورت می‌گیرد، خاطرنشان می‌کند: بخشی از آتش‌سوزی‌های سهوی هم بدین شکل صورت می‌گیرد که عده‌ای عمدا شیشه در جنگل می‌اندازند تا از طریق تابش نور خورشید عدسی ایجاد شود که این مسئله باعث بروز آتش‌سوزی در جنگل می‌شود.»
وی در توضیحات بیشتری در این زمینه میگوید: «برخی از این نوع حریق‌ها برای تجاوز به اراضی است که کاملا عمدی است ولی تعداد آنها کم است.»
از این نماینده مجلس می‌پرسم چرا برخورد قانونی با این افراد نمی‌شود و چرا قوانین ما بازدارندگی لازم را ندارند؟ دکتر شریعت‌نژاد هم با تاکید بر این موضوع که قوانین بازدارنده است ولی اراده‌ای برای برخورد وجود ندارد اضافه می‌کند: «متاسفانه در هر دو مورد آتش‌سوزی عمدی و غیرعمدی برخورد قوی با این افراد نمی‌شود و در برخورد با عوامل بروز آتش‌سوزی می‌بینیم که حتی با یک درصد آنها نیز برخورد نشده است که برای دیگران درس عبرت باشد. این فقط بحث قانونی نیست. بلکه بحث ارادی است که در تقابل با این افراد وجود ندارد.؟
از وی می‌پرسم مجلس شورای اسلامی و کمیسیون کشاورزی اقدامات خاصی در این خصوص انجام داده است؟ میگوید: «لایحه طرح قانون جامع حفاظت از منابع طبیعی در حال بررسی است و منتظر اصلاحات آن هستیم. این طرح جرائم را تشدید کرده است، اما نکته مهم‌تر این است که ما اراده‌ای برای برخورد با متخلفان داشته باشیم.»
جنگلهای شمال امسال ۷ بار در آتش سوخت!
این نماینده مردم تنکابن، قائمشهر و نکا در ادامه صحبت‌های خود به این مسئله هم اشاره می‌کند که: «متاسفانه امسال در جنگلهای گلستان که منطقه حفاظت شده است بیش از ۷ بار آتش‌سوزی داشته‌ایم که منشا آنها انسانی می‌باشد که یا برای پخت و پز یا برای گرما آتش روشن شده که بر اثر بی‌مبالاتی منجر به آتش‌سوزی شده است ولی با چند مورد از آنها برخورد شده است؟ این نماینده مجلس پاسخ خود را این طور می‌دهد: «که با هیچ یک از آنها برخورد نشده است، شکارچیان از دید محیط‌بانان مخفی نمی‌مانند همه این تخلفات را می‌بینند ولی با آنها برخورد نمی‌شود.»
وی اظهار تاسف می‌کند که وقتی سراغ مسئولان محیط زیست یا سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور می‌رویم آنها از کمبود بودجه و کمبود نیروی انسانی برای تهیه تجهیزات اطفاء حریق صحبت می‌کنند یا نیروهایی که از حفاظت سازمان جنگلها و مراتع رفتند و دیگر جایگزینی برای آنها نیامده است.
همچنین قبلا سیستم ماهواره‌ای از زمان حریق و شناسایی طول و عرض جغرافیایی داشتیم ولی الان این سیستم خود را نشان نمی‌دهد و محسوس نیست، تمام خودروها و لندروورها و دستگاه‌ها قدیمی است و وقتی به سازمان‌های فوق‌الذکر مراجعه می‌کنیم از کمبود بودجه صحبت می‌کنند.
وی میگوید: «تا وقتی اراده قوی برای برخورد با این موضوع یعنی تخریب جنگل وجود نداشته باشد و نوع ارتباط مردم با منابع طبیعی این‌گونه تعریف نشود که مردم احساس کنند از طبیعت منفعت می‌برند، شاهد تخریب جنگل و حریق در این منابع طبیعی هستیم، در این شرایط محتاج یک نگاه فرابخشی و جامع هستیم تا با یک برنامه‌ریزی جامع بتوانیم از منابع طبیعی حفاظت کنیم.»
دکتر شریعت‌نژاد در ادامه میگوید: «وابستگی مردم از نظر معیشتی به منابع طبیعی باید قطع شود تا شاهد نابودی جنگلها نباشیم. بالا رفتن نرخ بیکاری در مناطقی که منابع طبیعی و جنگلی مستعد داریم بسیار بالا است از این رو شاهد سرمایه‌گذاری کلان کمتر، اشتغالزایی کمتر و عدم توسعه در ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی هستیم و عملا رفتار دولت رفتاری نیست که منتج به حفاظت از منابع طبیعی باشد.»
اگر همین الان پا به جنگلهای زیبای شمال کشور در منطقه «لایی» از روستای «واودین» واقع در شهرستان نکا بگذارید، بوی تند و زننده تنه و کنده درختان کهنسال سوخته، ریه‌هایتان را آزار می‌دهد، بیش از دو هفته از آخرین حادثه آتش‌سوزی در ۶، ۷ هکتار از جنگلهای این منطقه می‌گذرد و چقدر زود یادمان می‌رود که یک بی‌احتیاطی کوچک عمدی از سوی دامداران منطقه، شکارچیان، یا دشتی‌بانان و قرق‌بانان یا سهل‌انگاری مسافران شهری چگونه می‌تواند هکتارها جنگل را نابود کند و تاسف‌بارتر آنکه هر چه مردم محلی و حاشیه‌نشینان جنگل سعی در مهار آتش با سرشاخه‌ها و چوب کنند، یا خودشان را به محل حادثه برسانند نیمی از جنگل در آتش می‌سوزد و منابع ملی و عرصه‌های طبیعی بدون توجه و دقت مسئولان به ضرورت تامین تجهیزات ضروری از جمله بالگرد و کپسول آتش‌نشانی برای مواقع ضروری در لابه‌لای پیچ و خم‌های اداری مثل کمبود بودجه و اعتبار مورد تخریب قرار می‌گیرد.
آتش نامرد است و می‌سوزاند، با کوچکترین بی‌احتیاطی در عرض یک چشم بر هم زدن هکتارها جنگل و ثروت ملی دود می‌شود و به هوا می‌رود.
حیدر نقی‌زاده یکی از ساکنان شهرستان نکا برایمان از آخرین حادثه آتش‌سوزی در جنگلهای منطقه واودین میگوید و تاکید می‌کند: «کسانی‌که در حاشیه جنگلها زندگی می‌کنند یا خود دامداران که گاهی عامل اصلی آتش‌سوزی می‌شوند، باز اولین کسانی هستند که سعی در مهار آتش و خاموش کردن آن می‌کنند ولی ما هیچ امکاناتی برای خاموش کردن حریق نداریم از مسئولان سازمان جنگلها و منابع طبیعی در همین جا تقاضا داریم بالگرد و ماشین آب‌پاش در اختیار مسئولان استانها قرار دهند چون در اکثر آتش‌سوزی‌ها هیچ خودرویی نمی‌تواند وارد جنگل شود و فقط باید از طریق هوایی آتش را خاموش کرد.»
آقای نقی‌زاده میگوید:«در این حادثه اخیر تا ما خودمان را به جنگل رساندیم نیمی از جنگل در آتش از بین رفت، در این منطقه هنگام حریق تا منابع طبیعی به داد ما برسد ۲ ساعت زمان می‌برد و در این فاصله کل جنگل می‌سوزد، ضمن آنکه گاهی اوقات دست و پای مردم در آتش می‌سوزد و جان ما به خطر می‌افتد.»
جنگلهای هیرکانی منابع سرشار سرسبزی کشور
جنگلهای ایران به ۵ حوزه رویشی تقسیم می‌شوند، جنگلهای هیرکانی یا خزری، جنگلهای زاگرس، جنگلهای ایران و نورانی، جنگلهای خلیج‌فارس و عمانی و جنگلهای ارسباران.
در این میان جنگلهای هیرکانی که منابع سرشاری از سرسبزی استان مازندران را تشکیل می‌دهند و از سوی ادارات کل منابع طبیعی استانهای گیلان، مازندران، ساری و نوشهر و گلستان حفاظت می‌شوند، هر ساله در ایام تعطیل و حتی غیر آن نیز بسیاری از مسافران را در خود جای می‌دهند ومتاسفانه بیشترین آسیب‌ها را همین مسافران ناخواسته به جنگلها وارد می‌آورند.
سرهنگ اسحاق محسنی فرمانده یگان محافظت منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری در این خصوص با اظهار تأسف از اینکه برخی از افراد از روی ناآگاهی و به منظور پخت غذا یا تفریح از سر شاخه‌های خشک شده درختان برای ایجاد آتش استفاده می‌کنند، میگوید: «برخی از مسافران از روی بی‌مبالاتی در پایان سفر به دلیل سرگرم شدن به کارهای دیگر فراموش می‌کنند آتش را به صورت کامل خاموش کنند و همین امر سبب آتش‌سوزی در جنگلها می‌شود.»
وی در گفت‌وگو با گزارشگر ما ضمن ارائه آماری از وقوع آتش‌سوزی طی چند ماه اخیر در جنگلهای این منطقه خاطر نشان می‌کند: «در ۵ ماهه نخست سال جاری ۲۵ فقره آتش‌سوزی در جنگلهای استان مازندران (گلوگاه تا نور) را شاهد بودیم که ۱۶ هکتار از این مناطق اراضی جنگلی، ۱هکتار جنگل دست کاشت، بیش از ۴۴ هکتار مرتع غیر مشجر (علفزار) و ۱۱۴ هکتار مرتع مشجر بوده که کل اراضی مورد حریق ۱۷۵ هکتار اعلام شده است.
سرهنگ محسنی با اشاره به اینکه ۱ میلیون و ۱۸۱ هزار هکتار عرصه ملی داریم که ۷۵۰ هزار هکتار از این عرصه‌ها جنگل و بقیه مرتع است، به دلایل بروز آتش‌سوزی‌ها در جنگل می‌پردازد و میگوید: «بخشی از این آتش‌سوزی‌ها به عدم نزول بارش به‌موقع و افزایش دمای بیش از حد برمیگردد و برخی از آنها عوامل انسانی دارد…
این عوامل انسانی از دیدگاه سرهنگ محسنی، شامل شکارچیان مالکان زمینهای زراعی حاشیه جنگلها و دامداران، هستند.
وی به رسیدگی دو مورد تخلف ناشی از عوامل انسانی که در بروز آتش‌سوزی‌ها دخالت داشتند اشاره کرد و میگوید: «بیشترین حریق‌ها در بهشهر و آمل اتفاق افتاده که صعب‌العبور بودن منطقه و موقعیت جغرافیایی این دو شهرستان نیز باعث افزایش آتش‌سوزی اعلام شده است.»
سرهنگ محسنی با بیان اینکه آتش‌سوزی ۳۰۷ هکتار از اراضی آمل در مرتع عالمیان و گزنه‌سرا در زیر قله دماوند به دلیل صعب‌العبور بودن منطقه صورت گرفته است میگوید: «همکاران ما نتوانستند برای اطفای حریق با خودرو وارد این منطقه شوند و سه ساعت طول کشید تا با پای پیاده خود را به منطقه حریق برسانند و این یکی از مشکلات پیش‌روی ماست.»
به او می‌گویم با این شرایط تا وقتی نیروهای کمکی برسند که نیمی از جنگل نابود می‌شود! سرهنگ محسنی هم ضمن تایید حرف‌هایم در ادامه میگوید: «قطعاً اگر بالگرد داشتیم براحتی می‌توانستیم حریق را اطفا کنیم ضمن آنکه زمان زیادی جهت هماهنگی با ستاد بحران در تهران جهت اعزام هلیکوپتر را از دست می‌دهیم.»
وی به مشکلاتی که جهت اطفا حریق در این منطقه وجود دارد اشاره کرده و میگوید:«نبودن پایگاه مرکزی اطفا حریق در مازندران، عدم برقراری ارتباط با سیم و بی‌سیم و عدم امکان آنتن‌دهی تلفن‌های همراه خسارات ناشی از آتش‌سوزی در جنگلهای منطقه مازندران و ساری را افزایش می‌دهد. به او می‌گویم پیشنهاد شما برای کاهش این خسارتها و پیشگیری از حریق در این منطقه که به اعتقاد شما جنگل مازندران از بهترین، کهن‌ترین و نادرترین و با قیمت‌ترین جنگلهای دنیا در استان است چه باید کرد؟
پاسخم را با بیان این نکته که نباید بگذاریم این گونه‌های نادر و کمیاب از بین برود و این جنگل لیاقت داشتن بالگرد برای اطفا حریق را دارد، این طور می‌دهد:«اگر اعتبارات ملی و ویژه‌ای جهت فعال شدن سیستم نرم‌افزاری در اختیار ما قرار گیرد و در زمینه ارتباطات از فناوری تلفن ماهواره‌ای برخوردار باشیم قطعاً به راحتی می‌توانیم در سطح عرصه‌های ملی در مناطقی که حادثه‌خیز هستند و وقوع حریق را داریم همچنین شاهد تجاوز به این عرصه می‌باشیم و قاچاقچیان چوب فعالیت می‌کنند، همه موارد را خنثی کنیم و این عرصه‌ها را مقداری تحت کنترل درآوریم و خسارتها را تا حدودی کاهش دهیم.»
سرهنگ محسنی بر این باور است که با نیروی انسانی نمی‌توان از قدم به قدم جنگل و عرصه‌های طبیعی به درستی حفاظت کرد و مانع از وقوع حادثه شد.»
۸۰ درصد حریق‌های جنگل عوامل انسانی دارد
بی‌تردید حفظ و حراست از عرصه‌ها و منابع طبیعی و ثروتهای ملی به‌خصوص جنگل یک وظیفه ملی و همگانی است که همه باید خود را در نگهداری از این نعمت الهی سهیم بدانیم و کمبود بودجه‌ها و اعتبارات را بهانه‌ای برای مراقبت صحیح از این عرصه‌ها نیاوریم. «با توجه به اهمیت موضوع حریق در جنگلها، در برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی ۱۷ پایگاه اطفای حریق را در سطح کشور داریم که با توجه به کمبود بودجه متاسفانه هنوز تمام این پایگاه‌ها راه‌اندازی نشده است ولی در طی چند سال قبل در دو استان گلستان و کرمانشاه نیز ۲ پایگاه اصلی راه‌اندازی شده و دو پایگاه فرعی هم در سمنان تاسیس شده است و اما به این مسئله هم واقفیم که باید بضاعت خود را در سطح کشور جهت ایجاد آمادگی برای بحث حریق و اطفای آن بیشتر کنیم.»
سرهنگ قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با بیان مطلب فوق با اشاره به اینکه براساس آمارها ۸۰ درصد حریق‌ها در سطح جنگلها و مراتع کشور به عوامل انسانی برمیگردد، خاطرنشان می‌کند:«حریق در جنگلها و به‌خصوص مراتع به صورت عمدی خیلی کم اتفاق می‌افتد ولی عمده آتش‌سوزی‌ها در جنگلهای کشور در حاشیه جاده‌ها و مناطق گردشگری که شاهد افزایش سفرها هستیم رخ می‌دهد و در این بین سهل‌انگاری تاثیر جدی بر حریق‌های جنگلی دارد.»
سرهنگ سبزعلی با اعلام اینکه در زمان اوج سفرها- شاهد افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی آتش‌سوزی‌ها هستیم میگوید:«قطعاً در این زمینه با پیش‌بینی و شناسایی کانون‌های بحرانی، راههای مقابله نیز در دستور کار سازمان جنگلها و مراتع آبخیزداری کشور قرار گرفته است و در همین راستا نیز تفاهم‌نامه‌ای هم با سازمان بحران کشور امضا کرده‌ایم که به کلیه استانداران و رؤسای بحران استانها اعلام و موظف شدند در بحث حریق از کلیه دستگاه‌های دولتی و غیردولتی برای اطفای حریق استفاده شود.»
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها در ادامه با بیان اینکه در سال جاری آتش‌سوزی در جنگلهای کشور نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد افزایش داشته است، میگوید:«ظرف ماههای آینده ۱۰۰ دستگاه خودرو با تجهیزات اطفای حریق در اختیار استانهای پربحران قرار می‌گیرد.»
وی اضافه می‌کند:«امسال با توجه به افزایش بیش از حد دما و کاهش بارندگی و خشکسالی در کشور شاهد آتش‌سوزی‌های زیادی بودیم که در برخی از ماهها شاهد افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی آتش‌سوزی در برخی از مناطق از جمله خوزستان، فارس، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد و کردستان بودیم و لذا بروز حریق‌های پیاپی در جنگلها و مراتع کشور اجتناب‌ناپذیر است.»
از سرهنگ سبزعلی در مورد آتش‌سوزی‌های عمدی که توسط برخی سودجویان و زمین‌خواران در جنگلها و مراتع رخ می‌دهد هم سؤال می‌کنم، میگوید: «متاسفانه برخی سودجویان به دلیل تغییر کاربری زمینها اقدام به آتش زدن جنگل و بعضی از مراتع می‌کنند که با تلاش‌های یگان حفاظت سازمان جنگلها در ۶ ماهه سال جاری ۱۵ نفر شناسایی و دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند و البته با مذاکراتی که با مراجع قضایی داشتیم خواستار این مسئله شدیم که تشدید مجازاتی برای این سودجویان داشته باشند و قوانینی در این راستا وضع کنند که از بازدارندگی لازم هم برخوردار باشد.»
خاموش کردن آتش جنگل با سرشاخه‌ها!
اینکه می‌شنویم هنوز در آتش‌سوزی‌های وسیعی که در سطح جنگلهای کشور صورت می‌گیرد، مردم و مسئولان با استفاده از روش‌های سنتی یعنی با بیل و سرشاخه و دبه آب سعی در خاموش کردن آتش دارند، خیلی یکه می‌خوریم و این سوال در ذهنمان جا خوش می‌کند که چرا هیچ بالگردی برای اطفاء حریق در جنگلها و مراتع وجود ندارد؟
سرهنگ قادر سبزعلی پاسخ این سوال را این‌طور می‌دهد: «به عنوان یک کارشناس، اعتقادی به بالگردهای فعلی داخل کشور برای اطفاء حریق ندارم. کسی که خلبان یک بالگرد برای این منظور است از نظر حرفه‌ای باید توانمندی کار اطفاء را داشته باشد، خلبان‌های ما امدادی هستند و هلی‌برد نیرو می‌باشند و برای اطفاء حریق از کارآمدی لازم برخوردار نیستند.»
وی با اظهار امیدواری که در آینده بتوانیم یک ناوگان هوایی داشته باشیم که صرفا برای اطفاء حریق به کار گرفته شود، میگوید: «در حال حاضر در کشور همسایه ما ترکیه ۵۰ فروند هواپیمای آتش‌نشانی کانادایی وجود دارد که ۲۰ هزار لیتر آب را در عرض ۳ دقیقه آبگیری کرده و برای اطفاء حریق می‌فرستد و ما الان که در شرایط تحریم هستیم امکان تهیه چنین بالگردی را نداریم. ضمن آنکه امکان نگهداری آنها هم هزینه مضاعفی برای سازمان دارد. البته ناگفته نماند الحمدلله سیستم هوایی ما به این سمت می‌رود که هواپیماهای مسافربری از رده خارج از جمله بوئینگ ۷۴۷ را به‌گونه‌ای طراحی کند که با نصب مخازن آب بر روی آنها بتوان در مواقع حریق از آنها استفاده کرد.»
سرهنگ سبزعلی با اشاره به اینکه الان ناوگان هوایی ما خوب است و در مواقع بحرانی بالگردهای سازمان‌های مختلف از جمله هلال‌احمر و ارتش به کمک آمده‌اند و آتش مهار شده است خاطرنشان می‌کند: «مشکل ما در مناطق صعب‌العبور است که گاهی حضور بالگردها حریق را تشدید می‌کند و باعث افزایش آتش می‌شود.»
۵ ماه، ۷۲۰ مورد آتش‌سوزی
در ۵ ماهه سال جاری با تعداد ۷۲۰ مورد آتش‌سوزی جنگلها و منابع طبیعی سطح آتش‌سوزی‌ها به ۷ هزار و ۴۷ هکتار رسیده است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته از لحاظ تعداد خطرات آتش‌سوزی و سطح به ترتیب ۱۱ و ۱۸ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
مهندس خداکرم جلالی رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با کیهان با بیان آمار فوق که متاسفانه افزایش آتش‌سوزی‌ها در سطح جنگلهای کشور را نشان می‌دهد، میگوید: این در حالی است که سال گذشته تعداد آتش‌سوزی‌ها ۶۳۸ مورد و سطح آتش‌سوزی‌ها ۵ هزار و ۹۷۶ هکتار بوده است.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون منابع طبیعی کشور از لحاظ تجهیزات و امکانات اطفاء حریق با نارسایی شدیدی مواجه است تصریح می‌کند: «متاسفانه اطفاء حریق جنگلها و منابع طبیعی کشور ما به شکل سنتی (بیل – سرشاخه و دبه) انجام می‌شود، بنابراین با روش سنتی کنترل آتش‌سوزی در وسعت زیاد امکان‌پذیر نیست.»
رئیس سازمان جنگلها با اشاره به اینکه برای کنترل به موقع آتش‌سوزی‌ها باید در لحظات اولیه متوجه و دست به کار شویم میگوید: «هم‌اکنون به دنبال ابزار مناسب، تجهیزات و امکانات پیشرفته مطابق دانش روز و بالگردهای اطفاء حریق هستیم اما اعتبارات این سازمان پاسخگوی نیاز این بخش نیست.»
صدیقه توانا
کیهان
