تاریخ انتشار : یکشنبه ۱ دی ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۲۱:۲۱

شهروندان:
در اینترنت در مورد اراک جست‌و‌جو می‌کردم تا از این شهر بیشتر بدانم و خواندم: «شهرستان اراک به لحاظ برخورداری از چند عامل آب و هوایی مانند مجاورت با کویر میقان و وجود ارتفاعات دارای نوسانات اقلیمی است؛ از خصوصیات اقلیمی این شهرستان می‌توان به تابستان‌های نسبتاً ملایم و زمستان‌هایی سرد اشاره کرد. وجود ارتفاعات در غرب و جنوب شهرستان و دشت‌های هموار در مرکز و شمال از عمده‌‌ترین خصوصیات توپوگرافی شهرستان اراک است که از مهمترین کوه‌های آن می‌توان به سفیدخانی و هفتاد قله اشاره کرد.»

انتظار هر کس از چنین شهری، آن هم در کشور چهار فصل ایران، این است که آب و هوایی دلچسب و ییلاقی داشته باشد و نفس کشیدن در آن، اکسیژن خالص را مهمان ریه‌های مردم کند؛ اما حقیقت آن است که کارخانه‌ها و صنایع، نفس اراک را بریده‌اند و حالا این شهر در زمره آلوده‌ترین کلانشهرهای ایران قرار دارد.

ماشین‌سازی، آلومینیوم‌سازی، کابل‌سازی، واگن‌سازی، کمباین‌سازی‌، لاستیک‌سازی هوای اراک را از نظر داشتن عوامل آلوده‌کننده از تهران هم آلوده‌تر کرده‌اند تا جایی که مردم دیگر نمی‌خواهند شهر صنعتی داشته باشند.

برخی روزها آلودگی هوا از مرز هشدار فراتر می‌رود. در سال ۹۱ تعداد روزهای ناسالم ۱۸۵ روز و در ۴ ماهه اول سال ۹۲ تعداد روزهای آلوده ۶۸ روز اعلام شد. همه این مشکلات موجب شد اراکی‌ها از خرداد تا آبان ماه امسال به مدت ۱۸ هفته متوالی به فکر آن باشند که نارضایی خود را به مسئولان برسانند. دکتر معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم برای بررسی این موضوع اولین سفر کاری خود را به این شهر صنعتی اختصاص داد و مهرماه امسال به اراک سفر کرد.او در این سفر یک روزه در کارگروه کاهش آلایندگی هوای شهر اراک، جلسه کارگروه تالاب میقان اراک و نشست مشترک با «سمن»‌ها و خبرنگاران رسانه‌های گروهی شرکت و از تالاب میقان بازدید کرد.

مردم اراک واقعگرا هستند نه شعارگرا

در نشست با سمن‌ها (سازمان‌های مردم نهاد) که نمایندگانی از میان مردم هستند، خواسته‌های اراکی‌ها از دکتر ابتکار و محمدحسین مقیمی استاندار مرکزی مطرح و از مشکلات گفته شد.

حالا ۲ ماه از برگزاری این جلسه می‌گذرد و دکتر سیاوش آقاخانی فعال محیط زیست و مدرس دانشگاه که در این نشست حاضر بوده می‌گوید: ما انتظار نداریم که مشکل آلودگی هوای شهر اراک یک شبه یا با ارائه چند مصوبه حل شود، چون مجموعه‌ای از عوامل وجود دارد که آلودگی‌ها را به وجود می‌آورند.

به گفته وی مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد واقع‌گرا هستند نه شعارگرا.

آقاخانی اظهار می‌کند: پیگیری‌های استاندار مرکزی بعد از سفر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، نتایج خوبی در پی داشته که خارج کردن کارخانه آلومینیوم از اراک و تعطیل کردن دیگ‌های آلاینده آن از جمله این اقدامات است. گازسوز کردن کوره‌های آجرپزی هم انجام شده اما با این اقدامات نمی‌توان مشکل را حل کرد و انتظار ما این است که مسئولان در طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک بازنگری داشته باشند.

وی می‌افزاید: این طرح سال ۸۴ تهیه و سال ۸۶ ابلاغ شده اما در آن زمان منابع آلاینده اراک کاملاً متفاوت بوده‌ است. در زمان تهیه این طرح ۵۰هزار خودرو در اراک تردد داشته که حالا به ۲۰۰هزار خودرو رسیده و مشکل حاد ترافیک گریبانگیر شهر شده است. در آن زمان به توان زیست محیطی اراک توجهی نشد و این شهر توان پذیرش این تعداد واحد صنعتی را نداشت.

به عقیده آقاخانی حل مشکل آلودگی هوای اراک نیازمند یک برنامه درازمدت است و به جای طرح جامع کاهش آلودگی هوا باید طرح‌های جامع مدیریت زیست‌بومی تهیه شود. این طرح توان زیست محیطی منطقه را ارائه می‌دهد و به مسئولان کمک می‌کند تا بدانند یک شهر گنجایش چه تعداد خودرو یا واحد صنعتی را دارد. اکنون در سراسر دنیا این طرح ارائه می‌شود و ما باید بدانیم که اجرای طرح‌های موردی، تأثیر چندانی در کنترل آلودگی هوا ندارد؛ چون عوامل بسیاری در به وجود آمدن آلودگی هوا مؤثر است و تا زمانی که شهرها طرح‌ جامع مدیریت زیست‌بومی نداشته باشند، نتیجه‌ای نخواهیم گرفت. به گفته آقاخانی طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک قرار بود تا سال ۹۲ اجرایی شود اما اکنون فقط ۱۰درصد آن عملی شده؛ فضای سبز گسترش نیافته، بحث تعویض خودروهای فرسوده هم عملی نشده است. راه‌اندازی مترو اراک هم در این طرح وجود داشت که حتی به مرحله مطالعاتی هم نرسید؛ برای بررسی مشکلات موجود فقط نباید لوله اگزوز خودروها را دید بلکه باید به همه عوامل توجه داشت. وی از سوی سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی اعلام آمادگی کرد فعالان محیط زیست می‌توانند داوطلبانه در حل مشکل آلودگی هوای اراک مشارکت داشته باشند.

رسیدگی به ۳ منبع بزرگ آلودگی

در پی مصوبات سفر ابتکار به اراک، جلسه‌ای در استانداری به منظور پیگیری اعتبارات طرح جامع کاهش آلودگی هوای شهر اراک تشکیل و گزارشی از اعتباراتی که تاکنون اختصاص یافته، بودجه مورد نیاز و پروژه‌های اولویت‌دار این طرح از استاندار به معاون اول ریاست جمهوری ارائه شده است.

همچنین اعتباری از سوی دفتر بودجه استانداری برای بازنگری و به‌روزرسانی مطالعات طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک اختصاص یافته که اداره کل حفاظت محیط زیست مرکزی شرح خدمات پیشنهادی را تهیه و به استانداری ارسال کرده است.

امیر انصاری، مدیر کل محیط زیست استان مرکزی فعالیت کوره‌های آجرپزی را از عوامل مهم ایجاد آلودگی دانست و گفت: در اراک ۷۰ کوره فعال وجود دارد که پیش از این به ۵۰ مرکز گازرسانی شده بود و اکنون طرح گازرسانی به ۲۰ کوره آجرپزی با حضور استاندار و سایر مسئولان استان کلنگ‌ ‌زده شده است.

وی می‌افزاید: آذر ماه سال ۹۰ بود که با سنجش آلاینده‌ها، کارخانه آلومینیوم‌سازی اراک جزو صنایع شدیداً آلوده اعلام شد و قرار بود دیگ‌های آلاینده این مرکز به شهرک صنعتی خیرآباد منتقل شود که این اتفاق نیفتاد. اکنون تعویض دیگ‌های کارگاه و از مدار خارج کردن دیگ‌های آلاینده آغاز شده که تعداد دیگ‌های تعطیل شده به ۴۰۰ عدد رسیده و حدود ۳۲۰ دیگ باقی ماند است. پیگیری انتقال آندسازی کارخانه آلومینیوم‌سازی به شهرک خیرآباد هم صورت گرفته است.

انصاری اظهار می‌کند: حذف سوخت مازوت از نیروگاه شازند در سال‌های اخیر مهمترین اولویت حفاظت محیط زیست استان بوده که این واحد در اواخر سال ۹۱ گازسوز و مشکل آن حل شد؛ اما آلودگی ناشی از تولید و خروج محصولات پلیمری و مواد شیمیایی در پالایشگاه و پتروشیمی شازند همچنان ادامه داشت تا این‌که سوخت گاز نیروگاه شازند تا تاریخ اول آذرماه امسال تأمین شد اما از این تاریخ به بعد، میزان سوخت گاز کاهش و مصرف مازوت افزایش داشته که نیاز به پیگیری موضوع از وزارتخانه‌های نفت و نیرو دارد.

نجات تالاب میقان

تالاب کویری میقان در شمال شهر اراک، بزرگترین منبع سولفات سدیم کشور است که به عقیده کارشناسان، افزایش برداشت از معادن کویر به مفهوم شخم زدن آن است و به دلیل سست بودن خاک، می‌تواند در دراز مدت حیات ساکنان شهر اراک را به خطر بیندازد.

احداث و تعریض جاده در داخل تالاب و قطع ارتباط اکولوژیکی قسمت شمال با جنوب آن، ساخت سد در بالادست حوضه آبریز و کاهش آب ورودی به تالاب، ورود پساب تصفیه خانه فاضلاب شهر اراک، فاضلاب شهرک صنعتی ایبک آباد و پساب‌های کشاورزی، تغییر کاربری اراضی و چرای بیش از حد دام در منطقه، شکار غیر مجاز پرندگان و زنده‌گیری پرندگان توسط حاشیه‌نشینان، استقرار پروژه‌های فرودگاه اراک، تصفیه خانه فاضلاب و کارخانه املاح معدنی ایران در حاشیه تالاب بدون ارزیابی زیست محیطی و گسترش برداشت از سولفات سدیم با به مزایده گذاشتن تالاب از مهمترین مشکلاتی است که موجب تهدید زیست محیطی تالاب شده. همچنین به دلیل تبخیر بالا در منطقه، این تالاب یکی از منشأهای وجود ریزگرد در هوای اراک است که موجب افزایش آلودگی هوای شهر می‌شود.

انصاری درباره تالاب میقان می‌گوید: مصوبات تالاب میقان، بویژه تأمین حقابه از طریق شرکت آب منطقه مرکزی در حال پیگیری است و پیشنهاد ارتقای منطقه به عنوان پناهگاه حیات وحش و ذخیره‌گاه زیستکره هم مطرح شده همچنین تخصیص اعتبار از محل اعتبارات ریزگردها به معاونت محیط طبیعی سازمان اعلام شده و خوشبختانه با بارندگی‌های اخیر، گرد و غبار ناشی از تالاب میقان کاهش یافته است.

گسترش فضای سبز اراک

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مرکزی اظهار می‌کند: در رابطه با فضای سبز موجود در شهر اراک و گسترش حلقه سبز در حاشیه تالاب میقان هم جلساتی در شورای شهر اراک تشکیل شده و آبرسانی به فضای سبز با فناوری نوین مورد بررسی و توافق قرار گرفته و پیشنهاد شده تا طرح جامع فضای سبز شهر اراک توسط مشاور تهیه شود. همچنین ۴۵۰ هکتار زمین توسط اداره کل راه و شهرسازی برای ساخت بخشی از یکهزار هکتار فضای سبز در داخل و خارج از محدوده شهر اراک مهیا شده تا در زمان درختکاری سال‌جاری از سوی اداره کل منابع طبیعی و شهرداری اجرا شود. نمی‌توان گفت اجرای این طرح‌ها و پیگیری آن‌ها نقشی در بهبود وضعیت هوای اراک ندارد اما هوای پاک از آسمان اراک دور شده و دوای درد این شهر، درمان‌های مقطعی نیست. با این حال اراده جدی مسئولان در دولت جدید برای کنترل آلودگی هوای اراک می‌تواند امیدبخش باشد تا عزمی ملی برای حل مشکلات این کلانشهر به وجود بیاید.

تا آن زمان باید به مردمی که هرازچندی، نوشته‌ای به دست می‌گیرند و در میادین اصلی اراک به نبود هوای پاک و سالم اعتراض می‌کنند، حق داد. مردمی که در دامنه ارتفاعات هفتاد قله و سفیدخانی زندگی می‌کنند حق طبیعی‌شان هوای سالم کوهستان است نه غبار مسموم ریزگردها.

 مریم فرهمند

ایران