تاریخ انتشار : سه شنبه ۱ بهمن ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۴:۰۶

شهروندان:
قرار بود آزادراه تهران- شمال از سال 1353 تهران را به شمال وصل کند اما حالا در سال 92 این مسیر هنوز هیچ مبدأ و مقصدی ندارد. جاده هراز و چالوس همچنان بار انبوه مسافران را به دوش می‌کشند؛ جاده‌هایی که در زمان ساخت‌ آنها میزان سفرها تا این حد زیاد نبود. حالا جاده‌ای مانند چالوس در ایام تعطیلات، روزانه پذیرای بیش از 40 هزار خودرو است که به هیچ عنوان ظرفیت پذیرش چنین حجم ترافیکی را ندارد.

با این حال انگار آزادراه تهران- شمال تنها راه چاره است؛ با این که هنوز راه به جایی نبرده و تاکنون به بهره‌برداری نرسیده است. گویا تا به حال بیش از ۸۵۰ میلیارد تومان برای این پروژه هزینه شده و احتمالاً برای اتمام آن با روند فعلی، به چند برابر این مبلغ بودجه نیاز است حتی به نظر می‌رسد این پروژه با اعتبارات دولتی به پایان نرسد و باید به‌طور جدی از توان بخش خصوصی هم در اجرای آن استفاده شود.

در اکثر نقاط جهان جاده‌های پرپیچ و قوس و زیبایی در دل طبیعت ساخته می‌شود که علاوه بر کمترین میزان تخریب محیط زیست، باعث آشتی مردم و طبیعت شده و در نهایت تردد را آسان می‌سازند اما در کشور ما برای صرفه‌جویی در زمان و افزایش سرعت، به دنبال احداث آزادراه‌ها هستیم.

برخی مسئولان محلی در استان مازندران با ساخت آزادراه تهران – شمال مخالفند و آن را باعث تخریب مناطق طبیعی می‌دانند.

محمد امینی، رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی و مراتع استان مازندران معتقد است ادامه ساخت آزادراه تهران – شمال، اکوسیستم منطقه را نابود می‌کند و موجب نابودی درختان سوزنی برگ و جانوران ساکن این منطقه خواهد شد.

مسئولان استان زمانی که مخالفت خود را با احداث این آزادراه به دلیل اثرات مخرب آن در پی انتقال جمعیت و مشکلات مردم تهران به شمال کشور اعلام کردند، مسئولان ساخت این آزادراه گفتند برای جلوگیری از تخریب محیط زیست، آزادراه را به شکل تونل یا پل احداث خواهند کرد اما حتی اگر این جاده به صورت تونل احداث شود، انتقال خاک‌ حاصل از حفر کانال به دیگر مناطق از جمله رودخانه‌ها، افزایش رسوبات در مسیر رودها و انباشت آنها در پشت سدها را به دنبال خواهد داشت.

در همین خصوص فرمانداری کرج هم اعلام کرده بود احداث بزرگراه جدید تهران – شمال باعث به وجود آمدن خساراتی به حوضه آبریز سد امیر کبیر می‌شود و ریزش نخاله‌های ناشی از عملیات خاکبرداری این بزرگراه به داخل آبریزهای سد کرج که تأمین کننده آب شرب شهر تهران و بخشی از شهرستان کرج است، این منبع بزرگ آب را نابود خواهد کرد. از سوی دیگر با احداث پل و حتی با وجود قطع نشدن درختان سر و صدای حاصل از تردد ماشین‌ها منجر به تخریب محیط زیست حیوانات منطقه خواهد شد.

 این طرح مجوز محیط زیست دارد

در اجرای این طرح همیشه مسائل زیست محیطی مد نظر بوده و اهمیت زیادی داشته چون آزادراه از اراضی و مناطق جنگلی سرسبز شمال می‌گذرد که حفاظت از آن دغدغه برخی مسئولان بوده و هست.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دوره قبل فعالیت خود پیگیر اجرای این طرح در چارچوب رعایت قوانین زیست محیطی و حفظ منطقه بود و بارها اعلام کرد با هرگونه تغییر کاربری در مناطق تحت حفاظت محیط زیست در پروژه آزادراه تهران- شمال برخورد خواهد کرد.

او در آن زمان اعلام کرد: «سازمان حفاظت محیط زیست با ساخت و ساز در تمام محدوده‌هایی که در مناطق حفاظت شده، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و مناطق شکار ممنوع باشد برخورد خواهد کرد؛ ساخت آزادراه تهران ـ شمال مشروط به انجام ارزیابی‌های زیست محیطی است و در این امر جلوی هرگونه تخلف را خواهیم گرفت. در اجرای این طرح نباید زمین‌های اطراف خرید و فروش شود. یکی از مواردی که سازمان با آن بشدت مقابله می‌کند، جلوگیری از دسترسی به زمین‌های اطراف و شهرک‌سازی در مناطق حساس جنگلی و البرز مرکزی است. ساخت و ساز آزادراه تهران ـ شمال نباید به قیمت بتن‌ریزی در منطقه انجام شود.»

حالا بیشتر از ۸ سال از آن زمان گذشته و با وجود این که این طرح پیشرفت آنچنانی ندارد اما سازمان حفاظت محیط زیست همچنان بر رعایت اصول زیست محیطی تأکید دارد.

فرهنگ قصریانی، مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست توضیح می‌دهد: در سال ۵۳ یک شرکت فرانسوی پیشنهاد ساخت آزادراه تهران – شمال را داد و اجرای آن سال ۵۶ به تصویب رسید ولی اجرایی نشد. سال ۷۴ بحث ساخت آزادراه دوباره مطرح شد که سازمان حفاظت محیط زیست در ابتدا با اجرای آن مخالف بود اما چون مسئولان تشخیص دادند که این آزادراه یک پروژه استراتژیک است، این شرط از سوی سازمان گذاشته شد که ملاحظات زیست محیطی طرح، بررسی شود.

وی می‌افزاید: در همین خصوص بررسی‌های لازم انجام و مشکلات موجود برطرف شد و در نهایت این طرح مجوز زیست محیطی گرفت.

قصریانی با بیان این که این طرح دارای ۴ فاز است، می‌گوید: این منطقه از تقاطع بزرگراه آزادگان و بزرگراه شهید همت شروع می‌شود و با عبور از مناطق کن، سولقان، امامزاده عقیل، تونل تالون و دره لانیز به سه راهی شهرستانک می‌رسد؛ اجرای ‌این قسمت که ساخت آن در اولویت است، باعث می‌شود قسمتی از راه فعلی که از طریق کرج می‌گذرد، حذف شده و مسیر فعلی حدود ۶۰ کیلومتر کوتاه‌تر شود.

در فاز ۲ که حدفاصل دوآب شهرستانک-پل زنگوله به طول تقریبی ۲۵ کیلومتر است، تونل‌های بلند البرز هر یک به طول ۶۳۵۰ متر قرار دارد، با اجرای این قسمت‌، طول مسیر جاده فعلی کرج – چالوس حدود ۵ کیلومتر کوتاه می‌شود.

در قطعه سوم این آزادراه که مسیر حد‌ فاصل پل زنگوله – سه راهی دشت نظیر مرزن‌آباد به طول تقریبی ۴۶ کیلومتر است، مسیر‌ دارای دو خط رفت و دو خط برگشت است و در قسمت‌های فراز یک خط کندرو به مسیر اضافه می‌شود و در فاز ۴ آزاد‌راه تهران – شمال حدفاصل سه راهی دشت نظیر مرزن‌آباد – چالوس به طول حدود ۲۰ کیلومتر است؛ مسیر دارای دو خط رفت و دو خط برگشت است و در قسمت‌های فراز یک خط کندرو به مسیر اضافه می‌شود.

وی با اشاره به این که فاز چهارم این پروژه در دولت دهم به بهره‌برداری رسید، تصریح می‌کند: آزادراه تهران – شمال باید هفت ساله به بهره‌برداری می‌رسید اما در اجرای آن خیلی تعلل شد. بنیاد مستضعفان باید این طرح را تحویل می‌داد که حالا با گذشت ۱۷ سال، هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. اکنون اجرای فاز دوم و سوم به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا واگذار شده و نظر آنها این است که در اجرای پروژه باید تغییر مسیر داشته باشیم چون محقق نشدن تملک اراضی، پروسه اجرای طرح را طولانی کرده است.

به گفته قصریانی، کل پروژه آزادراه تهران – شمال مجوز زیست محیطی دارد و هیچ مانعی بر سر راه اجرای طرح وجود ندارد.

وی در واکنش به شایعاتی که در خصوص واگذاری اراضی طبیعی به سازندگان آزادراه در ازای دستمزد کارشان وجود دارد هم می‌گوید: هر گونه اقدامی که بر خلاف ضوابط زیست محیطی باشد به سازمان گزارش می‌شود و سازمان بازرسی کل کشور هم بر اجرای طرح نظارت دارد، بنابراین چنین تخلفاتی صورت نگرفته است. سازمان حفاظت محیط زیست مخالف واگذاری اراضی تحت حفاظت سازمان در حاشیه و داخل البرز است و با هر گونه تخلفی برخورد می‌کند.

 وعده وزیر راه و شهرسازی

حالا با وجود تمام حرف و حدیث‌ها پیرامون اجرای این طرح، وزیر راه و شهرسازی در دولت یازدهم در روزهای آغاز به کار خود وعده داده تا پایان وزارت خود پروژه آزادراه تهران – شمال را پس از ۱۷ سال به سرانجام می‌رساند.

شهریور ماه امسال بود که عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در جریان بازدید خود از آزادراه تهران – شمال با مسئولان و مشاوران پروژه گفت‌وگو کرد و تصمیمات مرتبط با این فاز را به بررسی بیشتر در رابطه با عملکرد و ارائه گزارش نهایی موکول کرد.

آخوندی در روزهای ابتدایی آغاز وزارتش در وزارت راه، اصلی‌ترین مشکل پروژه آزادراه تهران – شمال را مسأله مالی و حقوقی عنوان و تأکید کرد: این پروژه طی دوران مدیریتم به سر انجام خواهد رسید. به گفته وی ساخت قطعات دو و سه این آزادراه چهار قطعه‌ای هنوز شروع نشده و قرارداد آن نیز منعقد نشده و تا زمانی که تکلیف کل پروژه از جهت فنی و حقوقی با بنیاد مستضعفان و دولت روشن نشود اساساً شروع فاز دوم و سوم مشکل خواهد بود.

اولین قرارداد آزادراه ۱۲۰ کیلومتری تهران – شمال در سال ۷۵ بین وزارت راه و ترابری و بنیاد مستضعفان منعقد شده اما هنوز تکمیل نشده است.

عملیات اجرایی قطعه اول آزادراه تهران – شمال که تهران را به شهرستانک متصل می‌کند ۴۶ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که به گفته مسئولان مربوطه اتمام این فاز منوط به دریافت مابقی هزینه پیش‌بینی شده است که در صورت تامین دریافت اعتبار مورد نیاز این قطعه طی ۱۸ ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد و این قطعه ۲۳ کیلومتری، ۶۰ کیلومتر از مسیر کنونی تهران تا چالوس را کوتاه می‌کند.

قطعه دوم و سوم این آزادراه نیز هنوز تعیین تکلیف نشده و فقط قطعه چهارم آن که مرزن‌آباد را به چالوس متصل می‌کند تکمیل شده و از بهار امسال زیر بار ترافیک رفته است.

آخوندی ماه گذشته در خصوص آزادراه تهران – شمال و حضور قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا در این پروژه اظهار کرد: ما قراردادی با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا نداریم و قرارداد کنونی با بنیاد مستضعفان است زیرا در اواخر دولت گذشته مصوبه‌ای را هیأت وزیران برای واگذاری قطعات ۲ و ۳ به قرارگاه داشت که توسط رئیس مجلس ایراد گرفته شد و مصوبه به طور کلی لغو شد.

وی عنوان کرد نه این که ما مخالف باشیم اما از نظر حقوقی قراردادی وجود ندارد، به دنبال این هستیم که قرارداد قبلی ما با بنیاد بررسی شود و گزارشی را در این خصوص به رئیس جمهوری دادیم.

با تمام این اوصاف و به رغم همه این اظهارنظرها، در این نکته نمی‌توان تردید کرد که اهمیت حفظ اراضی طبیعی در شمال کشور و درختان منطقه که راه تنفس زمین هستند، از جاده، سفر، ترافیک و هر مسأله دیگری مهم‌تر است. اکنون این سؤال مطرح است که آیا مسئولان در این زمینه می‌توانند به وعده‌های خود جامه عمل بپوشانند؟

مریم فرهمند

ایران