تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۱ فروردین ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۰:۵۵

شهروندان:
نوروز 93، علاوه بر رونق سفرهای داخلی ایام پر رونقی هم برای گردشگری کشورهای همسایه بود. با تأملی در جمع فامیل و دوستان و همچنین گشت و گذاری در شبکه‌های اجتماعی، به راحتی می‌توان به این موضوع پی برد.

سفر خارجی که با شوک بالا رفتن قیمت ارز، در دو سال گذشته حسرتش به دل خیلی‌ها ماند، امسال دوباره رونق یافت تا در رقابت با گردشگری داخلی، به طرز چشمگیری خودنمایی کند.

طبق گفته سردار اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، در تعطیلات نوروز امسال ۶۷۰ هزار ایرانی به خارج از کشور سفر کردند که ۳۵ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است. از این تعداد ۱۸۰ هزار نفر به عتبات عالیات و ۱۰۰ هزار نفر به حج عمره رفته‌اند و ۴۹۰ هزار نفر نیز سفرهای خارجی غیر زیارتی داشته‌اند.

ترکیه را شاید بتوان خوش‌اقبال‌ترین همسایه در جذب گردشگران ایرانی دانست. آژانس‌های گردشگری ترکیه اعلام کرده‌اند که این کشور از آغاز سال ۲۰۱۴ تاکنون شاهد رشد ۵۰ درصدی سفر ایرانیان بوده است. آنها این امر را از آثار مثبت ناشی از کاهش فشارهای ناشی از تحریم اقتصادی می‌دانند و مدعی هستند که فشار تحریم‌ها از سوی دولت‌های غربی در جریان ادامه مذاکرات مقامات ایرانی با مقامات غربی، سبب افزایش سفر گردشگران ایرانی به ترکیه شده است.

باسران اویسوی، مدیر اتحادیه آژانس‌های مسافرتی ترکیه چندی پیش اعلام کرد که پیش‌بینی ما حاکی از حدود ۴۰ تا۵۰ درصد رشد برای تعداد گردشگران ایرانی است که در سال ۲۰۱۴ به ترکیه سفر می‌کنند. این میزان افزایش ۴۴ درصدی که تاکنون و طی دو ماه نخست سال ۲۰۱۴ شاهد آن بوده‌ایم خود تأییدی بر پیش‌بینی‌های ما است.

به گفته اویسوی، شهرهای جنوب ترکیه همانند آنتالیا، موگلا، بودروم، آیدین و کوش آداسی و همچنین آثار تاریخی و مناظر ترکیه مرکزی واقع در قونیه و آنکارا هم از مقصدهای بسیار محبوب ایرانیان در ترکیه هستند. اما استانبول به تنهایی حدود ۳۸۷ هزار ایرانی را در سال ۲۰۱۳ به خود جذب کرده است.

افزایش ۵۰ درصدی مسافرت ایرانیان به ترکیه در نوروز امسال در حالی صورت می‌گیرد که نوروز ۹۲ با ۲۰ هزار گردشگر، کاهش ۶۰ درصدی را نسبت به سال قبل از خود نشان می‌دهد و در نتیجه همین شرایط هم بود که برخی آژانس‌های گردشگری ترکیه که به طور انحصاری در زمینه گردشگری و جذب توریست از ایران فعالیت می‎کردند، ورشکسته شدند.

ارمنستان هم که برخلاف ترکیه، عنوان کشوری گردشگرپذیر را در سطح دنیا یدک نمی‌کشد، همواره چشمش به گردشگران ایرانی بوده است؛ گردشگرانی که به دلایل مختلف به این کشور نه چندان توریستی سفر می‌کنند. تحولات اخیر در بازار ارز ارمنستان حاکی از آن است که بازار این کشور بشدت وابسته به گردشگران ایرانی است که کاهش سفر ایرانیان در دو سال گذشته سبب بیکاری صدها ارمنی شده است اما ایرانیان بویژه نوروز امسال با سفر خود، روند تنزل پول ملی ارمنستان را متوقف کردند. ورود صدها گردشگر ایرانی که به قصد بازدید از ایروان و برگزاری جشن‌های نوروزی در تعطیلات به ارمنستان سفر کردند، سبب توقف موقت روند نزولی در ارزش نرخ ارز ارمنستان شد و این در حالی است که تنزل نرخ پول ملی ارمنستان در سال‌های گذشته نیز به دلیل کاهش تعداد گردشگران ایرانی بشدت تسریع شده بود.

سفر ایرانیان به ارمنستان در حالی صورت می‌گیرد که این کشور نه تنها از شاخص‌های گردشگری در سطح بالا برخوردار نیست، بلکه آب و هوای سرد آن در ایام نوروز شرایط مطلوبی را برای سفر فراهم نمی‌کند.

در این میان شاید برگزاری کنسرت‌های مختلف در این کشور در ایام نوروز را برگ برنده این همسایه شمالی دانست. کنسرت‌هایی که تنها مختص خواننده‌های آن‌ور آبی نیست و خوانندگان مجاز داخلی را نیز شامل می‌شود که ترجیح می‌دهند در خارج از کشور به اجرای برنامه بپردازند.

گردشگران ایرانی امسال مقامات کردستان عراق را هم با رشد ۴۴ درصدی شگفت‌زده کردند.

نادر راستی، سخنگوی دفتر گردشگری کردستان عراق با تأیید رشد بی‌سابقه مسافرت ایرانیان به کردستان، اعلام کرد که بیشتر ایرانیان به سه استان اربیل، دهوک، سلیمانیه و منطقه گارمین سفر کرده‌اند.

البته تلاش مسئولان کردستان عراق برای جذب گردشگر را نمی‌توان در این رابطه نادیده گرفت. همین تلاش‌ها هم بود که اربیل را به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عرب در سال ۲۰۱۴ معرفی کرد و بیش از پیش مورد توجه مسافران و گردشگران منطقه خاورمیانه قرار گرفت.

 سفرهای گران، مسافران گریزان

آمار افزایش سفرهای خارجی در نوروز ۹۳ آنقدر چشمگیر بود که صدای رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را هم درآورد.

مسعود سلطانی‌فر، برابری هزینه سفر به کشورهای همجوار با هزینه سفر به برخی مناطق در داخل کشور را از مهم‌ترین علت‌های این امر دانسته و تأکید می‌کند باید برای کاهش هزینه‌های سفرهای داخلی با هم‌اندیشی تشکل‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی و دیگر گروه‌های دخیل در این رابطه راهکار مناسب و اجرایی پیدا کرد.

ولی تیموری، معاون دفتر برنامه‌ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی هم در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: «افزایش سفرهای خارجی ایرانیان و اقبال کم آنها به گردشگری داخلی، چند دلیل عمده دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به بالا بودن هزینه سفرهای داخلی اشاره کرد. وقتی گردشگر می‌بیند که با صرف هزینه‌ای برابر یا با اختلاف قیمت کم، می‌تواند مقصدی خارج از کشور را برای سفر برگزیند، در بسیاری از موارد ترجیح می‌دهد به خارج از کشور سفر کند تا با صرف این هزینه، امکان استفاده از جذابیت‌های سفرهای خارجی را داشته باشد.»

به گفته این مسئول، در ایران هنوز چیزی به عنوان پکیج یا همان بسته گردشگری وجود ندارد تا بر اساس آن هزینه‌های سفر تعدیل شود. به عنوان مثال در بسته گردشگری، بخش‌هایی مثل هتل‌ها که معمولاً هزینه بالاتری را به خود اختصاص می‌دهند و سود بیشتری می‌برند، می‌توانند هزینه خود را به نفع دیگر بخش‌ها کاهش دهند و در مجموع قیمت سفر به تعادل برسد اما در ایران بسته سفر هنوز ایجاد نشده و به همین دلیل هم هزینه تمام شده برای مسافر گران تمام می‌شود.

تیموری می‌افزاید: «در واقع بخش‌هایی مثل هتل‌ها باید با اعمال تخفیف، دراین مسیر حرکت کنند که توسعه و دوام گردشگری داخلی را فدای سود کوتاه مدت نکنند و بخش خصوصی هم در این رابطه باید رقابتی‌تر عمل کند.»

او ادامه می‌دهد: «بخش دیگر مهجور ماندن گردشگری داخلی را می‌توان به دلیل ضعف ساختارهای گردشگری در کشور دانست که آنچنان که باید جوابگوی تعداد بالای گردشگران و خواسته‌ها و انتظارات آنها نیست. مسیرهای گردشگری تکراری، دیگر جوابگوی نیازهای مسافران نیستند و برای آنها جذابیت گذشته را ندارند. ما باید قبول کنیم که در این زمینه محدودیت داریم و نتوانسته‌ایم به قدر کافی از ظرفیت‌ها استفاده کنیم.»

اگر کمی در این گفته‌ها تأمل کنیم، می‌بینیم که واقعیت هم چیزی جز این نیست. بیشتر ما عادت کرده‌ایم که مسیرهای مشخص و تکراری همچون شمال کشور و شهرهایی مثل اصفهان و شیراز را برای سفر انتخاب کنیم که بالطبع بعد از مدتی از این مقاصد گردشگری دلزده می‌شویم و عطای سفر داخلی را به لقایش می‌بخشیم و راهی کشورهای دوست و همسایه می‌شویم.

البته سازمان میراث فرهنگی در این رابطه بیکار ننشسته و درصدد است تا با انجام اقدام‌های تازه در بخش گردشگری داخلی، به جذب بیشتر گردشگران کمک کند.

تیموری در این باره می‌گوید: «ما در تلاش هستیم مسیرهای جدید گردشگری را در کشور شناسایی و معرفی کنیم که در این زمینه کارهای مطالعاتی در دست اجراست و باید ببینیم که مسیرهای جدید چه امتیازاتی دارند و دسترسی به آنها چگونه است و تا چه حد امکان معرفی در سطح ملی و حتی بین‌المللی را دارند. در واقع باید به طور کامل منابع گردشگری داخلی را شناسایی کنیم و بانک اطلاعاتی آن را تشکیل دهیم تا راه هموارتر شود. البته این، برنامه‌ای کوتاه مدت نیست و باید ظرف ۳ تا ۴ سال آینده عملیاتی شود.»

 جذاب‌ترم، پس هستم!

مسافرانی که کشورهای همسایه را به عنوان مقصد گردشگری‌شان انتخاب می‌کنند، انگیزه‌های مختلفی از این کار دارند. گذشته از تمایل به دیدار از اماکن تازه و آشنایی با فرهنگ مردمان کشورهای دیگر و اگر بحث چشم و هم‌چشمی‌های فامیلی را کنار بگذاریم، نکته‌ای که بیش از همه به چشم می‌آید، زرق و برق و در واقع جذابیت این گونه سفر‌ها برای مردم است.

این که چرا بسیاری از ایرانیان ترجیح می‌دهند نوروز را در جایی دیگر جشن بگیرند حال آن که این جشن باستانی کشور ماست، دیگر برمی‌گردد به بعضی کم کاری‌هایی که شاید در این بخش وجود دارد و تاکنون تلاش چندانی برای برطرف کردن آن نشده است.

جذابیت سفرهای خارجی از یک سو و بالا بودن هزینه سفرهای داخلی از سوی دیگر، تردید مسافر را بر سر دو راهی سفر داخلی و خارجی، از بین می‌برد و او را به سمت آن سوی مرزها سوق می‌دهد.

معاون دفتر برنامه‌ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی می‌گوید: «سازمان برای حل این مشکل هم دست به کار شده و از یک ماه پیش در حال مکاتبه با استان‌ها هستیم تا برنامه‌های جذاب و آداب و رسوم دیدنی خود را به ما معرفی کنند تا در صورت امکان در قالب برنامه‌ها و جشنواره‌های مختلف به مردم سراسر کشور ارائه شود و حتی در بعد بین‌المللی هم مطرح شده و حرف برای گفتن داشته باشد.»

او همچنین ادامه می‌دهد: طرحی هم در راستای طرح «شهر خلاق» که از سوی یونسکو مطرح شده، با عنوان «شهر گردشگری خلاق» در دست تهیه است که بر اساس آن معیارهای شهری که در بخش گردشگری، شهر خلاق نام می‌گیرد مشخص و با این معیارها به گردشگر معرفی می‌شود.

این کار هم در راستای جذاب کردن سفر است چرا که تمام تلاش ما این است که سفر را تا حد امکان جذاب کنیم.

نکته دیگری که تیموری به آن اشاره می‌کند، متوازن نبودن سفرها در کشور است که خود، چالشی بزرگ در بخش گردشگری داخلی به شمار می‌رود.

او می‌گوید: «در مقاصد گردشگری داخلی ما، توازن وجود ندارد و در واقع سفرها متقارن نیست و در مناطق مختلف کشور به طور هماهنگ توزیع نمی‌شود. به عنوان مثال حجم گردشگرانی که به مناطق شمالی کشور سفر می‌کنند، نسبت به گردشگران استان‌هایی همچون ایلام، به طور قابل ملاحظه‌ای حجم بیشتری دارند و این مسأله چندان به نفع گردشگری داخلی کشور نیست. در این زمینه هم باید تلاش شود با همکاری مسئولان استانی، جاذبه‌های مناطق مختلف کشور شناسایی و به مردم معرفی و همچنین زیرساخت‌های لازم برای توسعه گردشگری پایدار فراهم شود.»

 گردشگران خارجی خودمان را هم از دست می‌دهیم

«هر رفتی، یک آمدی دارد.» این ضرب‌المثل در بخش گردشگری هم کاملاً نمود پیدا می‌کند. وقتی ایرانیان به کشورهای دیگر سفر می‌کنند و باعث رونق گردشگری این کشور‌ها می‌شوند، طبعاً انتظار می‌رود که گردشگران خارجی نیز با انتخاب ایران به عنوان مقصد گردشگری، به رونق این بخش در کشور کمک کنند. اما واقعیت این است که تعداد رفت و آمدهای گردشگری ما به هیچ عنوان با هم تناسب ندارند و گویا خارجی‌ها آنقدرها که ما مشتاق سفر به کشورشان هستیم، تمایلی برای سفر به ایران ندارند.

ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران با تأیید این مطلب در گفت‌وگو با ایران می‌گوید: «مشکل عمده‌ای که در ایران برای جذب گردشگر خارجی وجود دارد، کمبود هتل است و ما در این بخش به واقع با مشکلات زیادی روبه‌‌رو هستیم. کما این که هم اکنون چند گروه خارجی خواستار سفر به اصفهان هستند اما به دلیل این که هتل‌ها برای برگزاری سمینار رزرو هستند، امکان فراهم کردن شرایط سفر این گروه‌ها وجود ندارد و ما به همین راحتی گردشگران خارجی خود را که می‌توانند سبب رونق بخش گردشگری شوند، از دست می‌دهیم.»

او ادامه می‌دهد: «در این شرایط کشورهای همسایه مثل ترکیه، با ایجاد امکانات و شرایط بهتر و همچنین هزینه‌های پایین‌تر، گردشگران خارجی را به سوی خود جلب می‌کنند چرا که رقابت برای جذب گردشگر در منطقه بسیار بالاست.»

رئیس جامعه تورگردانان ایران به این نکته تأکید دارد که تأمین امنیت و فراهم بودن امکانات، دو مسأله مهم مورد توجه گردشگران چه ایرانی و چه خارجی است.

پور فرج ادامه می‌دهد: «متأسفانه در کشور ما جذابیت و تنوع کافی برای جذب گردشگر وجود ندارد و از امکانات و ظرفیت‌ها هم به طور مناسب استفاده نمی‌شود و همچنین تبلیغات مؤثر و اصولی در این باره صورت نمی‌گیرد. گردشگران خارجی عموماً کشور ما را به دلیل وجود آثار تاریخی و فرهنگی و همچنین میراث طبیعی آن انتخاب می‌کنند و ما در مورد همین آثار ارزشمند خود نیز به معرفی و تبلیغات نپرداخته‌ایم.»

در تأیید این گفته، بهتر است تصاویر کشوری همچون موناکو را که مساحت و قدمت جاذبه‌های آن در مقابل پهنه گسترده و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی بی شمار ایران، حرفی برای گفتن ندارد، در صفحات وب جست‌وجو کنید و از زیبایی آنها شگفت‌زده شوید. بدون شک با دیدن این عکس‌ها دلتان می‌خواهد هر طور شده به این کشور سفر کنید. دلیل این امر هم واضح است: تبلیغات مؤثر و ایجاد انگیزه برای سفر؛ امتیازی که در گردشگری داخلی ما استفاده چندانی از آن نمی‌شود.

به گفته پورفرج، مردم دوست دارند به مکان‌هایی سفر کنند که علاوه بر به صرفه بودن از لحاظ اقتصادی، برایشان متنوع و جذاب باشد و افق‌های تازه‌ای را پیش رویشان قرار دهد.

او می‌گوید: «در این رابطه هم باید واقعیت را قبول کرد که کشور‌های همسایه بهتر توانسته‌اند این شرایط را برای گردشگران ایجاد کنند و علاوه بر این که گردشگران داخلی ما را به سوی خود جذب می‌کنند، گروه‌های گردشگر خارجی را هم از دست ما می‌گیرند و دلیل آن هم این است که در بخش گردشگری موفق‌تر از ما عمل کرده‌اند.»

این که بسیاری از طرح‌های گردشگری ما در کشوی میز ادارات خاک می‌خورد، واقعیت تلخی است که البته امید است تا با تلاش و نگاه تازه مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری، به ایجاد تحولی مثبت در این بخش منجر شود و نام ایران را در عرصه گردشگری جهان مطرح کند؛ ایرانی که پیکرش همواره از خنجر بی تدبیری‌ها زخم خورده است.

 مریم طالشی

ایران