تاریخ انتشار : یکشنبه ۳۱ فروردین ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۲:۵۱

شهروندان:
خیابان 17 شهریور، از خیابان‌های مهم مرکزی شهر تهران است. خیابانی که از سال‌ها پیش و در جریان مبارزات انقلاب اسلامی، جایگاه رفیعی در تاریخ تهران پیدا کرد. امروزه نیز، حدفاصل میدان امام حسین تا میدان شهدا، به عنوان محوری مذهبی و با هویت در قلب شهر تهران شناخته می‌شود.

در زمان اعیاد (همچون نیمه شعبان) و عزاداری‌ها (همچون ماه محرم) این خیابان نقشی کلیدی در بافت فضایی و اجتماعی شهر ایفا می‌کند و در زندگی روزمره‌ شهروندان تهرانی نیز، مسیری مهم به حساب می‌آید.

از اوایل سال ۱۳۹۱، شهرداری تهران با همکاری پلیس راهور، طرح پیاده‌راه‌سازی این محور را در دستور کار قرار داد؛ دسترسی اتومبیل‌ها به این خیابان قطع شد و بدین ترتیب قرار بر این شد که این خیابان به یک مسیر مخصوص عابران پیاده تبدیل شود. بنابراین پروژه‌ای با عنوان «محور مذهبی امام‌حسین- شهدا» اجرا شد. در چشم‏ انداز پیش‏ بینی شده برای این طرح، مجموعه خیابان ۱۷ شهریور و دو میدان امام حسین(ع) و شهدا را قرارگاه دوستداران رویدادهای دینی و آیینی تعریف کرده‏‌اند که در آن محور ۱۷ شهریور، به خیابانی تجهیز شده برای مراسم آیینی و مذهبی همراه با فضاهای سبز و باز به عنوان یکی از قطب‏‌های مدنی شهر تهران در آمده است. اما امروز پس از چندین ماه از آغاز عملیاتی شدن این طرح، به نظر می‌رسد که نیاز به آسیب‏ شناسی آن در ابعاد مختلف طرح باشد. برای تکمیل این گزارش میدانی از برخی اطلاعات گزارش نهایی «پیوست اجتماعی و فرهنگی بهسازی میدان امام حسین(ع) و پیاده‏ راه‏سازی خیابان ۱۷ شهریور» سازمان زیباسازی شهر تهران استفاده شده است.

آیا ۱۷ شهریور نقش تاریخی خود را بازیافت؟

در گذشته، شهرداری تهران برخی از محدوده‌های خیابان ناصرخسرو تا ۱۵ خرداد و خیابان باب ‏همایون در اطراف بازار تهران را تبدیل به پیاده‌راه کرده بود. در همین راستا، در اردیبهشت ‌ماه سال ۱۳۹۱، مدیر اجرایی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، در مصاحبه‌ای خبر طرح تبدیل محور امام‌حسین- شهدا به پیاده‌راه را اعلام کرد.

حسن آقایی همچنین درخصوص هدف این طرح اشاره کرده بود که: «هدف از اجرای این طرح شهروند‏مداری و تردد راحت‌تر عابران پیاده در این مسیر است.» دو شرکت مشاور که پیمانکاران این طرح نیز بودند، در بیان ضرورت ارتقای کیفی محور ۱۷ شهریور معتقد هستند این محور در امتداد ضلع شرقی باروی ناصری قرار دارد و بنابراین برای بازیابی نقش تاریخی خود در کلانشهر تهران و مرکز تاریخی آن نیازمند به فرآیندی از تجدید ساختار است که هم ارزش‏های گذشته را احیا کند و هم زیرساخت‏ها، تسهیلات و کیفیت‏های محیطی لازم را برای جذب فعالیت‏های پیشرفته و برتر امروزین مهیا سازد.

احیای خاطره تاریخی میادین با تأکید بر مبارزات مردمی در دوره انقلاب اسلامی، ارتقای کیفیت محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مجموعه میدان امام حسین(ع) و خیابان‏های واقع در محدوده مداخله طراحی، توسعه اقتصادی در محدوده طرح از طریق اشاعه فعالیت‏های فرهنگی، مذهبی و آیینی مجموعه در افق طرح و ساماندهی سیما و منظر شهری میدان‏ها، محور ۱۷ شهریور و امتدادهای مهم و اصلی هم‏‌پیوند با آن با تأکید بر هویت معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی، از جمله اهداف این طرح هستند.

دیدگاه‌های شهروندان

خانم رواسی، یک مغازه‌ نسبتاً کوچک لباس‌های زنانه در خیابان ۱۷ شهریور دارد. او همچنین چند ماهی است که خانه‌ خود را در خیابان پیروزی اجاره داده و خود در نزدیکی مغازه، آپارتمانی اجاره کرده است. زیرا با بسته شدن خیابان، رفت و آمد روزانه از خیابان پیروزی به مغازه کمی دشوار شده است. با این حال، هنوز چند ماهی از سکونت در خانه‌ جدید نگذشته که مشکلات فراوانی بر سر راه او قرار گرفته ‏است. او از پیاده‌رو شدن خیابان ۱۷ شهریور گله‌مند است.

«بازار فروش بسیار کساد شده، بخصوص پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها که کف خیابان ۱۷ شهریور را به بازار تبدیل می‌کنند، هیچ کس از مغازه خرید نمی‌کند. به فکر افتادم که درخواست کنم تا جایی برای بساط کردن در این بازار در اختیارم بگذارند، اما جایی بسیار دور از مغازه به من اجاره می‌دادند که جابه‌جایی اجناس را برایم سخت می‌کرد. خانه‌ای در این نزدیکی اجاره کرده‌ام، اما شب‌ها تا دیروقت، صدای دعوا، چاقوکشی، فوتبال بازی کردن و… اجازه‌ خواب نمی‌دهد.

با خالی شدن خیابان، اینجا به راحتی مواد مخدر جابه‌جا می‌شود و حتی پس از تماس با پلیس ۱۱۰ هم نتیجه‌ای نگرفتم. با پلیس تماس گرفتم و گوشی را به سمت پنجره نگه داشتم تا صدای دعوا را در خیابان بشنوند، به آن‌ها توضیح دادم که در خانه مریض داریم و پلیس هم قول داد که تا دقایقی دیگر، کسی را به این خیابان بفرستد. اما در عمل هیچ اتفاقی نیفتاد.»

اما آقای دوستدار، یکی از نگهبانانی است که در طول خیابان شهدا پاس می‌دهد. او می‌گوید از نیروی انتظامی حقوق می‌گیرد. نگهبان‌ها در دو شیفت ۱۲ ساعته کار می‌کنند و علاوه بر ساعات روز، در تمام طول شب هم نگهبان‌هایی امنیت محل را تأمین می‌کنند. آقای دوستدار هرگونه ناامنی را تکذیب می‌کرد و معتقد بود: «تا قبل از این‌که ما بیاییم، اینجا زیاد امن نبود، اما الآن که ما هستیم، خیابان امن است.»آقای رادمهر، صاحب یک بنگاه معاملات املاک در نزدیکی تقاطع خیابان‌های ۱۷ شهریور و صفا است. او تعریف می‌کند که «یک شب در ماه رمضان، نهج البلاغه را در مغازه جا گذاشته بودم، نیمه‌شب به مغازه برگشتم، در مغازه را باز کردم و کتاب را برداشتم، اما هیچ کس نبود که از من بپرسد چه کسی هستم و چه‌کار می‌کنم. اگر دزد بودم، به راحتی ممکن بود قفل را بشکنم و وارد مغازه شوم. زمانی که ماشین‌ها رفت و آمد می‌کردند، امنیت بسیار بیشتر بود.»

رانندگی روی سنگ‌چین‌ها

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تبدیل خیابان ۱۷ شهریور به مسیر پیاده، با نارضایتی ساکنان و کسبه همراه شده است. همچنین به دلیل کافی نبودن معابر جایگزین با بسته شدن محور ۱۷ شهریور و انتقال بار ترافیکی سنگین در محورهای همجوار در حال حاضر به ناچار بخشی از محور ۱۷ شهریور به روی حرکت سواره باز شده و این درحالی است که کف‏سازی محور و سنگ‏چینی کف آن با هدف حرکت پیاده طراحی و اجرا شده و تحمل حرکت سواره را ندارد و این به معنای هزینه‏‌های مضاعف تعمیر و جایگزینی کف‏سازی محور در آینده نه چندان دور است. درخصوص تابلوهای اصناف ساماندهی شده در این محور نیز باید گفت که تمام هزینه‏‌های تعویض و ساماندهی این تابلوها بر دوش شهرداری تهران بوده و کسبه در این امر مشارکتی نکرده‏‌اند.

نکته جالب آن است که هم مجموعه مدیریت شهری تهران و هم منتقدان و معترضان به اجرای این پروژه، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی را ملاک مثبت یا منفی بودن این طرح قلمداد می‏کنند و این شرایط به این معناست که مجموعه مدیریت شهری و مخالفان این پروژه که از ساکنین، کسبه، رهگذران و نهادهای رسمی درگیر در این طرح هستند به اجماع و توافق روشنی بر سر برنامه مشترک و آنچه باید در این طرح بشود، نرسیده‏اند در کل بیشترین نارضایتی و بیشترین ضرر و زیان اقتصادی در اجرای این طرح نصیب تعمیرگاه‏داران و نمایشگاه‏داران اتومبیل شده که ممانعت از ورود خودرو به خیابان ۱۷ شهریور دلیل آن بوده است.

نکته مورد توجه آن که از سوی مجموعه مدیریت شهری فعالیت‏های آنان غیر قانونی و بدون مجوز بوده و از آنان خواسته شده تا تغییر کاربری بدهند. موضوع اطلاع‏رسانی و جلب مشارکت مردمی هم در این پروژه کافی نبوده به شکلی که حتی شورای شهر و شورایاری‏های منطقه ۱۲ هم از این موضوع اطلاع چندانی نداشته‏‌اند و پروژه با توجیه اقتصادی بودن آن به شکل ضربتی اجرا شده است. در نهایت می‏توان گفت اقدام شهرداری درباره میدان امام حسین(ع) اقدام مناسبی بوده ، اما ظاهراً اقدامی که برای خیابان ۱۷ شهریور صورت گرفته، چندان قابل دفاع نیست.

این خیابان هیچ‌گاه مسیر اصلی حرکت عابران نبوده و ظرفیت زیادی برای جذب کاربری‌های فرهنگی، مثل کتابفروشی ندارد. با این تفاسیر، پیشنهاد می‌شود میدان امام حسین(ع) همچنان به صورت محل حرکت پیاده‌ها باقی بماند، اما خیابان ۱۷ شهریور، تنها در ایام مناسبت‌ها روی اتومبیل‌ها بسته شود. در سایر ایام سال، برنامه‌ آرام‌سازی ترافیک، می‌تواند در دستور کار شهرداری تهران قرار گیرد.

 محمدصالح شکوهی بیدهندی

ایران