دوچرخه‌های تهران از دوچرخه‌سوارها بیشترند
شهروندان:
کانکس‌های نارنجی‌رنگی که درهای شیشه‌ای دارند و تعدادی دوچرخه در آنها چیده شده، از حدود شش‌سال قبل در بعضی محله‌های تهران پیدا شدند.
سال گذشته، تعداد آنها بیشتر شد و به محله‌های تازه‌ای راه پیدا کردند اما چیزی که نظر عابران را در کانکس‌ها جلب می‌کند، دوچرخه‌هایی است که سر جایشان کنار هم چیده شدهاند و خبری از دوچرخه‌سوارها در پیاده‌روهای اطرافشان نیست؛ به‌جز معدود افرادی که حاضرند سختی رکاب‌زدن را در پیاده‌روهای شیب‌دار و نه‌چندان مطمئنی که گاه در میانه خیابان تمام می‌شوند، به سوارشدن ماشین ترجیح بدهند. مسوولان شهرداری تهران می‌گویند استقبال از دوچرخه‌ها در همه مناطق یکسان نبوده است و به دلایل مختلف بعضی مناطق در این طرح موفق‌تر بوده‌اند.
منطقه دو تهران یکی از مناطق جدید ورود دوچرخه‌هاست که با استقبال خاصی روبه‌رو نشده است. متصدی یکی از ایستگاه‌های شهرک‌غرب در ضلع شمالی میدان صنعت، می‌گوید تعداد مشتری‌ها چندان زیاد نیست: «بعضی روزها که هوا بهتر باشد، افراد بیشتری مراجعه می‌کنند.
معمولا دو، سه‌نفر می‌آیند و بعضی روزها هم هیچی.» او دلیل تمایل‌نداشتن مردم به دوچرخه‌ها را وضع جغرافیایی منطقه و دوچرخه‌های نامناسب می‌داند: «۱۰ ایستگاه در شهرک‌غرب و سعادت‌آباد هست ولی به‌خاطر شرایط جغرافیایی منطقه و شیب زمین، از دوچرخه‌ها کمتر استقبال شده. اگر دوچرخه‌ها دنده‌ای بودند، استفاده از آنها راحت‌تر بود اما این دوچرخه‌ها ساده‌اند و برای این شیب‌ها مناسب نیستند. یکی دیگر از دلایلش این بوده که بیشتر خانم‌ها مراجعه می‌کنند اما ما اجازه نداریم آنها را ثبت‌نام کنیم. از طرف دیگر ایستگاه‌های منطقه شبکه نیستند؛ یعنی برق بعضی ایستگاه‌ها قطع است و هر کس از هر جا دوچرخه می‌گیرد، باید به همان‌جا تحویل بدهد. این باعث می‌شود نتوانند از جایی به‌جای دیگر بروند. در مهر ماه که هوا بهتر بود، بعضی‌ها برای ورزش، دوچرخه می‌گرفتند اما برای حمل‌ونقل کمتر استفاده می‌کنند.»
مرد جوانی که بدون دوچرخه از این کانکس بیرون آمده، درباره مشکل دوچرخه‌ها در این منطقه می‌گوید: «بزرگ‌ترین معضل اینجا شبکه‌نبودن ایستگاه‌هاست. از طرف دیگر، اگر از بالا به پایین بیاییم، برگشتن خیلی سخت می‌شود. من بیشتر مد نظرم بود که از ایستگاه بالا به پایین بیایم و بعدازظهر با تاکسی برگردم.»
در منطقه پنج که به‌عنوان یکی از مناطق موفق طرح دوچرخه شناخته می‌شود، مشکلات جانبی مدتی است که طرح را متوقف کرده. ایستگاه‌های این منطقه از جمله در میدان و مترو صادقیه تعطیل‌اند. مسیر دوچرخه‌ها در اطراف مترو پر از عابران پیاده است و خبری از دوچرخه نیست. به‌گفته مردم محلی، بیش از یک‌ماه است که خانه‌های دوچرخه منطقه تعطیل شدهاند و قرارداد شهرداری با پیمان‌کار این منطقه به پایان رسیده است.
اما در منطقه هشت که اولین ایستگاه‌های دوچرخه تهران در آن تاسیس شدند، شرایط برای مردم راضی‌کننده‌تر است. یکی از دوچرخه‌سواران در خیابان گلبرگ می‌گوید: «هر روز از دوچرخه استفاده می‌کنم و راضی‌ام. تنها مشکلش این است که ساعت پنج کارشان تمام می‌شود و باید دوچرخه را تحویل داده باشیم. اگر دیر کنیم، امتیاز منفی می‌گیریم و برای کرایه‌کردن در روزهای دیگر، دچار مشکل می‌شویم. در حالی که این ساعت، تازه از سر کار باید برگردیم و ممکن است دیر برسیم.» متصدی یکی از ایستگاه‌های خیابان گلبرگ در منطقه هشت، خانه‌های دوچرخه در این منطقه را موفق می‌داند. با این حال، کانکس او هم پر از دوچرخه‌هایی است که هنوز موفق نشده‌اند روز را با انجام یک ماموریت به پایان ببرند. او درباره میزان استقبال مردم در این منطقه، می‌گوید: «اینجا طرح دوچرخه‌ها موفق بوده و ما در این کانکس کوچک روزی ۱۵تا ۲۰ مورد جابه‌جایی داریم. در ایستگاه‌های بزرگتری مثل میدان رسالت، این تعداد به ۷۰ مورد در روز هم می‌رسد.»
او دلیل استقبال مردم این منطقه را، شرایط خوب فیزیکی آن در مقایسه با سایر مناطق می‌داند: «اینجا مسیر ویژه دوچرخه داریم و فضای سبز و خوبی در پیاده‌روها هست که در تمایل به دوچرخه‌سواری موثر است. زمین هم صاف و بدون شیب است. علاوه بر این، دوچرخه‌های دنده‌ای هم برای افراد میانسال داریم که کار را برایشان ساده‌تر می‌کند ولی دانش‌آموزان با دوچرخه‌های معمولی هم راحتند. اینجا به فاصله ۵۰۰متر از هر ایستگاه، یک ایستگاه دیگر وجود دارد و می‌شود دوچرخه را به ایستگاه دیگری تحویل داد.»
به عقیده او، علاوه بر تغییرات جغرافیایی مناطق مختلف شهر، بعضی تغییرات فرهنگی هم در استفاده یا عدم استفاده از دوچرخه موثرند: «نگاه مردم به دوچرخه‌سواری در شش سال گذشته به تدریج تغییر کرده. اوایل مردم با اکراه سوار دوچرخه می‌شدند مبادا کسی ببیندشان. اما بعد از مسابقات و گردش‌هایی که شهرداری گذاشت، دوچرخه‌سواری برای مردم جا افتاد و فهمیدند که این هم یک وسیله حمل‌ونقل است. بعضی مشتری‌های ما کارمندند و با استفاده از دوچرخه سر کار می‌روند. به این ترتیب هم روزانه دوهزارتومان در کرایه تاکسی صرفه‌جویی کرده‌اند و هم ورزش کرده‌اند.»
سیدنواب حسینی، مدیر واحد توسعه حمل‌ونقل پاک در شهرداری تهران، درباره موفقیت و نبود موفقیت طرح دوچرخه‌ها در مناطق مختلف شهر، به خبرنگار ما می‌گوید: «طرح دوچرخه‌ها که قبلا هم تجربه شده بود، به‌عنوان حمل‌ونقل غیرموتوری یا پاک به‌صورت منطقه‌ای اجرا شده. در بعضی مناطق مثل منطقه هشت، بالغ بر ۴۳ خانه دوچرخه فعال هستند. مناطق هشت، پنج و ۲۰جزو مناطق خوب خانه‌های دوچرخه بوده اما از منطقه دو، ۲۲ و ۱۳ کمتر استقبال شده است. بیشترین میزان تردد دوچرخه سال گذشته در منطقه هشت بود؛ منطقه‌ای که از شش سال قبل به‌عنوان پایلوت طرح انتخاب شد. همچنین مترو صادقیه یکی از نقاط پرتردد در منطقه پنج است. اما بعضی از مناطق هست که اصلا دوچرخه در آنها کاربرد ندارد. برای همین، نیازمند کشف نقاط جاذب سفر هستیم. مثلا ما تا به حال در منطقه یک با توجه به شیبی که دارد دوچرخه نگذاشتیم و آن را در اولویت بعدی قرار دادیم. یا در شهرک غرب، افراد متوسط به بالای جامعه زندگی می‌کنند و اغلب ماشین و وسایل دیگر در اختیار دارند و بنابراین به دوچرخه تمایل نشان نمی‌دهند. اما در مناطقی که جوانان حضور پررنگ‌تری دارند، استفاده از دوچرخه هم بیشتر می‌شود و باید این مناطق را در اولویت قرار دهیم.»
این مقام مسوول درباره پیگیری‌های شهرداری برای فراهم‌شدن امکان استفاده زنان از دوچرخه می‌گوید: «درباره این موضوع رییس سازمان فرهنگی و ورزشی شهرداری تهران از مراجع فرهنگی استعلام کرده و اگر نتیجه مشخص شود، فضا را برای استفاده خانم‌ها فراهم خواهیم کرد. دوچرخه‌های شهری طوری انتخاب شدهاند که برای استفاده خانم‌ها و آقایان مناسبند و اگر نتیجه استعلام‌ها مشخص شود مشکلی در این‌باره نداریم.»
حسینی درباره وضعیت امنیت دوچرخه‌سواران در نبود مسیرهای دوچرخه و پیاده‌روهای مناسب در اغلب مناطق، می‌گوید: «برای استفاده از دوچرخه لزوما به مسیر ویژه نیاز نیست. بلکه دوچرخه باید کنار وسایل نقلیه دیگر، خود یک نوع وسیله حمل‌ونقل باشد اما در کنار آن، باید به استانداردهای بین‌المللی توجه شود. مثلا در مسیر بزرگراهی اصلا نباید از دوچرخه استفاده کرد چون خطرات خود را دارد. در مسیرهای درون‌شهری که میانگین سرعت اتومبیل‌ها حدود ۳۰کیلومتر و کمتر است، دوچرخه قابلیت تردد در مسیر اتومبیل‌ها را دارد. اما در مسیرهایی که پیاده‌روی خوب یا معبر بزرگ داریم، تلاش می‌کنیم مسیر ویژه برای دوچرخه تعبیه کنیم.» به‌گفته او در حال حاضر، ۴/۰ درصد حمل‌ونقل در تهران توسط دوچرخه‌ها انجام می‌شود و این رقم تا آخر برنامه پنجم توسعه باید به ۵/۱درصد برسد.
مینا عینی‌فر
شرق
