کفتربازی؛ عشق، اعتیاد یا جنون
شهروندان:
عشق و زندگی خیلی هایشان «کفتر» است! کفتر و کفتربازی، حرف اول و آخر زندگی یشان! بعضی هایشان حتی قید خانواده را زده و زن و بچه را به زندگی با کفتر خلاصه کرده اند.
از جنوب تا شمال شهر می توان رد آنها را گرفت. دنیای آنها کفتر است و کفتر بازی! فرق ندارد چه شغلی دارند و از کجای شهر کفتر می پرانند، همگی ادبیاتی مشترک دارند و هر کجا که باشند حتما و حداقل یک چشمشان به آسمان است!
از دکتر و مهندس گرفته تا بیکار و بی عار در این قشر پیدا می شود. بعضی هایشان خرج زندگی یشان را هم از کفتر بازی و گرفتن و پرورش دادن و فروختن این پرنده درمی آورند.
مسابقه های میلیونی می گذارند. کفتر کی زودتر از فلان شهر به فلان شهر دیگر می رسد. از اهواز تا تهران! از قزوین تا تهران! و… .
بیش از یک سال وقت صرف می کنند تا کفترشان یاد بگیرد که چگونه مسیر اهواز – تهران را پرواز کند و در لانه خود فرود بیاید.
این یادگیری یعنی بردن یک شرط میلیونی!
کفتربازی در شهرهای مختلف به شیوه های متفاوت دنبال می شود، به عنوان مثال در میان کرمانشاهی ها پرورش «طوقی» و «سمن» رونق دارد، کفتربازان مشهدی «دم سیاه» و «سرته سیاه» را ترجیح می دهند، اهوازی ها «نامه بر» دوست دارند، اردبیلی ها کبوترهای تزیینی را پرورش می دهند و در کاشان کبوتر کاکلی بیشتر پیدا می شود.
اما کفتربازان تهرانی بیشتر کبوترهای بی کاکل می پرانند و می گویند که ظاهر کبوتر مهم نیست، بلکه مدتی زمانی که می تواند پرواز کند، اهمیت دارد.
کفترباز تحصیل کرد
پیش از این گفته می شد که افرادی با سطح سواد پایین به کفتربازی روی می آورند، اما با گذشت زمان و افزایش سطح سواد جامعه، تعداد جوانان تحصیل کرده نیز در این قشر افزایش پیدا کرده است.
«محمد» ۲۶ ساله که به تازگی لیسانس «برق قدرت» خود را گرفته است از آن جوان های عشق کفتر است.
خانه محمد در خیابان دماوند در شرق تهران است. روزی شش ساعت کبوتربازی می کند. به گفته خودش، در دوران تحصیل هیچ روز این قدر ساعت درس نخوانده است!
کفترهای محمد شامل سه «طوقی»، چهار «کله دم سبز»، سه «دو کت»، یک «گرگی»، ۱۶ «شازده» و پنج «سوسکی» هستند.
محمد خود را «عشق کفتر» معرفی می کند. می گوید: از بچگی چند تا کفتر داشتم. پدرم اجازه پراندن نمی داد. دانشگاه که تمام شد کاری پیدا نکردم! رفتم سراغ کفتر! بازی با آن، پرورش و فروش! روزی هم یکی دو تا کفتر غریبه را می گیرم و می فروشم!
کفتربازی برای کسب نان
کفتربازی سن سال نمی شناسد. در سرکی به دنیای این جماعت، از نوجوان ۱۵ ساله تا پیرمرد ۶۴ ساله دیده می شود.
«مهدی» ۵۷ ساله در بازار پرنده فروشان آزادگان تهران کفتر فروشی می کند.
او می گوید: از ۱۵ هزار تومان تا ۱۰ میلیون تومان! هر طور کبوتر که بخواهی هست!
مهدی را در بازار «حاج مهدی» صدا می کنند.
ته مغازه اش را با توری پوشانده و گله ای از کبوترها درون آن زندانی اند.
قیمت بیشتر کبوترهای حاج مهدی، یکصد هزار تومان بود، اما او می گوید: هر جورشو بخواهی برات پیدا می کنم.
۲۰ کبوتر در روز یک کیلوگرم گندم می خورند. گندم در مغازه های دانه فروشی بازار پرنده فروشی کیلویی یکهزار و ۵۰۰ تومان است.
به جوجه ها کفترها باید دانه تقویت هم داد.
فصل پرکار کفتربازان
تیر و مرداد ماه فصل پرکار کفتربازان است. کفترهایی که در طول سال پرورش داده شده اند، در این فصل اولین پرواز را تجربه می کنند.
«حسن» ۶۴ ساله از کفتربازان حرفه ای تهران است. در نزدیکی بازار تهران زندگی می کند و ۲۰۰ کفتر دارد.
حسن می گوید: کفترها را شش ماه پر نمی دهیم. آخر سال که می شود، پرهای کفتر را می کنیم تا پر نو جای آنها دربیاید، اردیبهشت آنها را با پرهای جدید برای پرواز تمرین می دهیم. تیر ماه اوج مسابقه است!
مسابقه اشکال مختلف دارد. کفتر کی بیشتر پرواز کرد. بالاتر رفت و کدام کفتر توانست از فلان شهر خود را به لانه اش در مثلا مرکز تهران برساند.
«جلیل» ۴۲ ساله بساز بفروش و عشق کبوتر است. صبح جمعه ای که برای تهیه گزارش او را دیدم، داشت کبوترهایش را برای یک مسابقه ۱۱ میلیون تومانی(!) آماده می کرد.
وی می گوید: هفته گذشته کفتر یکی از دوستام، حدود هشت ساعت «دل مایه»(در اوج آسمان) بود. حالا اگر کفترای من بیشتر از این ساعت «خال کنن» (در اوج بایستند) ۱۱ میلیون برنده می شم.
«یدالله» ۴۴ ساله کارش فروش لوازم پزشکی در بازار تهران است. او هم عشق کفتر است.
یدالله کبوتر نامه بر تربیت می کند.
وی می گوید: آنها تو مسیرهای مختلف پرواز می کنند. البته مسابقه می دن! صبح می رویم قزوین کفتر را ول می کنیم، هر کدام زودتر رسیدند تهران، برنده است!
از ۱۸ کبوتری که در آخرین مسابقه کبوتر های یدالله از قزوین به مقصد تهران پرواز داده شدند، عنوان اول را کبوتری به دست آورد که این مسیر را هفت ساعته پرواز کرده بود!
دکتر «اکبر هدایتی» متخصص رادیولوژی، روی کبوترهای ایرانی و مشخصات و ویژگی های فیزیولوژیک آنها در ایران و سوییس تحقیق کرده است.
وی می گوید: کبوترهایی که سینه پهن و کله های کوچک با وزن کم دارند، برای پروازهای با ارتقاع بالا، و کبوترهایی که سینه عضلانی، سوراخ بینی بزرگ دارند برای مسافت های طولانی مناسب هستند.
دلایل روانی کفتربازی
همه کفتربازان به صورت مشترک بر این نکته اذعان دارند که بودن در کنار این پرنده ها، آنها را از دغدغه های زندگی فارغ می کند، به نحویکه دیگر نمی توانند از آن جدا شوند.
«سهیلا قنبری» روانشناس می گوید: پرواز و اوج گیری کبوترها، صاحبانشان را از لحاظ احساسی ارضا می کند.
وی ادامه می دهد: کسانی که کبوتر نگهداری می کنند، معتقدند که این حیوان به آنها آرامش می دهد و آنها را معتاد کرده است.
این روانشناس توضیح می دهد: معمولا نبود سرگرمی مناسب می تواند زمینه جذب افراد به کبوتر و سایر حیوانات را فراهم کنند با این حال روابط نزدیک خانوادگی می تواند افراد را از گرایش به نگهداری از حیوانات خانگی دور کند.
قنبری، افرادی را که به کبوتر گرایش پیدا می کنند به دو دسته تقسیم کرده و می گوید: برخی به کبوتر به عنوان یک سرگرمی نگاه می کنند که معمولا نمی تواند از نظر روانی مشکلی برای آنها داشته باشد اما در مقابل افرادی هستند که به صورت افراطی تمام زندگی خود را به پای کبوتر می ریزند که بطور قطع این افراد در معرض لطمات شدید روانی و اجتماعی قرار دارند.
دکتر «آرمان رستمی» متخصص داخلی نیز کبوتربازی را برای سلامت افراد مضر می داند.
وی می گوید: اغلب کفتربازها و اطرافیان آنها به بیماریهای داخلی و پوستی از جمله بیماریهای ریوی مبتلا می شوند که علت آن نیز انتقال آلودگی ها توسط کبوترها به محیط زندگی است.
این پزشک توضیح می دهد: پرزهای این حیوان از طریق مجاری تنفسی وارد ریه فرد شده و در آنجا رسوب می کند که منجر به ایجاد مشکلات شدید تنفسی خواهد شد.
وی می افزاید: از سوی دیگر پودری که از فضولات خشک این پرنده در هوا پخش می شود به دلیل خاصیت اسیدی، علاوه بر آسیب زدن به چشم و سیستم تنفسی، باعث بروز بیماری های پیرپوستی و ریزش مو خواهد شد.
با این اوصاف، تجربه نشان داده که کفتربازها با وجود آگاهی از مضرات و هزینه ای که باید برای نگهداری از این پرنده متحمل شوند، باز هم حاضر به ترک آن نیستند.
گرچه همواره باید تحلیل های روانی را برای بررسی علل تمایل برخی افراد به کفتربازی که گاه به مرز «جنون» می رسد، در نظر داشت اما اهتمام به این نکته نیز ضروریست که کفتربازی همواره به عنوان یک رفتار در میان لایه ها و طبقات مختلف جامعه ایرانی وجود دارد و هیچ گاه فراموش نشده است.
