جوی‌های تهران انبار آذوقه موش‌ها
شهروندان:
تصورش سخت و دور از باور است اما واقعیتی است غیرقابل انکار. موش‌ها با دندان‌های سخت همه چیز را می‌جوند و جلوی چشمانمان عرض و طول جوی‌های آب پایتخت را بالا و پایین می‌روند. پژوهشی که سال‌ها پیش انجام شده نشان می‌دهد موش‌های علامتگذاری شده در جنوب تهران یک روز بعد، در تجریش شناسایی شده‌اند.
اکنون سال‌هاست که تهران به مکانی برای جولان موش‌ها تبدیل شده و تقریباً همه روش‌های مبارزه با این جوندگان موذی، مانند کارگذاشتن تله و یا شیوه‌های استفاده از سم برای نابودی آن‌ها به بن‌بست رسیده است. این روزها لابد خبر عقیم کردن موش‌ها را هم شنیده‌اید که برخی کارشناسان محیط‌زیست آن را یک شوخی ارزیابی کردند.
به هر ترتیب موش‌ها، مثل کابوسی تمام نشدنی تقریباً در همه جای پایتخت با جمعیتی که از حد شمارش فراتر رفته حضور دارند و تنها به این دلیل که مواد غذایی در شهری مثل تهران به وفور در دسترس‌شان قرار می‌گیرد از جویدن دیوارهای بتونی و تأسیسات شهری مثل کابل‌های فشارقوی خودداری می‌کنند.
به هرحال سال‌هاست مدیریت شهری با فعالیت‌هایی از قبیل سم‌گذاری، تله موش، انتشار گاز CO، تیراندازی به موش‌ها و… سعی دارد تهران را از شر این جانوران ناقل میکروب پاکسازی کند اما سؤال اینجاست که تا چه میزان در این اقدام موفق عمل کرده‌ایم؟
کارشناسان محیط زیست می‌گویند این قبیل کارها تا این لحظه برای پاکسازی تهران از شرموش‌ها مؤثر نبوده است. به‌طور مثال مؤسس تشکل غیردولتی کوهستان سبز، حسین گلپایگانی در این باره می‌گوید: موش‌ها به دلیل آن‌که جانوران پیچیده‌ای هستند به سرعت مغلوب روش‌های به کار گرفته شده نمی‌شوند و با تغییر وضعیت ژنتیکی شان در مقابل مواد سمی و شیمیایی مقاوم می‌شوند.
به اعتقاد این فعال محیط زیست، پیچیدگی موش‌ها، کار مقابله با آن را برای متولیان شهر سخت کرده است و به نظر می‌رسد تنها اقدام مفیدی که تا این لحظه از سوی شهرداری تهران انجام شده ساخت جوی‌های آب جدید و سرپوشیده کردن کانال‌های فاضلاب و آبی است که در تهران جریان دارد. این سؤال را با دکتر اسماعیل کهرم، مشاور ارشد رئیس سازمان محیط زیست نیز مطرح کردیم، سؤالی که پاسخی متفاوت برای نتیجه‌گیری به همراه داشت.
عقیم کردن موش‌های تهران یک شوخی است
کهرم با تأکید بر این‌که دلیل موفق نبودن شهرداری تهران در مبارزه با این حیوان نخست جوی‌های پر زباله شهر تهران است می‌گوید شهروندان تهرانی باید نظافت جوی‌های شهر را رعایت کنند و از ریختن زباله در جوی‌های سرپوشیده که به شیرخوارگاهی برای پرورش موش‌ها تبدیل شده‌اند خودداری کنند. وی با ابراز تأسف از وضعیت اسفبار جوی‌های آب پایتخت، به مرور گفته‌های شهردار منطقه یک تهران می‌پردازد و می‌گوید: روزانه در این بخش شهر تهران که جزو مناطق متمول پایتخت محسوب می‌شود و بیش از۷۰ سفارتخانه در آن وجود دارد، یک سوم زباله‌های منطقه از جوی‌های آب جمع‌آوری می‌شود.
این استاد دانشگاه راه خروج از بن‌بست مبارزه با جوندگان موذی را در وهله نخست رعایت پاکیزگی شهر و سپس به‌کار‌گیری سموم مدرنی می‌داند که ابتدا موش را از بین برده و بعد در بدن تجزیه شود.
کهرم با بیان این‌که موش‌ها حیوانات تطبیق‌پذیر و سازگاری هستند می‌گوید: موش‌ها با تعداد زیادشان به جنگ انسان‌ها آمده‌اند و به اعتقاد من شهر تهران محل امنی برای پرورش موش شده است چرا که سرپوشیده کردن انهار و ریختن انواع غذا‌ها به ویژه از نوع فست فود محیط مناسبی را برای زادوولد و زندگی موش‌ها ایجاد کرده است.
انتقاد از عقیم‌سازی موش‌ها بخش دیگری از گفته‌های مشاور رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست است که دراین گفت‌و‌گو مطرح می‌شود. او در این باره می‌گوید این روش امکان پذیر نیست و مطرح کردن آن شبیه شوخی است.
مشاور رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست با اشاره به جمع‌آوری سگ‌ها و گربه‌هایی که صاحب دارند تصریح می‌کند: حیواناتی را که صاحب دارند از سطح شهر جمع می‌کنیم و کاری می‌کنیم از دوری صاحبشان دق کنند آن وقت می‌خواهیم موش‌ها را زنده نگه داریم و عقیم کنیم.
کهرم با بیان این‌که در هیچ کجای دنیا نتوانستند موش را به‌طور کامل نابود کنند اظهار می‌دارد: خرج سرانه‌ای در حدود ۱۲۰ هزار تومان برای نابودی موش‌ها بهتر است برای خریداری سم‌های مدرن و فرهنگسازی شهروندان صرف شود.
هزینه‌های سرسام‌آور مبارزه با موش در پایتخت
اظهارات مشاور ارشد رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در حالی بیان می‌شود که رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، رحمت‌الله حافظی پیش از این در گفت‌و‌گو با ایران هزینه مقابله با موش‌ها را بسیار سرسام آور برآورد کرده بود و در این مورد گفته بود: ماهانه تنها ۲ هزار موش در پایتخت با روش‌های قدیمی از پای در می‌آیند.
این گفته‌ها که خود دلیلی برناکارآمد بودن روش‌های قدیمی است این سؤال را به ذهن متبادر می‌سازد که چرا به رغم نامناسب بودن روش‌های قدیمی در مبارزه با جانوران موذی، مدیریت شهری همچنان اصرار بر استفاده از روش‌های ناکارآمد دارد؟
سؤالی که حافظی در پاسخ به آن اظهار کرد، شهرداری تهران تاکنون براساس مصوبه شورا و میزان اعتباری که برای مبارزه با جانوران موذی در نظر گرفته شده اقدام کرده و در حال حاضرشورای شهر تهران و کمیسیون سلامت درحال پیگیری و بررسی روش‌های جدید و کارآمد است.
اما قائم مقام ستاد محیط زیست شهرداری تهران، امیر حسن جعفری در پاسخ به انتقادات مطرح شده درباره شیوه‌های مبارزه با موش در پایتخت می‌گوید: درحال حاضر روش‌های فعلی مورد استفاده از سوی شهرداری تهران شامل جنبه‌های شیمیایی و فیزیکی است. وی، استفاده از دو نوع سم با تأثیرپذیری آنی و تدریجی و همچنین استفاده از روش‌های مکانیکی را از فعالیت‌هایی برمی‌شمارد که شهرداری تهران در راستای کنترل جمعیت موش‌ها در پایتخت در پیش گرفته است.
به اعتقاد جعفری، موش‌ها جزء جدایی ناپذیر جوامع انسانی محسوب می‌شوند و در واقع جزئی از ملزومات تولید پسماند و فاضلاب هستند.
نقش شهروندان تهرانی در ریختن زباله در جوی‌های آب شهر و تأمین غذای ۲۴ ساعته برای موش‌ها موضوع دیگری است که قائم مقام ستاد محیط زیست شهرداری تهران به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: ریختن زباله در جوی‌ها معمولاً توسط تعداد اندکی از صنوف اتفاق می‌افتد و شهروندان نقش کمی در این باره دارند اما رعایت نکردن بیرون‌سپاری زباله‌ها و وجود دائمی آن در مخازن جمع‌آوری سطح شهر معضلی است که موجب می‌شود موش‌ها به‌طور دائم به غذا دسترسی داشته باشند.
جعفری تأکید می‌کند تا زمانی که زباله، رطوبت و اماکنی امن برای زاد و ولد موش وجود دارد نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که مقابله با این جانوران مثمر واقع شود.
وی همچنین در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌که چرا ارقامی که برای مبارزه با موش‌ها در تهران صرف می‌شود به فرهنگسازی اختصاص نمی‌یابد اظهار می‌دارد: در اعتباری که صرف مقابله با موش‌ها می‌شود بخشی از بودجه به بحث‌های فرهنگسازی مرتبط است اما نمی‌توان همه کارها را به بهانه فرهنگسازی در بحث مقابله با موش‌ها تعطیل کرد.
از این حرف‌ها که بگذریم رویکرد ما نسبت به موش نوعی رویکرد دوگانه است از یک سو محبوب‌ترین شخصیت‌های کارتونی موش هستند اما از سوی دیگر وقتی سری به خیابان‌های شهر می‌زنیم از موش وحشت می‌کنیم، از جمعیت انبوه این جانور موذی و پرسش البته همچنان بی‌پاسخ می‌ماند که چه باید کرد؟
زهره رجب‌نیا
ایران
