تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۲ دی ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۷:۲۵

شهروندان:
گردشگری روستایی یکی از مقوله های توسعه پایدار روستایی است که تاثیرات فراوان آن در زمینه های اقتصاد، اشتغال، کشاورزی و همچنین اثرات اجتماعی اهمیت آن را دوچندان کرده اما در استان گلستان علی رغم ظرفیت فراوانی که در این زمینه وجود دارد هیچ اقدام درخور توجهی از طرف متولیان توسعه گردشگری استان صورت نگرفته است.

ضعف اقتصاد در استان همیشه سرپوشی بر عدم توسعه استان بوده است. درعین حال همیشه بر این نکته تاکید شده که استان ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه دارد اما متاسفانه علی رغم گذشت حدود ۱۵ سال از تاسیس بسیاری از معیارهای توسعه ای استان از حداقل‌های کشوری عقبتر است.

یکی از مواردی که در صورت توجه مسئولان می توانست به توسعه گلستان کمک کند گردشگری به خصوص در زمینه روستایی است. به دلیل وجود بیش از هزار روستا در استان گلستان، بخش زیادی از جمعیت استان را روستاها تشکیل می دهند و همین امر باعث شده تا قسمت زیادی از درآمدهای استان نیز به روستاها وابسته باشد.

صنعت گردشگری در توسعه روستاها به این دلیل مهم است که می توان با بهره گیری مناسب از ظرفیت های روستاها، علاوه بر توسعه اقتصادی به رونق بخش کشاورزی و صنایع دستی پرداخت. علاوه بر این موارد، گردشگری روستایی با ایجاد فعالیت های مکمل به درآمدزایی و همچنین ایجاد اشتغال در روستاها کمک کند.

گردشگری روستایی و ایجاد شغل در روستا

یک کارشناس معماری در این باره گفت: گردشگری به دلیل این که خدمات وابسته زیادی نیاز دارد شغل های جدید ایجاد می کند و با توجه به این خدمات نیاز به افراد زیادی دارد از نظر تولید اشتغال تعداد زیادی از پرسنل را درگیر خود می کند که بعضی در رشته هایی مانند پشتیبانی، خدمات و عمده فروشی مشغول می شوند و بعضی نیز در خرده فروشی و حوزه هایی مانند سرگرمی و تفریحی مشغول می شوند.

محمود رضا نژاد به خبرنگار مهر گفت: مشاغل خدماتی در زمینه هایی مانند هتل ها و مهمان پذیرها، پارک ها و کارگاه های تعمیراتی فعالیت می کنند و فروشندگی هم مواردی چون فروش مواد غذایی، مراکز حمل و نقل و مغازه های مختلف را شامل می شود.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: البته دامنه مشاغل مرتبط با گردشگری آنقدر گسترده است که نمی توان به تک تک آنها اشاره کرد ولی نکته ای که حائز اهمیت ایجاد اشتغال در روستا و همچنین توسعه شغل های قدیمی است که تنها با سرمایه گذاری و هزینه کرد در روستاها و همچنین تبدیل ظرفیت های بالقوه به بالفعل به دست می آید.

وی ادامه داد: در استان گلستان روستاهای فراوانی وجود دراد که بسیاری از آنها از قدمت تاریخی بسیار زیادی برخوردار هستند.

رضا نژاد بیان کرد: شاید این ذهنیت وجود داشته باشد که برای توسعه گردشگری فقط باید به تاریخ یک سرزمین و همچنین آثار باستانی آن اشاره کرد که این نکته علی رغم این که تاریخ و گذشته تاثیر زیادی در جذب گردشگر دارد، اشتباه است زیرا عوامل بسیار زیادی هستند که می تواند باعث جذب گردشگر شود.

این کارشناس معماری و شهرسازی افزود: در کنار بافت تاریخی روستا و لباس های محلی عواملی چون محصولات کشاورزی، موسیقی محلی، غذا سنتی و همچنین مناظر طبیعی هم به جذب گردشگر کمک می کند.

وی با بیان این که وقتی گردشگری روستا را برای مقصد سفر گردگشری خود انتخاب می کند توقع دارد تا از عوامل شهری دور شود ادامه داد: توسعه گردشگری روستاها در درجه اول نیاز به آماده سازی زیرساخت ها دارد که این زیرساخت هم شامل فعالیت های عمرانی است و هم شامل فعالیت های فرهنگی.

روستاها نیازمند فرهنگ سازی گردشگری هستند

رضا نژاد گفت: در کنار احداث هتل و پل و جاده باید به این نکته توجه کرد که فرهنگ، آداب رسوم و برخورد اهالی روستا با مسافران هم در جذب و ماندگاری گردشگر بسیار مهم است.

وی اظهار کرد: گردشگری که به روستا می آید برای محل اقامت خود نیازی به یک هتل لوکس با امکانات فوق مدرن شهری ندارد بلکه یک فضای آرام و سنتی را می پسندد، در کنار این مسئله سرو غذاهای محلی منطقه و فروش محصولات و صنایع دستی آنجا باعث می شود تا گردشگر علاوه بر اقامت برای خرید هم هزینه کند.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: مرمت بافت سنتی یک روستا، پوشش سنتی اهالی روستا برگزاری جشنواره های بومی محلی و همچنین کنسرت های موسیقی محلی در روستا اقامت گردشگران را بیشتر می کند.

روستاهای هدف گردشگری معرفی شوند

وی خاطر نشان کرد: اما نکته ای که شاید کمتر به آن توجه شده ایجاد ساختارهای لازم برای معرفی روستا به عنوان یک ظرفیت گردشگری است، زیرا تا زمانی که قابلیت های روستا به گردشگران معرفی نشود هزینه های انجام شده جبران نخواهد شد.

محمود رضا نژاد اذعان کرد: برای این کار در درجه اول نیاز است تا یک سایت اینترنتی که شامل کلیه اطلاعات لازم برای گردشگری باشد در نظر گرفته شود زیرا گردشگر وقتی به منطقه ای وارد می شود در درجه اول به دنبال شناسایی محل ها و ظرفیت های دیدنی آنجاست، سپس به دنبال نزدیکترین محل استراحت می گردد.

وی ادامه داد: عواملی چون وجود امکانات زیر ساختی آّب، برق، گاز، دسترسی تلفن همراه، وجود اینترنت، پارکینگ خودرو، بانک، بیمارستان یا درمانگاه، مسجد، مسیر دسترسی مناسب و غیره به جذب بیشتر گردشگر کمک می کند.

این کارشناس معماری خاطر نشان کرد: گردشگران برای عواملی چون دیدن بافت روستا، طبیعت، مناطق مذهبی و زیارتی، استفاده از خدمات پزشکی طبیعی مانند آب گرم یا حتی برای ماجراجویی و شاید تورهای آموزشی اقدام به سفر می کنند که هر منطقه متناسب با ظرفیتی که دارد در درجه اول باید زیرساخت لازم را فراهم کند و سپس به معرفی ظرفیت های خود بپردازد.

بر اساس موارد فوق، استان گلستان تقریبا در تمامی مقوله ها ظرفیت لازم را برای جذب گردشگر دارد و به دلیل نزدیکی فاصله های روستایی و همچنین همجواری با شهرها این امکان وجود دارد که به راحتی بتوان با فراهم کردن حداقل زیرساخت ها و حتی استفاده مشترک از ظرفیت ها با صرف کمترین هزینه بیشترین درآمد را داشت.

اما سوال اینجاست طی ۱۵ سالی که از تاسیس استان گلستان و جدا شدن این استان از همسایه غربی خود گذشته مسئولان ذی ربط چه اقداماتی در این زمینه داشته اند؟

برگزاری همایش تنها اقدام عملی میراث فرهنگی گلستان

معاون گردشگری و سرمایه گذاری اداره کل میراث فرهنگی گلستان گفت: گردشگری روستایی و گردشگری منطبق با طبیعت جزو موضوعاتی از گردشگری است که به دلیل ماشینی شدن زندگی امروزی چه در داخل کشور و چه در خارج کشور مورد استقبال قرار گرفته و اهمیت ویژه ای پیدا کرده است.

احمد تجری به خبرنگار مهر گفت: خوشبختانه در استان گلستان به دلیل وجود روستا در مناطق مختلف مانند ساحل، جنگل، دشت و کوه ظرفیت فراوانی در گردگشری دارد که می توان با سرمایه گذاری و فرهنگ سازی این ظرفیت ها را ساماندهی کرد و به بهره برداری رساند.

وی افزود: در حال حاضر به صورت عادی به روستاها برای گردشگری مراجعه می کنند و امکانات موجود هم استفاده می کنند.

تجری ادامه داد: از ابتدای ورود جلسات مختلفی با بنیاد مسکن و دفتر امور روستایی استانداری داشتیم که برای توسعه این بخش برنامه ریزی کنیم و شوراها و دهیاران را با این موضوع آشنا بکنیم تا از مزایای گردشگری روستا مطلع سازیم و در عین حال راه های توسعه گردشگری روستایی را هم به آنها آموزش بدهیم.

وی گفت: هدف دیگر این جلسات آشنا کردن سرمایه گذاران با ظرفیت های فراوان منطقه بود تا آنها نیز برای توسعه این بخش ورود پیدا کنند.

معاون گردگشری میراث فرهنگی گلستان افزود: در مهرماه همایشی با عنوان گردشگری روستایی و توسعه پایدار تشکیل شد و از تمامی دهیاران و شوراهای روستاهای استان دعوت شد و حوزه های مختلف برای سخنرانی دعوت شد.

تجری بیان کرد: یک فرد موفق روستایی در شیراز که از یک سوئیت ساده در روستای خودش آغاز کرد و اکنون یک شهرک گردشگری تشکیل داده در این سخنرانی ها حاضر شد و از سخنرانان بود.

وی ادامه داد: یکی از تاثیرات توسعه گردشگری روستاها مهاجرت معکوس است زیرا به دلایلی چون طرح های جنگلداری و منابع طبیعی روستائیان برای کسب درآمد به شهر ها مراجعه می کنند و گردشگری روستایی می تواند شغل جایگزین مناسبی باشد که موضوع با منابع طبیعی هم در میان گذاشته شده است.

این مسئول اظهار کرد: بخش دیگر مباحث حمایت های دولتی برای ورود سرمایه گذاران است که مسئولان هم در این زمینه توضیحاتی دادند.

وی گفت: بعد از این موضوع نمایشگاهی برای روستاهای هدف گردشگری در جشنواره بین المللی اقوام ایران زمین در نظر گرفتیم و استعداد ها و نقاط قوت روستاها در زمینه گردشگری را شناسایی کردیم و در این نمایشگاه به عرضه گذاشتیم که شامل معماری روستایی، غذاهایی محلی و حتی موسیقی محلی بود.

تجری ابراز امیداواری کرد بتوان این موضوع را به صورت مستقل با عنوان نمایشگاهی برای روستاهای هدف گردشگری برگزار کرد.

۳۷ روستای به عنوان هدف گردشگری شناسایی شده

معاون سرمایه گذاری میراث فرهنگی در ادامه اظهار کرد: در استان گلستان ۳۷ روستا برای روستای هدف گردشگری مصوب شده اند که از این میان روستاهایی که از نظر گویش، پوشش، صنایع دستی و معماری قابلیت های برجسته تری داشته باشند با همکاری فرمانداران و بخشداران انتخاب می شوند.

وی بیان کرد: امیدواریم وظیفه دولت برای ایجاد زیرساخت ها در این روستاها به خوبی انجام شود تا شرایط برای سرمایه گذاری و ساماندهی روستا با محوریت گردشگری آماده شود.

وی اعلام کرد: در بعضی روستاهای استان مانند زیارت یا دهنه محمدآباد نیز اقداماتی انجام شده است.

تجری افزود: باید ارگان های دولتی مانند بنیاد مسکن، بنیاد تعاون، دفتر امور روستایی استانداری و میراث فرهنگی اعتباراتی با نگاه گردشگری در نظر بگیرند و نگاه همه همکاری همه جانبه برای توسعه این بخش باشد.

بار توسعه گردشگری روستایی بر دوش ارگان های دیگر است

مسئول واحد فرهنگی، گردشگری و تعاون دفتر امور روستایی استانداری گلستان با اشاره به اهمیت گردشگری در استان گلستان گفت: از حدود ۵ سال پیش در ایام عید کمپ های روستایی ویژه ایام نوروز در ورودی ها و مراکز گردشگری روستاها برپا می کردیم و یک سری خدمات برای مسافران ارائه می دادند.

علی نصیبی الگوگیری از جشنواره های روستایی سایر استان ها را زمینه ای برای آغاز جنشواره های روستایی در استان گلستان دانست و اعلام کرذ: با هدف معرفی ظرفیت هایی روستایی به اهالی روستا و همچنین جذب گردشگر جشنواره های روستایی را کلید زدیم تا مردم روستا بدانند حتی از طریق ارائه محصولات کشاورزی هم می توان توریست را به روستا آورد.

برگزاری جشنواره توت فرهنگی در روستای شفیع آباد فندرسک، جشنواره گندم در روستای شموشک سفلی گرگان، جشنواری ماهی در توماجلرچارقلی گمیشان، جشنواره زعفران در وامنان آزادشهر، جشنواره آفتابگردان در گلیداغ و جشنواره اسب در روستای صوفیان که در سال ۹۰ انجام گوشه ای از اقدامات این واحد در راستای توسعه گردشگری روستایی است.

در ادامه نصیبی گفت: در روستای شفیع آباد که ۱۵۰۰ نفر جمعیت دارد بیش از چهار هزار نفر آمدند و در آن مسابقات مختلفی مانند پخت مربا، بسته بندی و آداب رسوم مرتبط با محصول به نمایش درآوردیم.

وی افزود: جشنواره زعفران روستای وامنان هم با توجه به حضور استاندار و ۱۴ مدیرکل در جشنواره علاوه بر تاثیرات گردشگری و معرفی محصول باعث شد تا بسیاری از مشکلات عمرانی روستا هم بر طرف شود.

کارشناس امور روستایی استانداری گلستان گفت: با برگزاری این جشنواره ها در درجه اول به اهالی روستا آموزش داده شد که محصول کشاورزی آن ها قابلیت جذب گردشگر دارد، علاوه بر این همه با لباس محلی می آمدند و صنایع دستی خود را به نمایش می گذاشتند که همین اتفاق فرهنگ روستا را بیشتر از گذشته معرفی می کرد.

نصیبی افزود: هدف بلند مدت این است تا روزهای ثابتی را برای جشنواره های فرهنگی در نظر بگیریم تا با هماهنگی تورهای گردشگری کشوری بتوانیم در آن ایام گردشگر به استان بیاوریم.

وی ادامه داد: علاوه بر جشنواره های فوق ۵ جشنواره بازی های بومی محلی نیز در استان برگزار کردیم تا هم آداب رسوم از فراموشی نجات پیدا کند و هم عاملی برای جذب گردشگر شود، البته در سال ۹۱ در هر شهرستان هم جشنواره های فرهنگی ورزشی با بازی های سنتی منطقه برگزار کردیم.

نصیبی با بیان این که با برگزاری جشنواره ها بین روستاها رقابت ایجاد شد افزود: در سال ۹۲ بسیاری از روستاها با شناسایی ظرفیت های خود برای برگزاری جشنواره در آن روستا پیشنهادهایی دادند که زمینه ایجاد جشنواره های جدید فراهم شد.

به نظر می رسد با توجه به اقدامات استانداری گلستان و معاونت امور روستایی زمینه لازم برای بهره برداری میراث فرهنگی از ظرفیت شناسایی شده و در عین حال فعال شده استان ایجاد شده است، ولی به نظر می رسد میراث نه تنها حضور چشمگیری در این شناسایی ظرفیت نداشته بلکه هنوز توان بهره برداری از ظرفیت را ندارد.

به گفته نصیبی استاندار با صدور حکمی معاونت امور روستایی استانداری را به عنوان مسئول کمیته گردشگری روستایی ستاد تسهیلات سفرهای استان معرفی کرد و در عید همان سال در فاصله ۱۵ روزه نوروز بیش از ۲۵ جشنواره و ۲۵ کمپ نوروزی برگزار شد که با استقبال کشوری مواجه شد.

گرچه میراث فرهنگی ۳۷ روستا را به عنوان روستای هدف در دست بررسی قرار داده و ۱۳ روستا را هم برای شروع این کار در نظر گرفته ولی با توجه به اقدامات انجام شده توسط میراث و مقایسه با اقدامات سازمان ها دیگر به نظر می رسد اداره کل میراث فرهنگی به جای عملیات اجرایی بیشتر به ارائه آمار و ارقام علاقه مند است و به همین دلیل تا کنون فعالیت اجرایی که در خور توجه باشد و در استان تاثیر عملی داشته باشد انجام نداده است.

در کنار معاونت امور روستایی استانداری سازمان هایی مانند بنیاد مسکن هم در این بخش سهیم بوده اند و با انجام فعالیت های عمرانی در روستاها در توسعه گردشگری روستایی قدم برداشته اند.

درهمین رابطه معاون عمران روستایی بنیاد مسکن استان گلستان گفت: بر اساس تفاهم نامه بین مراث فرهنگی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار است در ۱۳ روستا اقدامتی در زمینه توسعه گردشگری روستایی انجام شود.

محمدرضا ولی اللهی به خبرنگار مهر گفت: در بعضی روستاها بازسازی بافت روستایی بعنوان مصوبه در دست اقدام است که بر اساس اولویت چهار روستا تامین اعتبار شده و درحال تهیه طرح های اجرایی هستیم و در ۳ روستای دیگر طرح های مطالعاتی در حال انجام است.

طبق آمار رسمی استانی مانند مازندران در ۱۵ نوروز سال ۸۸ گردشگران ۶۶۰ میلیارد تومان هزینه کردند که زمینه تولید اشتغال فراوانی را ایجاد می کند ولی در استان ما به دلیل بی توجهی مسافران فقط عبور می کنند و علی رغم وجود جاذبه های فراوان گردشگری هزینه ای نمی کنند.

میراث فرهنگی به جای ارائه آمار کار اجرایی کند

مطمئنا وظیفه فعالیت های گردشکری به عهده میراث فرهنگی است و اقدامات انجام شده توسط سازمان های دیگر به نوعی همکاری مورد درخواست میراث فرهنگی است ولی آنطور که از شواهد پیداست تنها سازمانی که در این همکاری سهمی نداشته خود متولی است.

در حال حاضر با توجه به اقدامات انجام شده توسط ارگان های مختلف که تاثیرات بسزایی هم در شناسایی ظرفیت های توریستی استان داشته به نظر می رسد میراث فرهنگی فقط نقش متولی را بازی می کند و به جای ورود به عملیات اجرایی برای توسعه گردشگری روستایی به همکاری در زمینه برگزاری جشنواره ها و همایش بسنده کرده است.

با شرایط موجود و این نوع نگرش میراث فرهنگی که دیگران را در اجرا سهیم می داند ولی خود به اجرا وارد نمی شود نمی توان به توسعه این بخش امیدوار بود. لذا نیاز است تا میراث فرهنگی استان گلستان با تغییر نگرش در مدیران ارشد به جای کوبیدن بر طبل نبود بودجه و در عین حال برگزاری همایش و نشست های بی نتیجه به فکر عملی کردن طرح های توسعه ای گردشگری باشند.

مهر