تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۷ بهمن ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۹:۵۵

شهروندان:
سرطان بیماری‌ای است که از شنیدن نام آن همه واهمه داریم. اما واقعیت این است که جمعیت کثیری از مردم کشور از انواع مختلف این بیماری رنج می‌برند؛ بیماری‌ای که همزمان با توسعه کشورها در زمینه‌های مختلف در دنیای مدرن امروز، روز به روز افزایش یافته و دلایل ابتلا به آن مدرن‌تر و به روز‌تر شده است.

به‌طوری که براساس آمار جهانی پیش‌بینی می‌شود آمار مبتلایان به سرطان تا سال ۲۰۲۰ در دنیا به ۲۰ میلیون نفر برسد که بی‌تردید بسیاری ازمردم کشور ما نیز از این آمار جهانی مستثنی نخواهند بود اما این‌که راه پیشگیری از این بیماری چیست و چگونه درمان می‌شود دو موضوعی است که دانستن آن برای هر فردی در اجتماع امروز ضرورت دارد. ابعاد این موضوع را در گفت‌و‌گو با پروفسور اسماعیل اکبری رئیس مرکز تحقیقات سرطان می‌خوانید.

•  درباره آخرین آمار مبتلایان به انواع سرطان در کشور توضیح دهید، در حال حاضر چند نفر در کشور به انواع سرطان‌ها مبتلا هستند؟

بیماری سرطان به عنوان تلخ ترین، بدترین و گرانترین بیماری در جهان مطرح است. بیماری‌ای که بسیاری از خانواده‌های ایرانی را به اشکال مختلف درگیر کرده است. طبق آخرین آمار ثبت شده شیوع سرطان در کشور چیزی حدود ۳۷۰ هزار مبتلا را نشان می‌دهد. این در حالی است که سالانه چیزی در حدود ۸۵ تا ۹۰ هزار نفر مبتلا به سرطان می‌شوند. به این معنی که سرطان در این تعداد سالانه بروز کرده و به آمار سال قبل اضافه می‌شود. هرچند میزان بروز این بیماری در مردان کمی بیش از زنان است، اما می‌توان گفت بروز سرطان در بین زنان و مردان تقریباً مساوی است. در مجموع از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت مرد کشور، ۱۳۲نفر و از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت زن کشور، حدود ۱۲۳نفر به انواع سرطان مبتلا می‌شوند. براین اساس می‌توان گفت میزان بروز سرطان در زنان ۵/۴۴ درصد و در مردان ۵/۵۵ درصد است.

• آمار ابتلا به سرطان در ایران در مقایسه با آمار جهانی چقدر رشد داشته است؟

براساس این آمار میزان مبتلایان به سرطان در ایران یک پنجم مبتلایان کشورهای دنیا است، اما آنچه نگران‌کننده است این است که این آمارها نشان می‌دهد سرعت رشد ابتلا به بیماری سرطان در کشور ما از دیگر کشورهای دنیا سبقت گرفته به‌طوری که در حال حاضر کشور ما بیشترین رشد سرطان در جهان را به خود اختصاص داده است. بنابراین از سال‌های پیش زنگ سرطان درکشور به صدا درآمده و این بیماری همه ناقوس‌ها را به صدا در آورده است و این‌که گفته می‌شود سال به سال به آمار مبتلایان به سرطان اضافه می‌شود کاملاً صحیح است.

• آیا آماری مبنی بر شایع‌ترین نوع سرطانی که کشور ما را درگیر کرده وجود دارد؟ درباره میزان مرگ و میر این بیماری در کشور توضیح دهید.

بیماری‌های قلبی و عروقی، تصادفات، سرطان‌ها و بیماری‌های ریوی به نوبت بیشترین آمار مرگ و میر کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین بیماری سرطان سومین عامل مرگ و میر در ایران به شمار می‌آید. براین اساس طبق آمار، سال گذشته ۴۱ هزار ایرانی به دلیل بیماری سرطان از دنیا رفته‌اند، با این وجود با توجه به این‌که ۱۸ درصد سرطان‌ها در کشور مربوط به سرطان‌های کودکان است و حدود ۵۰ درصد سرطان‌های کودکان به مرگ می‌انجامد، می‌توان نتیجه گرفت بیشترین آمار مرگ و میر بیماران سرطانی مربوط به کودکان می‌شود.

سرطان سینه شایع‌ترین سرطان در زنان و سرطان معده جزو شایع‌ترین سرطان در مردان و کشنده‌ترین سرطان در بین سرطان‌های مطرح هستند. طبق آخرین آمار سال گذشته از میان انواع سرطان، سرطان معده، ریه و کبد کشنده‌ترین سرطان‌ها بودند، ۶۱۰۵ نفر به دلیل سرطان معده، ۴۰۳۹ نفر به دلیل سرطان ریه و ۲۹۶۴ نفر به دلیل سرطان کبد سال گذشته در کشور جان خود را از دست داده‌اند، این در حالی است که آمار ابتلا به سرطان سینه چیزی در حدود ۷هزار و ۸۲۲ مورد ثبت شده است که از این میان ۷هزار و ۵۸۲ زن و نزدیک به ۳۰۰ مرد به این بیماری مبتلا شده‌اند.

در علم پزشکی چیزی به عنوان «زنده ماندن» داریم یعنی کسی که امسال به سرطان مبتلا می‌شود تا چند سال زنده می‌ماند. این در هر سرطانی متفاوت است مثلاً در سرطان سینه در کشور درصد بقای ۵ ساله ۷۱ درصد است یعنی در کل کشور هر کس به سرطان سینه مبتلا شود ۷۱درصد تا ۵ سال حتماً زنده می‌مانند اما این میزان بقا در سرطان معده ۱۳درصد است یعنی ۱۳ درصد مبتلایان به سرطان معده تا ۵ سال بعد زنده می‌مانند.

جالب توجه این‌که دو نوع سرطان شایع در بین زنان و مردان به دلیل مراقبت‌های بهداشتی که از سال‌های گذشته در این زمینه آغاز شده رو به کاهش است. متأسفانه پیش‌بینی می‌شود طی ۱۰ سال آینده سرطان روده، کلورکتال و پروستات جای خود را به سرطان معده، و سرطان دهانه رحم و تخمدان جای خود را به سرطان سینه خواهد داد، در حالی که همه این بیماری‌ها قابل پیشگیری است.

• شایع‌ترین علت بروز سرطان چیست؟

عامل سن ۷۰ درصد علت سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد.در حال حاضر شاخص امید به زندگی در زنان از ۵۶ به ۵/۷۵ و در مردان به ۷۲ سال رسیده است. این بدان معنی است که وارد سن سرطان شده‌ایم. در توضیح بیشتر باید بگویم با افزایش سن، ژن‌ها تغییر می‌کنند. این طور نیست که ژن‌های سرطانی به ارث برده شوند بلکه با مرور زمان تغییر ژن اتفاق می‌افتد و به همین دلیل افزایش سرطان را با توجه به افزایش سن در جامعه و این‌که کشور به سمت مسن شدن می‌رود می‌توان پیش‌بینی کرد. همچنین از دیگر ریسک فاکتورها به عنوان عوامل خطر سرطان نام برده می‌شود. به عنوان مثال چاقی یکی از عوامل خطر سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی – عروقی است. این در حالی است که جمعیتی معادل ۱۰ میلیون نفر در کشور چاق‌اند که با احتساب افراد دچار اضافه وزن، می‌توان گفت ۲۴میلیون نفر در کشور دچار چاقی و اضافه وزن هستند. همچنین ۴۸ درصد مردم کشور تحرک ناکافی دارند. این در حالی است که با ورزش می‌توان خطر ابتلا به سرطان را کاهش داد.

• در کشور ما بویژه در کلانشهرها موضوع آلودگی هوا به عنوان یک معضل جدی مطرح است و شاهد هستیم ارگان‌های مرتبط با این موضوع آمارهایی از مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا را هر از چند گاهی اعلام می‌کنند، به نظر شما آیا آلودگی هوا در ابتلای افراد به سرطان تأثیری دارد؟

موضوع آلودگی هوا وتأثیر آن در بروز سرطان شاید در گذشته ثابت نشده و مورد توجه قرار نمی‌گرفت، اما با تحقیقی که از ۱۵ سال گذشته سازمان بهداشت جهانی در این موضوع داشته است که در نهایت در اکتبر سال ۲۰۱۳ به صورت رسمی نتیجه آن اعلام شد، اثبات شد که آلودگی هوا سرطان زاست. بنابراین اکنون با یقین در این زمینه اظهار نظر می‌کنیم. تردیدی نیست افرادی که در معرض مستقیم آلودگی قرار دارند، به سرطان مبتلا شوند. در ایران هم تحقیقاتی در این زمینه آغاز شده است و بزودی نتیجه آلودگی هوا در کشور و میزان خطر آن به صورت رسمی اعلام خواهد شد.

از سویی مطالعه‌ای در مورد افرادی که ۶ ماه از عمرشان را در چهارراه‌ها زندگی کرده‌اند انجام داده‌ایم که براساس این مطالعات مشخص شد بیان ژنی این افراد طی زمانی که در معرض آلودگی قرار گرفته‌اند تغییر کرده است. در سال ۱۳۸۰ بررسی در زمینه علت آلودگی هوا انجام شد، در آن سال علت اصلی آلودگی هوا پدیده آلودگی درون خانه‌ای به دلیل وجود تنور در منازل بود. این درحالی است که این پدیده امروز جای خود را به مهمان دیگری به نام آلودگی هوای برون خانه‌ای داده است که علی رغم این‌که بسیار گسترده‌تر عمل می‌کند، به آسانی هم قابل کنترل است. عامل اصلی این آلودگی سوخت غیر استاندارد، اگزوز موتورها، گاز CO و ذرات معلق منتشر شده در هوا است، در این میان خودروهای فرسوده ۲۰ تا ۳۰ برابر آلودگی هوا ایجاد می‌کند.

• بحث آموزش چه تأثیری در روند پیشگیری و درمان سرطان دارد؟

بی تردید بدون آموزش هیچ کاری در زمینه پیشگیری و درمان سرطان نمی‌توان کرد. امروزه ثابت شده که مصرف میوه و سبزیجات در پیشگیری و درمان سرطان نقش بسزایی دارد اما هنوز درصد بالایی از مردم کشور روزانه پنج واحد میوه و سبزی مورد نیازشان را مصرف نمی‌کنند. ما اعتقاد داریم آموزش در قالب انجمن‌های تخصصی و مراکز تحقیقاتی وجود دارد اما هنوز کلاسیک و اجباری نشده است. بنابراین لازم است تدبیر مناسبی در این زمینه از سوی سیاستگذاران اندیشیده شود.

• آیا داروی مورد نیاز بیماران سرطانی در دسترس است؟ و این‌که مصرف دارو در بین بیماران سرطانی تا چه حد می‌تواند در درمان این بیماران مؤثر باشد؟

دارو برای بیماران سرطانی زیادی هم موجود است. نکته اینجاست که شیمی درمانی بدترین اتفاقی است که در جهان در ارتباط با درمان بیماری سرطان افتاده است. به‌طور کلی در بررسی که سازمان ملل انجام داد برای بهبود یافتگان سرطان ۴۹ درصد جراحی، ۱۱درصد شیمی درمانی و ۴۰ درصدرادیو تراپی در علاج و بهبودی کامل سرطان مؤثر بوده است. این درحالی است که بیشترین هزینه و وقت صرف تأمین دارویی می‌شود که درصد کمتری را در بهبودی به خود اختصاص داده است. به‌طوری که براساس آمار ۷۰درصد هزینه‌های درمان سرطان صرف تأمین داروی شیمی درمانی می‌شود. از سویی اگر پول تأمین یک ماه داروی شیمی درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان را صرف تأمین رادیوتراپی در کشور کنیم، در این زمینه که عامل ۴۰درصد بهبودی را به خود اختصاص داده است بی‌نیاز خواهیم شد.

امروز ایران در استفاده از دارو از اروپاییان پیشی گرفته است، باید واقعیت‌ها به بیمار گفته شود این‌که مثلاً داروی شیمی درمانی ممکن است ۱۵ روز به عمرش اضافه کند یا اصلاً اثری نداشته باشد، اما این موضوعات گفته نمی‌شود و یا بهتر بگویم همه حرف راست را به مردم نمی‌گویند.

• با توجه به رواج استفاده از گیاهان دارویی در کشور آیا تاکنون محققان به دستاوردی در میان گیاهان دارویی برای بهبود سرطان در دنیا دست یافته‌اند؟

اینکه بعضاً توصیه می‌شود که از گیاهان دارویی برای درمان سرطان استفاده کنند موضوعی است که از زبان بیماران شنیده ایم، اما این‌که دستاورد اثبات شده‌ای در این زمینه وجود دارد یا خیر باید بگویم تاکنون هیچ گیاه دارویی برای درمان سرطان در دنیا به اثبات نرسیده است و هیچ کجا دیده نشده فردی به دلیل استفاده از مثلاً فلان داروی گیاهی بهبودی کامل یافته است.

• در پایان درباره هزینه‌هایی که درمان سرطان برای افراد مبتلا و خانواده‌های آن‌ها به دنبال دارد توضیح دهید.

همان‌گونه که در ابتدا اشاره کردم سرطان، پیچیده‌ترین و گران‌ترین بیماری به شمار می‌آید. به‌طوری که سالانه شش میلیارد دلار هزینه مستقیم درمان سرطان است. البته هزینه‌های جانبی آن بسیار بیشتر از این میزان است. تحقیقات نشان داده اگر در حال حاضر پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم ۷۰ درصد است این هزینه‌ها برای بیماران سرطانی حدود ۸۰ درصد برآورد شده است. همچنین براساس تحقیقات صورت گرفته تقریباً ۶/۴ درصد بیماران که به حوزه سلامت مراجعه می‌کنند، به دلیل بیماری‌شان زیر خط فقر می‌روند. همچنین ۱۰ درصد بیماران مراجعه‌کننده به حوزه سلامت، به دلیل هزینه‌های درمان، به شرایط فلاکت‌بار اقتصادی دچار می‌شوند. این در حالی است که این آمار و ارقام در مورد بیماران سرطانی دو برابر است.

فاطمه احمدزاده

ایران