تاریخ انتشار : یکشنبه ۹ شهریور ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۰۸:۵۷

شهروندان:
گیتی پورفاضل وکیل دادگستری در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا تاکید کرد که طرح تفکیک جنسیتی هیچ تناسبی با قانون اساسی ندارد و هدف از این طرح، به حاشیه راندن زنان است.

با وجود گذشت چندین هفته از مطرح شدن طرح «تفکیک جنسیتی» در برخی نهادها، این موضوع همچنان از سوی موافقان و مخالفان، مورد توجه است.

گیتی پورفاضل در گفت و گو با ایرنا این طرح را ناموفق و به نوعی سیاست زده توصیف کرد. به اعتقاد او، طرح هایی از این دست از آنجا که با جامعه و زمانه یی که ما در آن زندگی می کنیم همخوانی ندارد، حتی نباید از سوی مسوولان و قانون گذاران ما مطرح شوند و اجرای آن ها توهینی به مردم ما خواهد بود. پورفاضل تاکید کرد که چنین طرح هایی به دلیل مقاومت جامعه و زنان به نتیجه نخواهد رسید. او در خصوص ایرادهای قانونی وارد بر این طرح نیز گفت: بر صبق اصل سوم قانون اساسی و همچنین بخشی از قانون که دولت را موظف به توجه به زنان و فراهم کردن موجبات رشد و پیشرفت آن ها می کند، هیچ کس نمی تواند طرح و قانونی را که با این عامل ها در تضاد باشد ارایه کند.

• ارزیابی شما از طرح تفکیک جنسیتی چیست؟

من طرح چنین پیشنهادی را بسیار غم انگیز و تاسف بار می دانم. چرا که این پیشنهاد در کمال ناآگاهی نسبت به تحولات جامعه و زمانه ی ما مطرح شده است. هر جامعه یی با کنش ها و واکنش هایی که در آن رخ می دهد ارزیابی می شود. جامعه ی ما نیز از این قاعده مستثنا نیست.

• پس از نظر شما جامعه ی ما پذیرای چنین طرحی نخواهد بود؟

به هیچ وجه. ما نیز مانند هر کشور دیگری، باید تابع تحولات جامعه ی خود و جهان پیرامونمان باشیم. ما نمی توانیم به این تحولات بی توجه باشیم و ارتباط خود را با جهان قطع کنیم. جامعه یی که فعال نباشد مانند آبِ راکد می گندد. اندیشه ی انسان نیز چنین است و باید همواره سیال و پویا باشد. این اندیشه علاوه بر اینکه از جامعه ی خود تاثیرپذیر است می تواند و باید بر آن تاثیرگذار نیز باشد. در غیر این صورت هر دوی آن ها عقب مانده و ساکن خواهند بود. قوانینی که در جامعه وضع می شوند باید با نیازهای آن همخوانی و هماهنگی داشته باشند. در صورتی که میان نیازهای جامعه و خواست های مردم آن با قوانینی که در آن جامعه وضع می شوند هماهنگی وجود نداشته باشد، آن قوانین خود به خود از بین خواهند رفت و نقض خواهند شد. این شرایط را می توان به رکود اندیشه تشبیه کرد. خود جامعه و بویژه خانم ها باید نسبت به این طرح حساس بوده و واکنش نشان دهند.

• متاسفانه در تماس های ما، بسیاری از خانم ها حاضر به گفت و گو در این خصوص نشده اند و از این که از حرف های آن ها برداشت های سیاسی شود نگران هستند. پیامد این سکوت را چه می دانید؟

ممکن است برخی افراد از حرف های من هم منظوری سیاسی برداشت کنند. البته عده یی در این کشور وجود دارند که ممکن است کوچکترین اظهارنظرها و اقدامات و حتی نفس کشیدن ما در نظر آن ها سیاسی باشد. ولی این حرف ها باید زده شوند. برخی کنش ها باید با واکنشی از سوی مخاطبان آن ها که در این جا جامعه ی زنان هستند همراه باشند. سکوت ما بدون شک به این معنی خواهد بود که حتی اگر با طرح مخالف هستیم، آن را پذیرفته ایم.

• رکود اندیشه یی که به آن اشاره کردید متاسفانه بسیاری از جنبه های زندگی ما را دستخوش تغییر کرده است. این رکود چگونه بر قانون های ما تاثیرگذاشته اند؟

متاسفانه طرح ها و قانون های مطرح شده در جامعه ی ما مدت ها است که با احوال حاکم بر جامعه همخوانی ندارد. فاصله ی اندیشه ی مردم ما روز به روز با اندیشه ی حکومت افزایش پیدا می کند؛ این به آن معنا است که جامعه خواستار تغییر و تحول است ولی قانون پاسخگوی آن نیست.

• دلیل این فاصله گرفتن چیست؟

آن ها خود را ملزم به اعمال تغییر و تحولات رخ داده در جامعه با برنامه های سیاسی، دینی، اجتماعی و … نمی بینند. این افراد مایل هستند هنوز هم بر باورهای نخ نمای گذشته تکیه زده و آن ها را بر ذهن مردمی که هر روز در حال رشد و تغییر هستند، تحمیل کنند. این موضع بویژه در حوزه ی دینی و فقهی ابعاد گسترده تری می یابد و از نظر این افراد، بر جامعه ی ما نیز همان قوانین که قرن ها پیش اجرایی می شدند باید حاکم باشند.

• این بی توجهی به لزوم به روز رسانی قانون و مبانی فقهی چگونه بر جامعه ی ما بویژه زنان تاثیرگذار بوده است؟

متاسفانه برخی از مسوولان کشور مخصوصا در حوزه ی قانون گذاری به این موضوع که جامعه و مردم آن هر روز و هر لحظه در حال تغییر هستند و لازم است که قوانین ما نیز با این تغییر همخوانی پیدا کند توجهی ندارند.؛ آن ها این موضوع را که زنان جامعه ی ما، زنان قرن ها پیش نیستند از یاد برده اند. زنان ایرانی همواره درطول تاریخ سرآمد و بلندآوازه بوده اند و در عین حال مردان ایرانی نیز بخوبی حضور آنها را درجامعه پذیرفته وحتی مشوق آنها بودند. ولی تحولات تاریخی صدمه یی به این حضور وارد کرد که متاسفانه تا به امروز نیز ادامه داشته است.

• چرا زنان ما در طول تاریخ موفقیت های چندانی را در راه احقاق حقوق خود کسب نکرده اند؟

در تاریخ ایران، همواره افراد و گروه های زیادی از جمله مردان و زنان را داشته ایم که با افراط گرایی مبارزه کرده اند، ولی تغایر این اندیشه با منافع افراد حاضر در قدرت، باعث کندی روند تحول فکری، سیاسی، دینی و … در ایران می شد. در این میان، سفرهای دانشجویان و طبقه ی خاصی از جامعه به سایر کشورها، باعث شد تا جامعه ی ایران با قانون های آن ها در حوزه ی زنان آشنا شود و در نتیجه، زنان ایرانی بیش از پیش با حقوق خود آشنا شده و خواستار احقاق آن ها شدند.

ولی این آگاهی زنان از حقوقشان و مطالبه ی این حقوق، همواره با اهداف و منفعت برخی افراد در تناقض بوده است و این تضاد را می توان یکی از اصلی ترین دلیل های کند شدن روند پیشرفت در کشور دانست. متاسفانه این عقب ماندگی تا به امروز نیز ادامه پیدا کرده است. این افراد نمی توانند بپذیرند که زنان در عین حفظ حریم های خود، می توانند موفق و تاثیرگذار بر همه ی ابعاد جامعه باشند.

• زنان چقدر از این بی توجهی تاثیر پذیرفته اند؟

زنان ما همواره بر ریشه ها و هویت ایرانی خود تکیه داشته اند. هیچ تحولی در طول تاریخ سبب نشده است تا زنان ما از این هویت روی برگردانده و زیر بار اندیشه یی که عده یی خاص سعی در تحمیل آن به زنان این سرزمین داشته اند بروند. به همین دلیل است که امروز هم با وجود افزایش سیطره ی نگاه مردسالارانه، زنان ما همچنان مستقل باقی مانده اند و در مقابل افرادی که سعی در تضییع حقوق آن ها دارند ایستادگی می کنند.

• بعد از انقلاب چطور؟

زنان ما در تک تک روزهای انقلاب تاثیر گذار بودند. آن ها از آغازین تحولات انقلاب تا به وقوع پیوستن آن، همواره در صفوف اول مبارزه حضور داشتند. ولی متاسفانه ما بعد از انقلاب شاهد بودیم که زنان آنگونه که شایسته بود حق خود را نگرفتند و از آنان تقدیر نشد. با وجود وعده هایی که به آن ها داده شده بود، زنان در بسیاری از عرصه ها بویژه سیاست، کنار زده شدند. نکته ی تاسف بار این است که طی این سال ها، عده یی بهانه های فقهی و دینی را به عاملی در راستای جلوگیری از پیشرفت زنان تبدیل کرده اند.

• آیا تفکیک جنسیتی را به گونه یی که این افراد سعی در اجرای آن دارند، می توان از نظر دینی و فقهی توجیه کرد؟

متاسفانه برخی برای توجیه اعمال محدودیت علیه زنان، اسلام را در این راستا تفسیر می کنند که در آن تفکیک جنسیتی و برابر نبودن زن و مرد وجود دارد. ولی نکته ی مهمی که بانیان این طرح و مروجان چنین تفکری باید در نظر داشته باشند این است که این برداشت ها برای دوره یی بود که در آن زنان تنها با هدف جلب رضایت مردان و فرمان برداری از آن ها زندگی می کردند. آیا ما امروز نیز باید اینگونه با زنان خود رفتار کنیم؟

ما باید با دیدی منطقی و برگرفته از نگاه درست به جامعه ی امروزمان طرح هایی را که مایه های دینی دارند اجرایی کنیم. باورها و آموزه هایی که به آن ها اشاره شد، در سبک زندگی رایج در میان زنان قرن ها پیش مصداق پیدا می کرد و بدون شک پاسخگوی نیازهای امروزی جامعه ی ما نخواهد بود. افرادی که چنین طرح هایی را مطرح می کنند باید بدانند که خانواده های ایرانی و چه بسا اعضای خانواده ی خود آن ها نیز با چنین برداشت ها و طرح هایی مشکل دارند. تلاش برای حذف نقش زنان در جامعه از طریق دستاویزهای دینی و …، همواره شکست خورده خواهد بود. این افراد تصور می کنند آموزش های آن ها بسیار تاثیرگذار خواهد بود؛ در حالی که نکته ی کلیدی در اینجا، آموزش و تربیت خانوادگی است. آن ها چگونه می خواهند بر حضور پررنگ دخترانی که در خانواده هایی آزاداندیش و نزد مادرانی مستقل تربیت شده اند تاثیر بگذارند؟

• آیا اجرای این طرح بر خانواده ها و استقلال مادران تاثیر گذار نخواهد بود؟

عده یی در تلاش هستند حضور زنان در جامعه را مغایر با نقش آنان در خانواده توصیف کنند. زن در خانواده باید مادر و همسر باشد، ولی پیش از هر چیز انسانی دارای هویت مستقل است. این زن اگر مجالی برای ابراز شایستگی های خود و استفاده از آن ها را نداشته باشد، نه مادر، نه همسر و نه انسانی نمونه و الگویی درست نخواهد بود.

حتی در خصوص بانوانی که در دین ما از قداست بالایی برخوردار هستند نظیر دختر و همسر پیامبر (ص)، متاسفانه هرگز اشاره یی به این موضوع که آن ها در کنار تربیت فرزندان و همسرداری، حضوری فعال در جامعه داشته اند نشده است. حضرت خدیجه (س) پیش از ازدواج با پیامبر، تجارتی بزرگ را اداره می کرد و زنی کاملا مستقل بود. آیا در خانه ماندن و جدایی ایشان از مردانی که او در تجارت رقیب آن ها بود، موقعیت و شخصیتی را که ما از او سراغ داریم می ساخت؟ تنها چنین زنی است که می تواند دختری چون حضرت زهرا (س) را تربیت کند.

• از نظر شما هدف اصلی طرح چنین پیشنهادهایی چیست؟

حذف خانم ها. علاوه بر آن، ما در شرایطی قرار داریم که بحث های بسیاری در خصوص افزایش جمعیت عنوان می شود. بسیاری اعتقاد دارند که زنان به عنوان موجودات زاینده، باید فعالیت خود در خارج از منزل را کاهش دهند. عده یی در کشور دوست دارند دوباره از زنان ما زن حرم سرا و زنی که مجبور بود خود و هنر و شایستگی هایش را در پستوها مخفی کند بسازند.

زن های ما باید توانایی ها و شایستگی های خود را همواره به نمایش بگذارند. چرا که در صورتی که به آن ها فرصت داده شود و در صورتی که حقوق زنان ایرانی بطور تمام و کمال به آن ها اعطا شود، خواهیم دید که آن ها پابه پای مردان و حتی بهتر از آن ها فعالیت خواهند کرد.

علاوه بر این، همیشه عده یی وجود دارند که برای دستیابی به منافع شخصی، با چنین ایده هایی همراهی می کنند. پس سیاست را نیز می توان بدون شک در ترویج آن موثر دانست. این افراد متاسفانه نام سایر مقام ها و مسوولان را نیز خراب می کنند و سعی دارند القا کنند همه از این طرح حمایت می کنند. ما اکنون رییس جمهوری داریم که یک روحانی و مدافع حقوق زنان است. پس همه ی مردان ما در سطوح مدیریتی چنین نیستند.

• به نظر شما موضع گیری دولت در این خصوص کافی بوده است؟

بدون شک یکی از دلایلی که زنان از آقای روحانی و دولت ایشان حمایت کردند، شعارهای رییس جمهوری مبنی بر احترام به زنان و احیای آزادی ها و حقوق آن ها بود. بعد از مطرح شدن تفکیک جنسیتی نیز این توقع از دولت می رفت تا در این خصوص اقتدار بیشتری از خود نشان دهد و از زنان حمایت بیشتری بکند. معاون حقوقی ایشان نیز می توانست اشکالات حقوقی وارد بر این طرح را گوشزد کند. ولی حتی در صورتی که دولت یازدهم نیز قادر به مبارزه برای حقوق زنان نباشد، زنان خود این بار را مانند همیشه بر دوش خواهند کشید.

• در سطح اجتماعی چطور؟ این طرح چگونه بر جامعه ی ما تاثیرگذار خواهد بود؟

این نخستین بار نیست که بحث های مربوط به تفکیک در کشور ما مطرح می شوند و پیشتر نیز در سطوح کوچک و بزرگ در کشور اجرایی شده اند؛ ولی نکته ی مهم این است که این طرح ها هرگز موفق نشده اند و نخواهند شد و نمی توانند خانم های ما را متوقف کنند و به عقب برانند. آن ها مانند رود از سخت ترین صخره ها و باریک ترین راه ها عبور کرده اند تا همواره جاری باشند و با وجود محدودیت های بسیار، به خوبی توانسته اند توانایی و شایستگی های خود را حتی بهتر از آقایان به نمایش بگذارند. اگر به زنان ما مجال داده شود، ما هزاران نمونه نظیر خانم «مریم میرزاخانی» (ریاضی دان برجسته ایرانی که به تازگی موفق به دریافت معتبرترین جایزه جهانی ریاضی شد) خواهیم داشت.

• به نظر می رسد برخی افراد از همین ظهور توانایی زنان نگران هستند.

دقیقا همینطور است. جامعه ی ما در رکودی که بسیاری از این آقایان مایل به برقراری آن هستند گرفتار نشده است. جامعه توجهی به این طرح های افراطی ندارد. آن ها قصد دارند تفکیک را در سازمان ها اجرایی کنند، ولی آیا می توانند به ذهن و خانواده های ما نیز رسوخ کنند. من همیشه در رو به رو شدن با آقایان به آن ها می گویم که شما در ترویج باورهای دینی موفق نبوده اید؛ چرا که روش درستی را برای برقراری و آموزش آن بکار نبرده اید. آن ها تلاش دارند نقش زنان را کمرنگ کنند؛ چرا که از توانایی و پتانسیل آن ها نگران هستند.

• بسیاری از مخالفان عنوان کرده اند که این طرح با قانون مغایر است. آیا می توان از نظر قانونی ایرادی به این طرح وارد کرد؟

البته. در قانون ما مقرر شده است که باید زمینه ی رشد و پیشرفت زنان مهیا شود. همچنین ما در اصل سوم قانون اساسی، در خصوص توجه به نیازهای زنان، بسیار مترقی عمل کرده ایم. البته ذکر برخی از ملاحظات قانونی و دینی در پایان تعدادی از اصل های قانونی، به نوعی از آن ها سدی در راستای هماهنگ کردن آن ها با احوال روز جامعه ساخته است و برخی افراد معتقد هستند که این اصل ها باید تا ابد بدون تغییر باقی بمانند.

ولی ما حتی در دین خود و آیین تشیع نیز شاخه های متعددی داریم که ناشی از هماهنگی آموزه های دینی با اقتضای زمانه است. چرا ما نباید این هماهنگی را در عرصه ی عمل داشته باشیم؟ در شرایطی که گروه های زیادی در سطح جهان و بویژه منطقه ی ما، سعی در اجرای طرح های غلط خود با استناد به آموزه های دینی دارند، چرا ما باید چنین طرح هایی را مطرح کنیم؟ تحجر دینی تنها به محدود کردن دین به شمشیر و شلاق نمی شود، اینکه شما بگویید زن و مرد نمی توانند در کنار یکدیگر فعالیت کنند و حضور یکی موجب فساد دیگری است نیز به همان میزان تحجر را ترویج می کند. ما باید مطابق با زمان حرکت کنیم. چرا ما نباید با زمانه پیش برویم و به نیازهایی که گذشت زمان لزوم توجه به آن ها در جامعه را افزایش داده بپردازیم.

• پس با استناد به این اصل های قانونی می توان این طرح را زیر سوال برد؟

من در اینجا مایلم فصل سوم از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را برای شما بخوانم و تاکید دارم که آن را بطور کامل ذکر کنید. در این اصل آمده است: دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است همه ی امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:

۱٫ ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی براساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی؛ ۲٫ بالابردن سطح آگاهی های عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسایل دیگر؛ ۳٫آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی؛ ۴٫ تقویت روح بررسی و تتبع و ابتکار در تمام زمینه های علمی، فنی، فرهنگی و اسلامی از طریق تاسیس مراکز تحقیق و تشویق محققان؛ ۵٫ طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب؛ ۶٫ محو هرگونه استبداد و خودکامگی و انحصارطلبی؛ ۷٫ تامین آزادی های سیاسی و اجتماعی در حدود قانون؛ ۸٫مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش؛ ۹٫رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه های مادی و معنوی؛ ۱۰٫ ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشکیلات غیرضروری؛ ۱۱٫ تقویت کامل بنیه دفاع ملی از طریق آموزش نظامی عمومی برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نظام اسلامی کشور؛ ۱۲٫ پی ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه برطبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه؛ ۱۳٫ تامین خودکفایی در علوم و فنون صنعت و کشاورزی و امور نظامی و مانند اینها؛ ۱۴٫ تامین حقوق همه جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضائی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون؛ ۱۵٫ توسعه و تحکیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم؛ ۱۶٫ تنظیم سیاست خارجی کشور براساس معیارهای اسلام ، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بی دریغ از مستضعفان جهان

این ۱۶ مورد بخوبی نشان می دهد هیچ فردی در این کشور حق ندارد قانون و مصوبات و برنامه هایی را وضع و اجرایی کند که این موارد را به هرگونه یی زیر سوال می برد. همچنین، به موجب اصل نهم قانون اساسی، «در جمهوری اسلامی ایران آزادی و استقلال و وحدت و تمامیت اراضی کشور از یکدیگر تفکیک ناپذیرند و حفظ آنها وظیفه دولت و آحاد ملت است. هیچ فرد یا گروه یا مقامی حق ندارد به نام استفاده از آزادی، به استقلال سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و تمامیت ارضی ایران کمترین خدشه‏ای وارد کند و هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور آزادیهای مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب کند».

• آیا استناد به قانون، برای مطالبه ی حقوق زنان و بهبود شرایط آن ها کافی خواهد بود؟

قانون در همه ی موارد باید محترم شمرده و اجرا شود. ولی نکته ی مهم تر این است که ما چرا باید برای پایه یی ترین حقوق انسانی و اجتماعی خود به قانون استناد کنیم. ما باید به جایگاهی برسیم که توجه هرچه بیشتر به حضور زنان در جامعه و بهره گیری از شایستگی و استعداد آن ها برای همه بویژه آقایان ما تبدیل به الگو شود.

در این کشور هرگاه حرف از حقوق بشر و .. به میان می آید، عده یی به سرعت گارد می گیرند و آن را نکته یی منفی و غیر ضروری می دانند. مگر حقوق بشر چیست؟ اجرای چنین طرح هایی در کشور می تواند به راحتی حقوق زنان ما را پایمال کند. زنانی که طی سال های گذشته با همه ی وجود در مقابل ناملایمتی ها ایستاده و به تبعیض ها و محدودیت های اجباری تن نداده اند. افراد پیشنهاد دهنده ی طرح تفکیک جنسیتی، بدنبال افزایش هرچه بیشتر این تبعیض ها و محرومیت ها هستند و من با اطمینان به شما می گویم که زنان ما هرگز به آن ها تن نخواهند داد. ولی علاوه بر قانون، ما نیاز به ایجاد تحولی عظیم در اندیشه ی دینی، سیاسی، اجتماعی و انسانی در سطح کلان داریم.

ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم که این تغییرها به سرعت در کشور ایجاد شوند. باید راهی طولانی را تا رسیدن به هماهنگی در حوزه ی حاکمیتی و اجتماعی طی کنیم. ولی لازم است تا مسوولان ما با فکر باز به این مساله بنگرند تا با چنین طرح هایی این مسیر را هرچه دشوارتر نکنند.