تاریخ انتشار : سه شنبه ۱ مهر ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۱۳:۵۳

شهروندان – علی دینی ترکمانی*:
رییس جمهور در میانه شهریورماه اعلام کرد که محاسبات سه ماهه اول سال نشان می دهد که دولت از رکود عبور کرده و این موضوع با واکنش های بسیاری در محافل اقتصادی روبه رو شد. برای تبیین این اظهارنظر می توان به شاخص های اقتصادی توجه کرد.

مهم ترین مشخصه خروج از رکود در بخش های مختلف، تعداد معاملات، میزان فروش بنگاه ها و در تحلیل نهایی تعداد نیروهایی است که جذب می کنند. با این شاخصه ها می توان تشخیص داد اقتصاد از رکود خارج شده است یا خیر. در این رابطه بررسی ها ممکن است حاکی از آن باشد که وضعیت تولید بنگاه ها در سال جاری نسبت به سال قبل تا حدودی بهتر شده باشد یا اینکه امکان دارد تولید بنگاه های تولیدی برمبنای تعداد محصولات بیشتر شده باشد نه برمبنای ارزش ریالی.

در واقع مقدار فیزیکی محصولاتی که تولید می کنند، ملاک قرار گیرد و اگر هم ارزش ریالی مدنظر باشد به قیمت واقعی و ثابت باشد نه به قیمت اسمی. بر این اساس، اگر برمبنای این شاخص ها وضعیت را بررسی کنیم به این نتیجه می رسیم که اقتصاد در حال عبور از رکود است. برای مثال شاخصی که در بخش مسکن ملموس و محسوس است، تعداد معاملات در بازار است. در صورتی که تعداد معاملات نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده باشد به این معناست که این بازار از رکود خارج شده و در مقابل، اگر تعداد کاهش یافته باشد، به این معناست که رکود عمیق تر شده است.

برمبنای این شواهد، داده ها نشان می دهد که اقتصاد از رکود خارج شده است یعنی رشد اقتصادی منفی که سال ۹۱ حدود ۸/۶- درصد و سال ۹۲ حدود ۹/۱- بود، در سال جاری به یک رشد مثبت تقریبا ۵/۰ درصدی رسیده است. البته این نرخ رشد، بسیار نرخ پایینی است. در واقع اقتصاد ایران برای اینکه به شرایط سال ۹۰ برگردد، باید ۸/۸ درصد رشد منفی را جبران کند و در عین حال، دو سال رشد چهار، پنج درصدی را هم باید به این موضوع اضافه کنید.

به عبارتی، به طور متوسط باید ۱۷، ۱۸ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم که تازه تاثیر منفی رشد دو سال قبل را خنثی کرده و به نقطه یی برسیم که در سال ۹۰ قرار داشتیم. با این اوصاف، خروج اقتصاد از رکود به این معنا نیست که تصور کنیم شرایط خیلی بهتر شده یا به شرایط قبل برگشته ایم بلکه در مسیر بهبود اقتصاد قرار گرفته ایم و اگر مقدار نرخ رشد مثبت بالاباشد، می توانیم امیدوار باشیم که در زمان کوتاه تری به نقطه یی خواهیم رسید که در سال ۹۰ قرار داشتیم.

از سوی دیگر، در حال حاضر برمبنای نرخ بیکاری ۷/۱۰ درصدی نباید انتظار داشته باشیم که نرخ رشد اقتصادی کاهش یابد چراکه افزایش تولید بنگاه های تولیدی کشور و مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی از محل استفاده از ظرفیت های خالی است که در یکی، دو سال گذشته به وجود آمده بود. برای مثال ظرفیت صنایع خودروسازی که تولید ۵/۱ میلیون خودرو در سال بود، در دو سال گذشته تقریبا ۵۰ درصد کاهش یافت و به ۷۰۰ تا ۹۰۰ هزار خودرو رسید بنابراین برای افزایش ظرفیت تولید لازم نیست نیروی جدید استخدام کنند بلکه نیروی کار این واحدهای تولیدی که بیکار شده بودند، با استفاده از همان امکانات تولیدی می توانند تولید را افزایش دهند.

بر این اساس، نرخ بیکاری زمانی کاهش پیدا می کند که ظرفیت های تولیدی جدید ایجاد و پروژه های سرمایه گذاری جدید راه اندازی شود و این در حالی است که ما هم اکنون در این مرحله قرار نداریم. به هرحال باتوجه به رکود عمیق گذشته، نرخ تورم، نرخ بیکاری و نرخ رشد اقتصادی کشور پیشرفت اقتصادی کشور با آنچه می تواند مطلوب باشد، فاصله زیادی دارد.

کارشناس اقتصادی*