تصور زندگی بدون کتاب مقدور نیست
شهروندان:«فاطمه معتمدآریا» روز گذشته مجری مراسم رونمایی از پانزدهمین جلد دایره‌المعارف کودک و نوجوان در هتل آزادی بود و در این مراسم با اعضای شورای کتاب کودک از جمله خانم توران میرهادی، متولی دایره‌المعارف، همراه شده بود.
چطور با شورای کتاب کودک آشنا شدید؟
۳۰سال پیش از طریق دوستانم در کانون پرورش فکری با این نهاد آشنا شدم؛ دوستانی که هریک به شکلی در این شورای مردم‌نهاد سهم دارند. استادان من در کانون پرورش فکری مثل آقای زرین‌کلک، آقای کلانتری، آقای مثقالی و… هریک در این شورا سهمی داشتند و مرا ترغیب کردند ذره‌ذره آشنایی‌ام با این نهاد بیشتر شود و به مرور به اهمیت شورای کتاب کودک پی بردم و به‌طور مرتب فعالیت‌هایش را دنبال می‌کردم و می‌دانستم بناست دایره‌المعارفی گردآوری کنند. بعد به مرور باخبر شدم این فرهنگنامه در حال انتشار است.
اهمیت کار خانم میرهادی را در چه‌چیزی می‌دانید؟
خانم میرهادی جزو استثنا‌ها و نخبگان تاریخ آموزش‌وپرورش ایران هستند. سال‌هاست دغدغه کودک و نوجوان دارند و از سال‌های خیلی دور که مدرسه فرهاد را تاسیس کردند این دغدغه را بروز دادند؛ مدرسه‌ای که بعد‌ها از آن افراد لایقی بیرون آمدند. جرقه بنیانگذاری شورای کتاب کودک از همان دوران در ذهن خانم میرهادی زده و بعد‌ها این ایده بارور شده است. اهمیت این نهاد و درواقع کار خانم میرهادی در این است که هدفش، ترغیب کودکان به مطالعه است؛ هدفی که ثمره نهایی‌اش تقویت ادبیات ملی سرزمینمان خواهد بود. خانم میرهادی همچنین این دغدغه را داشتند که روزی برای کتاب کودک در تقویم ایجاد شود. همین‌طور همکاری‌شان با کتابخانه‌های کانون پرورش فکری و دغدغه تهیه فهرستی از کتاب‌های مناسب برای کودکان بدون هیچ وابستگی به سازمانی داخلی یا بین‌المللی بر اهمیت فعالیت‌های ایشان می‌افزاید. شورای کتاب کودک تمامی هزینه‌هایش را با کمک‌های مردمی و پرداخت حق عضویت تامین می‌کند و نهادی صددرصد مستقل است که این استقلال‌عمل بر اهمیت این مجموعه می‌افزاید.
شما از دیگر فعالیت‌های این نهاد هم باخبرید؟
شورای کتاب کودک، فعالیت‌های گسترده‌ای دارد از جمله اینکه یکی از نمایندگان ۷۵ کشوری است که عضو دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان واقع در ژنو هستند. شورای کتاب کودک تا امروز نویسندگان یا تصویرگرانی همچون مرادی‌کرمانی، فرشید مثقالی، محمدرضا یوسفی، نسرین خسروی، محمدعلی بنی اسدی، محمدهادی محمدی را برای دریافت جایزه معتبر حوزه ادبیات کودک یعنی جایزه هانس کریستین اندرسون معرفی کرده است. همچنین شورای کتاب کودک، کتابخانه‌ای تحقیقاتی هم دارد که در آن متخصصان حوزه ادبیات کودک و نوجوان مشغول تحقیق برای آگاهی‌بخشی به امر آموزش هستند و همین‌طور بخش ویژه‌ای دارند که در آن تولیدات کشورهای دیگر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان مورد بررسی قرار می‌گیرد. کتابخانه دیگری هم دارند که نشریات و پایان‌نامه‌های دانشجویانی را که در زمینه کودک و نوجوان کار می‌کنند، در آنجا گردآوری می‌شود.
چه چیز باعث شده شما این همه دغدغه کودکان و آموزش و مطالعه‌شان را داشته باشید؟
شاید چون خودم از بچگی آموزش درست و اصولی دیده‌ام. همه آنچه امروز در کارم استفاده می‌کنم ثمره چیزهایی است که در کودکی آموخته‌ام. آموزش‌وپرورش صحیح از سن پایین ضرورت جامعه است؛ می‌تواند عمر و سرنوشت یک جامعه را طوری دیگر رقم بزند. حساسیت من هم به جهت بنیادی‌بودن آموزش برای کودکان است برای داشتن جهانی بهتر که در آن صلح، آرامش و شعور حکمفرماست.
چطور شما اجرای این مراسم را برعهده گرفتید؟
همیشه به‌طور غیرمستقیم با شورا در ارتباط بودم، چند وقت پیش هم با من تماس گرفته شد و خواستند برای معرفی فعالیت‌های شورا در جلسه رونمایی جلد پانزدهم دایره‌المعارف حضور داشته باشم و موقعیت این شورا را به اطلاع افراد برسانم تا از این طریق افرادی که رشد و پرورش کودکان دغدغه‌شان است، در تهیه جلدهای بعدی این دایره‌المعارف همراه شورا باشند. تهیه چنین گنجینه‌ای زمان‌بر و پرهزینه است.
به نظر شما مطالعه کتاب‌های خوب در کودکی، چه تاثیری بر بزرگسالی افراد دارد؟
چون خودم با کتابخوانی در کتابخانه‌های کانون بزرگ شدم، تصور زندگی بدون کتاب برایم مقدور نیست. مطالعه‌داشتن در کودکی، برای اینکه بعد‌ها بخواهی راه زندگی‌ات را پیدا کنی، شغل انتخاب کنی، با مردم معاشرت کنی و برای هر فعالیت دیگری، ضرورتی انکار‌ناپذیر است. با مطالعه، دانش بچه‌ها بالا می‌رود و نسبت به هستی خودشان و بعد جهان، بینش پیدا می‌کنند. اهمیت مطالعه برای کودکان، مثل اهمیت هواست برای نفس‌کشیدنشان.
چطور می‌توان فرهنگ مطالعه را اشاعه داد؟
مطالعه باید از سنین پایین شروع شود. اگر در این ۳۰سال گذشته کتابخانه‌های کانون فعال‌تر بودند، می‌دانید ما امروز با چه نسل پرمغزتری همراه می‌شدیم؟ متاسفانه ضربه اساسی‌ای که در این سال‌ها به پروسه آموزش بچه‌های نسل جدید خورد، تعطیلی یا محدودشدن کتابخانه‌های کانون بود. امیدوارم امروز آموزش‌وپرورش با کانون همراه شود تا نسل آموزش‌دیده‌تری را شاهد باشیم؛ نقش آموزش‌وپرورش در اشاعه افرهنگ کتابخوانی بسیار پررنگ است.
پیش از این هم گفته بودید که این فرهنگ کتابخوانی برای شما از کودکی نهادینه شده است.
بهترین زمان یادگیری برای همه عمر سنین هفت تا ۱۴سالگی است. یعنی آموزشی که افراد در این سال‌ها می‌بینند تامین‌کننده همه زندگی آنهاست. درست مثل همه چیزهای دیگر در طبیعت، دوران رشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کافیست به نشانه‌هایی که در طبیعت هست توجه کنیم تا برای پرورش درست کودکان اهمیت قایل شویم. مهم‌ترین مسوولیت را در این زمینه، آموزش‌وپرورش برعهده دارد. همین‌طور باید امکاناتی در اختیار مردم گذاشته شود تا ضرورت پرورش درست کودکان را درک کنند؛ مثل اتفاقی که برای نسل ما افتاد. ما در محیطی مثل کانون، کتاب می‌خواندیم و خوش می‌گذراندیم. من یک استثنا نبودم، بلکه موقعیتم استثنایی بود. این موقعیت برای هرکسی در کودکی به‌وجود بیاید او می‌تواند در آینده فرد موفقی باشد؛ با قرارگرفتن در آن موقعیت فهمیدم باید کتاب بخوانم. شش، هفت‌ساله بودم که با پدر و مادرم برای بازی به پارک نیاوران می‌رفتم و وقتی از تاب‌بازی خسته می‌شدم می‌رفتم کتابخانه کانون در همان حوالی و کتاب می‌خواندم، در کانون فضایی وجود داشت که به ما خوش می‌گذشت، برای همین با اشتیاق کتاب می‌خواندیم.
چه کتاب‌هایی در ذهنتان ماندگار شده‌اند؟
تمام کتاب‌هایی که تا ۱۸سالگی خواندم، کتاب‌ها را از کتابخانه کانون می‌گرفتم؛ تاریخ تمدن، صمد بهرنگی، رومن رولان، کتاب‌های مربوط به سینما و تئا‌تر و هر کتاب دیگری که در آن سال‌ها خواندم را مدیون کانون هستم.
کدامیک از خوانده‌هایتان بیش از بقیه بر شما تاثیر گذاشت و پیکره جهانتان را شکل داد؟
فکر کنم کتاب‌های صمد بهرنگی؛ تیستوی سبزانگشتی و بعد‌تر که بزرگ‌تر شدم هم کتاب سه‌تار جلال آل احمد.
