چرا باید به سواد رسانه‌ای مجهز شویم
شهروندان:
سواد رسانه‌ای در ظاهر اصلاحی نامأنوس به نظر می‌رسد اما در واقع یکی از سلاح‌هایی است که مخاطب عصر ارتباطات در مواجهه با رسانه‌ها باید به آن مجهز شود.
به گزارش خبرنگار رسانه خبرگزاری تسنیم، سواد رسانه‌ای اصطلاحی نسبتاً جدید در حوزه رسانه‌ای کشور است که طی چند سال اخیر مباحثی در مورد آن مطرح شده و میشود. البته این مفهوم در کشورهای اروپایی نسبت به کشور ما سابقه طولانی‌تری دارد و در مورد شناخت و تحلیل محتوای رسانه و برداشت مخاطب از آن مطرح میشود.
براین اساس باید توجه کرد با پیشرفت تکنولوژی و سرعت انتقال و انتشار پیام‌ها، مخاطب همواره در معرض بمباران اطلاعاتی قرار می‌گیرد و اینجاست که سواد رسانه‌ای برای جلوگیری از اغوای مخاطب توسط رسانه، برداشت درست از پیام‌ها و تحلیل آنها ضروری به نظر می‌رسد.
نداشتن سواد رسانه‌ای، سبب غرق شدن مخاطب در یک رسانه میشود
حمید ضیایی‌پرور در تعریف سواد رسانه‌ای به خبرنگار تسنیم می‌گوید: سواد رسانه‌ای، شاخه‌ای از سواد است که به مخاطب قدرت تشخیص پیام‌های نهفته در پیام ظاهری رسانه و مکانیزم کار آن را می‌دهد.
وی آموزش سواد رسانه‌ای را در جامعه ضروری می‌داند و ادامه می‌دهد: در تمام کشورها درباره رسانه‌ها و ساز‌وکار فعالیت آنها در قالب دروس مختلف در دوران قبل و حین دانشگاه، آموزش وجود دارد، همچنین، خود رسانه‌ها نیز در این خصوص به مخاطبان آموزش می‌دهند. به طور مثال وقتی یک فیلم سینمایی با تصاویری از پشت صحنه در شبکه خانگی پخش میشود بعد از آن، مخاطب فیلم‌ها را با دید بازتری مشاهده می‌کند.
جای خالی آموزش سواد رسانه‌ای در ایران
این استاد دانشگاه می‌افزاید: باید بدانیم در کشور ما جای خالی این آموزش احساس میشود چرا که برخی مخاطبان در اثر مجهز نبودن به سواد رسانه‌ای، در برخی رسانه‌ها غرق می‌شوند و به واقع متوجه نیستند که هدف یک سریال ۱۰۰ قسمتی که از رسانه خارجی پخش میشود، ترویج سبک زندگی غربی است. اگر مخاطب تکنیک‌های رسانه‌ای را بشناسد و با نگاه انتقادی با محتوای رسانه‌ها برخورد کند، یعنی سواد رسانه‌ای دارد، در غیر این صورت مواجهه با محتوای برخی رسانه‌ها برای برخی مخاطبان مانند سَم خطرناک خواهد بود و ممکن است او را دچار برداشت‌های اشتباه کند.
آموزش سواد رسانه‌ای، اثر رسانه‌ها را در جامعه علمی‌تر می‌کند
داود زارعیان نیز در این‌باره معتقد است: در شرایط فعلی با توجه به تنوع رسانه‌ها اعم از رسانه‌های مکتوب، مجازی، سمعی و بصری و رسانه‌های جدیدی که روز به روز به جامعه رسانه‌ها افزوده می‌شوند، سواد رسانه‌ای نیز به صورت جدی‌تر مطرح است، چرا که بسیاری از افراد شیوه درست استفاده از رسانه‌ها را نمی‌دانند و فقط ظاهر رسانه‌ها را می‌بینند، در نتیجه محتوای خاصی از آن دریافت نمی‌کنند.
این استاد علوم ارتباطات می‌افزاید: افراد زمانی می‌توانند در مورد یک رسانه اظهار‌نظر کنند که در مورد آن شناخت داشته باشند، به طور مثال در مورد تلویزیون یک مخاطب عادی، پیام‌ها را ساده و معمولی می‌بیند در حالیکه یک مخاطب حرفه‌ای در تفسیر پیام‌ها به مجموعه عواملی از جمله چیدمان دکور، رنگ، نور، صدا، افکت‌ها و… توجه می‌کند و در مرحله بعد قضاوت خواهد کرد. بسیاری از مخاطبان بدون اینکه به قصد و نیت فرستنده پیام پی ببرند در معرض آن قرار می‌گیرند، در حالیکه تحلیل رسانه بدون درک از آن امکان‌پذیر نیست.
وی در خصوص لزوم آموزش سواد رسانه‌ای برای عموم افراد جامعه، می‌گوید: مسلماً آموزش در هر موضوعی مهم است، در این مورد نیز با آموزش سواد رسانه‌ای، اثر رسانه‌ها در جامعه تغییر می‌کند و علمی‌تر میشود، این آموزش در یک بخش می‌تواند توسط خود رسانه‌ها به مخاطب داده شود و از سوی دیگر نیز خود مخاطب در این راستا تلاش کند.
یادگیری سواد رسانه‌ای قبل از پرداختن به خبر ضروری است
محمد سلطانی‌فر؛ استاد علوم ارتباطات نیز در این‌باره به خبرنگار تسنیم می‌گوید: سواد رسانه‌ای مجموعه ساز‌و‌کارهایی است که توسط آن، سطح اطلاعاتی و دیدگاه نقادانه مخاطبان نسبت به اطلاعات دریافتی افزایش پیدا می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: سواد رسانه‌ای در واقع شیوه‌هایی است که به ما کمک می‌کند تا درک درستی از منافع افراد، گروه‌ها و رسانه‌هایی که در انعکاس مطالب اقدام می‌کنند داشته باشیم، به عبارت دیگر انگیزه لزوم یادگیری سواد رسانه‌ای قبل از پرداختن به خود خبر ضروری به نظر می‌رسد.
این استاد علوم ارتباطات می‌افزاید: سواد رسانه‌ای به صورت ذاتی در انسان‌ها نیست و به طور قطع باید آموزش داده شود و این آموزش باید از ابتدایی‌ترین مقاطع آغاز شود به‌طوریکه به فرزندان خود بیاموزیم در مواجهه با هر مطلب روحیه نقد داشته باشند، ضمن اینکه آموزش در مقاطع بالا علمی و آکادمیک شود.
وی نخستین قدم تلاش مخاطب برای تجهیز به سواد رسانه ای را برداشتن عینک یکسویه نگری از چشمان می‌داند و می‌گوید: مخاطب نباید خود را به یک رسانه آلوده کند و سعی کند خود را در مواجهه با تعدد رسانه‌ها قرار دهد و در عین حال اجازه ندهد در مورد هر مسئله‌ای باور قاطعانه در وی شکل بگیرد.
ارتقای سواد رسانه‌ای از طریق افزایش تخصص و تجربه
مجید امرایی نیز در این‌باره معتقد است: سواد رسانه‌ای درک و برداشت مخاطب از اطلاعاتی است که از یک رسانه می‌گیرد و دو بُعد تخصصی و عمومی دارد.
وی ادامه می‌دهد: سواد رسانه‌ای در بُعد تخصصی مربوط به دست‌اندرکاران یک رسانه است که با شیوه کار رسانه و نوشتن انواع سبک‌های خبری آشنا باشند و در بُعد عمومی مربوط به درک جامعه از اطلاعاتی است که از یک رسانه دریافت می‌کنند که نخستین گام در این زمینه اعتمادسازی است؛ در واقع اعتمادسازی وجهه پایه‌ای سواد رسانه‌ای در میان عموم است.
مدیر سرای روزنامه‌نگاران عنوان می‌کند: سواد رسانه‌ای زمانی ارتقاء پیدا می‌کند که دست‌اندرکاران یک رسانه متخصصان این حوزه باشند که البته منظور فقط تحصیلات آکادمیک نیست بلکه تجربه کاری نیز می‌طلبد؛ باید بدانیم که پیش‌نیاز یک جامعه پیشرو، رسانه‌های پیشرو هستند.
