تاریخ انتشار : شنبه ۱۶ آذر ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۰:۴۵

شهروندان:
“اسراف” واژه ای که امروزه دیگر رنگ باخته و جایی در زندگی برای خود باز کرده و در ولیمه های ما به وفور دیده می شود، این روزها مراسم‌های ترحیم رنگ و بوی دیگری به خود گرفته و چشم و هم چشمی و تجمل گرایی حتی به مراسم بدرقه ارواح به سوی ابدیت هم راه یافته است.

اسراف نمی تواند فقط در جشن ازدواج باشد، امروزه در ولیمه های حجاج و زوار و حتی در مراسم عزاداری ها نیز به وفور دیده می شود، این روزها مراسم‌ ترحیم هم رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است چرا که تغییر سبک زندگی و گسترش چشم و هم چشمی را نشان می‌دهد، اما چرا سبک زندگی غربی و تجمل گرایی حتی مراسم بدرقه یک فرد به سوی ابدیت را رها نکرده است؟

ریشه همه این مسائل بر می گردد به افراط و زیاده روی و بی توجه بودن به همنوع که با این خرج های بیهوده می توان دستگیر افراد نیازمند باشیم. در هر صورت اصل قضیه برگزاری مراسم ترحیم طلب مغفرت از خداوند متعال و گرفتن حلالیّت از مردم برای میّت و قرار گرفتن در کنار خانواده ای هست که عزیزشان را از دست داده تا ضمن همدردی با ایشان شاید بتوان مشکلی از مشکلاتشان را برطرف کرد.

اسراف یکی از محرمات شرعی و رذایل اخلاقی

امام جمعه شاهرود در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه اسراف یکی از محرمات شرعی و رذایل اخلاقی است که دین مبین اسلام همواره ما را از آن منع کرده است، گفت: اسراف از سرف به معنای تجاوز کردن از حد در هر کاری که از انسان سر بزند و هر چیزی که در راه غیر از اطاعت خدا مصرف شود.

حجت الاسلام محمود ترابی افزود: اسراف بیانگر وضعیّت نامناسب و غیرمعتدل اخلاقی و فرهنگی شخص یا جامعه مسرف است و آن حالت تجاوزگری و بی اعتنایی به قوانین و حدود شناخته شده شرعی و انسانی است و بر این اساس به کارگیری این واژه در قرآن کریم و دعاهای رسیده از امامان معصوم علیهم السلام در مورد تجاوز از مرز شرع و خصلت های انسانی و گام نهادن در وادی گناه و معصیت، بسیار است.

وی با اشاره به اینکه خودنمائی یکی از ریشه های اسراف است، تاکید کرد: انسان گاهی با انگیزه های مختلف که عمدتا روانی است می خواهد خودی نشان دهد و در افکار عمومی و نزد مردم شهرتی کسب کند و یا با خودنمائی نقصی را رفع و یا عقده ای را خالی کند، این امر باعث می شود که از طرق مختلف از جمله ولخرجی و اسراف کاری، خود را در معرض نمایش افکار عمومی قرار دهد.

تمام رفتار و کردار انسان ریشه در وجودش دارد

امام جمعه شاهرود خاطرنشان کرد: “ترحیم” مراسمی است برای بزرگداشت شخصی که از دنیا رفته، همچنین ابراز همدردی با بازماندگان شخص متوفی، در سراسر دنیا توسط مردم با اعتقادات مختلف و به شکل های گوناگون برگزار می شود.

ترابی با تاکید بر اینکه تمام رفتار و کردار انسان مبتنی بر علل و عواملی است که ریشه در وجودش دارد، گفت: انسان برای کسب فضایل و یا اصلاح رذایل، وقتی می تواند به موفقیّت مناسب دست یابد که آن علل و عوامل را بشناسد و در رفع و تحصیل آنها بکوشد. وی یکی از پدیده های رفتاری انسان را اسراف دانست و تصریح کرد: اسراف یک عمل اتفاقی نیست که یک دفعه و یا بدون سبب بوجود بیاید، بلکه بدون شک، فرد مسرف، به یک ویژگی و خصلتی مبتلاست که زیربنای اسراف همان است.

شخص مسرف در جستجوی بازیافتن شخصیت سرکوب شده خویش است

رئیس شورای فرهنگ عمومی شهرستان شاهرود تاکید کرد: در ایران این مراسم (ترحیم) با برگزاری جلساتی و شرکت اقوام، دوستان و آشنایان میّت، درشب سوّم، هفتم، چهلم و سال بعد از مرگ شخص، عموما در مساجد و گاهی در حسینیه ها با تلاوت قرآن و ایراد سخنرانی توسط عالمان دین در جهت ترویج شعائر اسلامی و یادآوری اینکه همه، روزی خواهند مرد و همچنین ذکر مصیبت اهل بیت (ع) توسط سخنران و مداحان برگذار می شود تا از نتیجه برگذاری این مراسم به روح مرحوم ثوابی برسد و همچنین مردم در کنار خانواده داغدار قرار گرفته و ابراز همدردی کنند.

او افزود: خدا در قرآن می فرماید “وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا” “از نیازمندان دستگیری کن و اسراف نکن و حق خویشاوندان را بده چرا که اسرافکاران برادران شیطانند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است”، ولخرجی و ریخت و پاش های غیرمعقول را می توان از همین موارد به شمار آورد؛ زیرا شخص مسرف، با این عمل خود در جستجوی باز یافتن شخصیت سرکوب شده خویش است و فکر می کند با این روش در اجتماع به عنوان انسانی دست و دل باز و بی اعتنا به ثروت مطرح می شود.

ترابی خاطرنشان کرد: امروزه در مراسم ترحیم از زمان تشیع جنازه که امریست بسیار مستحب و سفارش شده تا هنگام خاکسپاری و اطعام میهمانان که یک امر عرفی است نه واجب، برگزاری جلسات ترحیم مانند انتخاب نوع سنگ قبر، تاج گل و … بیشتر مردم دچار افراط و تفریط شده اند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده معزا می شود که خود عزایی دیگر است.

وی با تاکید بر اینکه مردم ما اسیر رسم و رسومات و تجملات شده‌اند، تصریح کرد: مردم حاضر نیستند در هیچ شرایطی این کار‌ها را کنار بگذارند و به جای این اقدامات جانبی هزینه‌بردار هدیه‌ای معنوی به متوفی بدهند تا ذخیره آخرتش شود نه این‌که با اسراف آتش جهنم را از آن خود کنند.

اولین محل شکل گیری شخصیت انسان خانواده است

امام جمعه شاهرود همچنین با بیان اینکه اوّلین محل شکل گیری شخصیتی انسان، خانواده است، تصریح کرد: والدین در خانواده به عنوان اوّلین الگوی فرزندان و فرهنگ حاکم بر خانواده، تشکیل دهنده نوع نگرش فرزندان به جامعه و زندگی اجتماعی است و درخانواده ای که اقتصاد خانواده بر اساس اسراف و ولخرجی مدیریّـت شود، فرزندان آن خانواده نیز اسراف گر به بار خواهند آمد.

ترابی تصریح کرد: در نظر فرزندان که هنوز هیچ کسی را ندیده و هیچ نوع رفتار اجتماعی را تجربه نکرده اند، خوب آن چیزی است که والدین انجام می دهند و بد آن است که والدین از آن نهی می کنند، پس خانواده اسراف پیشه، عملا به فرزندان، خوب بودن اسراف را القاء می کنند و درس ریخت و پاش را به آنها می آموزند.

وی افزود: آیا درست است که جامعه اسلامی با آن همه سنتهای غنی اجتماعی، این سنت غلط را از جامعه غربی که به خاطر نبود پیوندهای مستحکم خانوادگی در حال از هم پاشیدن است کپی کرده در جامعه خود جاری سازد.

انجام افراط و تفریط در هیچ جای اسلام سفارش نشده

این استاد حوزه و دانشگاه، با اشاره به سنت های خوب جاری در برخی نقاط کشور، گفت: هنوز هم در بعضی اقوام ایرانی این سنت پسندیده جاریست که “وقتی فردی از دنیا می رود، مردم برای عرض تسلیت و تشیع جنازه به سوی خانه داغدیده حرکت می کنند، قبلا شخصی به عنوان بزرگتر مشخص شده، هر کس از راه می رسد مبلغی را درحد توان مالی خود به آن شخص بزرگتر تقدیم می کند، پول های جمع شده در پایان مراسم به صاحبان عزا داده می شود تا کمک حالشان بوده و در زیر هزینه های این مراسم، معذب نشوند”.

ترابی با تاکید بر اینکه در هیچ جای اسلام به انجام افراط و تفریط ها سفارش نشده است خاطرنشان کرد: مثلا خانواده صاحب عزا، نباید همه مهمانان شرکت کننده در تشیع جنازه و برگزاری جلسلات ترحیم را اطعام کند بلکه سفارش بر اینست که همسایگان تا سه روز غذای خانواده داغدیده را تهیه کنند.

وی تصریح کرد: در اسلام تاکید شده که میّت روی زمین نماند و در قبرستان مسلمین دفن شود نه اینکه حتما در فلان قطعه قبرستان که قیمتش چندین میلیون تومان است یا فلان سنگ قبر گران قیمت بر روی مزار متوفی نصب شده تا هم هزینه های خانواده داغدیده بالا رود و هم باعث چشم و هم چشمی های بعدی شود.

بنرهای ترحیم برای شادی روح اموات

یکی از شهروندان شاهرودی که سالهای زیادی است که در حرفه خطاطی و تهیه بنرهای تبریک و تسلیت مشغول به کار است، گفت: قبلاً این پیام ها به صورت پارچه و دست نویس بود اما امروزه همه چیز مدرن و کامپیوتری شده و این شیوه به کار ما هم رسوخ پیدا کرده چون تقاضای مردم زیاد شده و فرصت زیادی هم ندارند بنابراین بنرهایی را از قبل به صورت دیجیتالی آماده می کنیم و فقط جای نام و وابستگان را خالی می گذاریم که آن هم در عرض چند دقیقه آماده می شود.

وی در مورد قیمت این پلاکاردها نیز می گوید: بنرها را از هر مترمربعی هشت هزار تومان به بالا می فروشیم و البته برای افرادی که خودشان طرح می دهند و می خواهند بنرشان متفاوت باشد قیمت ها بالاتر می رود.

وی در ادامه افزود: این کار فقط برای چشم و هم چشمی و خودنمایی است مرده ها نه با این تابلوها زنده می شوند و نه دردی از فرد داغ دیده دوا می شود، فقط یک هزینه اضافه است که جدیداً بسیار مد شده است.

این شهروند با بیان اینکه به نظرم، این کارها و هزینه های اضافه فقط برای خوش خدمتی است، افزود: افرادی که دستشان از دنیا کوتاه می شود هیچ نیازی به این کارها ندارند ما این ریخت و پاش ها را برای دل خودمان و نشان دادن مال و منال آن هم با هزار خون جگر خوردن انجام می دهیم.

وی گفت: برخی از شرکت ها از مشتریان ثابت ما هستند که به محض اینکه فردی از نزدیکان یا همکارانشان فوت می کند، صرفاً برای تحکیم روابط کاری اقدام به چاپ این نوع بنرها می کنند که به نظرم بهتر است به جای این کارها برای شادی روح افراد از دست رفته، بازماندگان قرآن و نماز بخوانند.

تجمل گرایی در میان مردگان

گاهی وارد مراسم اندوه و عزا که می‌شوی پیش از هرچیزی این تاج‌های گل به چشم می‌خورد که حال و هوای خاصی به فضا می‌بخشد و هرکسی با گذر از کنار محل برگزاری مراسم توجهش به این گل‌ها جلب می‌شود که البته ریشه اصلی این رفتار‌ها نیز در چشم ‌و هم چشمی بین مردم است که متاسفانه دامن آنها را گرفته و از مجالس ترحیم و تدفین هم سر در آورده و افراد برای خودنمایی و ابراز ارادت سعی دارند تا تاج گل بزرگ و گران‌تری تدارک ببینند.

عباس عامری گل‌فروش است و مانند دیگر همکارانش از این کار ناراحت نیست چراکه باعث رونق درآمدش می‌شود و عقیده دارد که باید برای مراسم‌ عزا نیز مانند دیگر مناسبت‌ها گل تهیه کرد چرا که بیشترین درآمد ما از تزئین ماشین عروس برای عروسی و تاج گل برای مراسم عزا است که برای مردم از اهمیت خاصی برخوردار است.

او قیمت دقیقی نمی‌دهد، ولی می‌گوید که قیمت تاج گل‌ها از ۱۰۰ هزار تومان است به بالا، که هر کسی به نسبت سلیقه‌ و جایگاه اجتماعی اش تاج گلی را سفارش می‌دهد که البته علاوه بر تاج گل بسیاری از جا‌ها هم مرسوم شده که هر کسی که در مجلس ختم شرکت می‌کند به صورت مجزا برای ابراز همدردی با بازماندگان متوفی پلاکاردی را تهیه می‌کند که آن هم در جای خود هزینه‌ای می‌طلبد و در نهایت در سطل زباله جای می‌گیرد.

ارسال تاج گل برداشتی از فیلم ها و سنت های غلط غربی است

این شهروند شاهرودی گفت: با یک هزینه سرانگشتی می‌توان فهمید که چه پول‌هایی برای مجالس عزا خرج می‌شود در حالی که می‌شود با این مقدار هزینه به افراد نیازمند کمک کرد و از آنها خواست تا برای متوفی دعا و قرآن بخوانند که قطعا اجر و پاداش بیشتری دارد.

عامری تصریح کرد: در این میان یک کار می‌ماند برای جلوگیری از این ریخت و پاش‌ها آن هم توسط بازماندگان که اطلاع‌رسانی کنند تا کسی تاج گل نیاورد و به مرور این فرهنگ اسراف و تجملات از بین برود چرا که با شاخه گل و دسته گل‌‌های کوچک کم‌هزینه هم می‌شود به متوفی و بازماندگانش احترام گذاشت.

وی خاطرنشان کرد: ارسال تاج گل برداشتی از فیلم ها و سنت های غلط غربی است که در آن وقتی یک ثروتمند از دنیا می رود برای ایجاد عظمت نسبت به شخص متوفی، ثروتمندان تاج گل های را توسط شرکت های انجام دهنده مراسم تشیع جنازه پشت کاروان تشیع روان می سازند و اغلب خود نیز در آن مراسم شرکت نمی کنند و مصرف دیگر تاج گل در اروپا این است که وقتی شخصی از دنیا میرود، مثلا برادر زاده یا خواهر زاده یا اقوام نزدیک یا دوستان آن مرحوم وقتی فرصت شرکت در مراسم خاکسپاری را ندارند یا میّت زیاد برایشان مهم نیست برای آبروداری تاج گلی را بر سر مزار می فرستند.

این گل فروش تصریح کرد: جای تاسف دارد که افراد به جای اینکه با مرگ اطرافیان به خودشان بیایند، این‌گونه رفتار می‌کنند و همچنان درگیر مسائل دنیوی و مادی هستند که کارشان را به رخ یکدیگر بکشند که البته باید گفت، بردن گل به مجلس ختم کاری پسندیده و نوعی احترام است در صورتی‌که در حد تعادل باشد و باعث اسراف و تجمل‌گرایی نشود.

حاشیه های غلط در مراسم عزاداری

خانم علوی یکی دیگر از شهروندان شاهرودی است که در پاسخ به سوال ما گفت: سنت های نادرستی که در حاشیه مراسم عزاداری و ختم شکل می گیرد وظیفه افراد با ایمان را در برابر برخورد با این سنت های غلط سنگین تر می کند و این افراد باید در برطرف کردن و از بین بردن این تجملات بیشتر کوشا باشند.

او افزود: یکی از حکمت های شرکت در مراسم عزاداری آن است که انسان را به یاد خدا و قیامت انداخته و او را از دلبستگی به دنیا باز دارد، اگر مراسم ختم، مانند مهمانی باشکوهی برگزار شود که در آن غذاهای رنگارنگ تهیه شده و در اختیار مهمانانی قرار گیرد که خود را آن چنان آراسته اند که گویا به جشن پا می گذارند، آیا می توان آن را یادآور آخرت دانست؟

علوی تاکید کرد: گاهی دریک مراسم ترحیم دیده می شود، ده ها پلاکارد که پیام تسلیت بر روی آن نوشته شده بر در خانه متوفی زده شده که بعد از مدتی باید دور انداخته شود، این چه سودی برای مرده یا خانواده اش دارد؟ اگر در مراسم حضور دارید که نوشته لازم نیست و اگر نتوانستید حضور داشته باشید که با یک تلفن ساده بهتر می توان ایشان را تسلی داد.

این معلم بازنشسته با تاکید بر اینکه باید در انجام اینگونه مراسم احساسی عمل نکرد بلکه باید رضای خدا را در نظر گرفت و از ترویج سنت های غلط و نابجا جلوگیری کرد گفت: بهتر است اول بعد از خاک سپاری و قبل از انجام مراسم ترحیم با مشورت عالمان دین و متخصصان در امر حقوق، بدهی ها مادی و معنویی میّت پرداخت شود، و از مردم برای متوفی حلالیّت گرفت که این امور واجب است و دیگر مراسم در صورت درست برگذار شدن امریست مستحب ، تا روح او معذب نباشد و بعدا در صورت لزوم دیگر مراسم انجام شود.

غیر از عمل صالح هیچ چیز به داد اموات نمی رسد

سری به یکی از قبرستان های شاهرود زدیم، آقای محمد سعیدی که شغلش کندن قبر است، می گوید: متاسفانه مراسم تشریفات و رو کم کنی به این مکانها نیز راه یافته است که خرید قبر و سنگ، آن هم با قیمت های نجومی یکی از آن هاست.

وی ضمن ابراز نارضایتی شدید از این موضوع نظر خود را این طور، بیان می کند: دفن مردگان با این هزینه های بالا و سنگین قیمت ها هیچ سودی به حال اموات نخواهد داشت، چرا که اگر عمل صالح نباشد با دفن مردگان در این مکان ها اتفاق خاصی برای مرده نخواهد افتاد.

وی افزود: شنیدن این حرف‌ها بیشتر از این‌که خنده دار باشد جای تاسف دارد که افراد به جای اینکه با مرگ اطرافیان به خودشان بیایند، این‌گونه رفتار می‌کنند و همچنان درگیر مسائل دنیوی و مادی هستند که کارشان را به رخ یکدیگر بکشند.

او آهی می‌کشد و می‌گوید: به جای این کار‌ها بهتر است برای اموات خود دعا و قرآن بخوانیم ولی متاسفانه بیشتر درگیر تجملات هستیم تا این‌کار‌ها، و کمتر دیده می‌شود که مدت طولانی برای قرآن خواندن وقت بگذارند، با یک هزینه سرانگشتی می‌توان فهمید که چه پول‌هایی برای این کار‌ها خرج می‌شود در حالی که می‌شود با این مقدار هزینه به افراد نیازمند کمک کرد و از آنها خواست تا برای متوفی دعا و قرآن بخوانند که قطعا اجر و پاداش بیشتری دارد.

سعیدی در خاتمه تصریح کرد: با وجود آن همه تاج گل قبرستان در روز‌های پنجشنبه بیشتر شبیه بوستان گل است و تاج‌های گل ردیف می‌شوند و یکی بیشتر از دیگری خودنمایی می‌کنند، اما این چه سودی برای رفتگان دارد و در آخر هم این گل‌ها دو روز بر سر مزار می‌مانند و بعد زیر نور آفتاب خشک می‌شوند و تنها زحمت جمع‌آوری آنها می‌ماند که وقت ما را می‌گیرد و باعث به‌هم‌ریختگی قبرستان می‌شود.

معصومه بابکی – مهر