در کشورهای دیگر حمایت‌های ویژه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان صورت می‌گیرد
شهروندان:
شرکت توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری نگین (توسن)، در سال 1378 با هدف ایجاد بستری مستقل و بومی جهت طراحی و تولید محصولات و راه‌حل‌های نوین فناوری اطلاعات درحوزه‌های بانکی و خدمات مالی تاسیس شد.
رویکرد اصلی و عامل محرک این شرکت همواره، استفاده از توانمندی‌های افراد متخصص و تحصیلکرده ایرانی و طراحی نرمافزارهای جامع بانکی در داخل کشور بوده است.
هم‌اکنون محصولات این شرکت در اکثر بانک‌های خصوصی و برخی بانک‌های دولتی و موسسات مالی و اعتباری کشور در حال استفاده است. توسن یک شرکت کاملا خصوصی است که با بیش از ۶۰۰ نیروی متخصص و ۱۳شرکت زیرمجموعه (افزون بر هزارو۲۰۰نفر پرسنل)، خدمات خود را به بیش از نیمی از بانک‌های کشور ارایه می‌کند. ارتقای فرهنگ و جایگاه نام ایرانی علاوه بر افزایش رفاه مردم از طریق ایفای نقش موثر در بهبود ارایه خدمات مالی از جمله اهداف مورد نظر شرکت توسن است. مسوولان این گروه اقتصادی بر این باور هستند که در راستای فعالیت‌های تعریف شده برای شرکت‌های دانش‌بنیان گام برمی‌دارند.
اواخر سال ۸۹ لایحه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تهیه و برای تصویب به مجلس ارایه شد. این لایحه پس از بررسی و بازنگری توسط کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این کمیسیون به تصویب رسید و در نوبت طرح در صحن علنی مجلس قرار دارد.
این لایحه از افراد و شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات حمایتی به عمل می‌آورد، ضمن آنکه طبق قانون برای آنها حذف مالیات را برای مدت خاصی در نظر گرفته است. شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به‌ویژه در تولید نرمافزارهای مربوط تشکیل می‌شود.
آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگویی است با فردوس باقری معاون طرح و برنامه شرکت توسن درخصوص شرکت‌های دانش‌بنیان و رابطه این علم در حال توسعه با شرکت توسن.
- تعریف شما از شرکت‌های دانش‌بنیان چیست و چه ارتباط و تناسبی بین فعالیت‌های شرکت توسن و این برنامه‌محوری که به‌عنوان توسعه دانش بر آن تاکید دارید، وجود دارد؟
سوال شما را ارجاع می‌دهم به تعریفی که از شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد. یکی از متداول‌ترین تعریف‌ها آن است که یک مجموعه دانش‌بنیان که می‌تواند به عنوان یک موسسه خصوصی یا تعاونی تعریف شود، عبارت است از «مجموعه‌ای که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و با‌ارزش افزوده فراوان، به ویژه در تولید نرمافزارهای تولیدی تشکیل می‌شود.»
اگر بخواهیم این تعریف را با ساختار مجموعه توسن منطبق کنیم ، در آن بحث تحقق اهداف علمی و اقتصادی مصداق دارد که شامل گسترش اختراعات و نوآوری‌ها می‌شود. همچنین در عملی‌کردن نتایج تحقیق و توسعه هم مصداق آن شامل طراحی و تولید کالا و خدمات است که با بحث نرم‌افزار و ارزش افزوده مضاعف مرتبط است.
مجموعه توسن مجموعه‌ای است که از حدود ۱۶سال پیش فعالیت خود را آغاز کرده و تمرکز اصلی آن بر طراحی و تولید کالا و خدماتی است که عمدتا در حوزه نرم‌افزاری یا فناوری‌های پیشرفته به‌کار می‌رود. در این دوره زمانی از لحاظ فضای کسب‌وکار، فضای کسب‌وکار مبتنی بر دانش تجربه شده و افراد کلیدی این سازمان، افرادی هستند که دانشگر بوده و مبتنی بر دانش خودشان در فرآیند‌ها و کسب‌وکار‌های این سازمان مشارکت می‌کنند و تلاش برآن است که بتوانند در این چرخه، ارزش افزوده تولید کنند. این تعاریف کلیدی، تقریبا منطبق است بر تعاریفی که در کشور انجام شده، اسناد بالادستی کشور هم موید این موضوع است و با همین مضمون، مجموعه توسن در پارک فناوری پردیس و پارک فناوری شیخ‌بهایی اصفهان استقرار دارد و مشارکت‌ها و تعاملاتی را با این دوحوزه در سال‌های گذشته داشته که این امر تا امروز هم استمرار دارد. این یک ارتباط منطقی است بین تعاریف و ادبیات این حوزه و آنچه در توسن رخ می‌دهد.
از نظر ساختار نیروی انسانی و دانشگرانی که در ساختار توسن فعالیت می‌کنند، روند رشد آنها، رشد قابل‌توجهی بوده ولی نقش کلیدی را افراد تحصیلکرده نظام آکادمیک کشور تشکیل می‌دهند. بالغ بر ۸۵درصد شاغلان در توسن، دارای تحصیلات دانشگاه در مقاطع لیسانس به بالا هستند. این امر فرصتی را فراهم کرده که افرادی از جنس دانشگر در کنار یکدیگر در یک زیست‌بوم فنی و دارای سطح دانش بالا تعامل داشته باشند که در نهایت به «خلق ایده و ارزش» می‌انجامد. خلاصه کلام یکی از برنامه‌ها و اهداف شرکت «توسن» جمع‌کردن گروهی از افراد تحصیلکرده در کنار یکدیگر و ایجاد فرصتی برای خلق ایده و ارزش است.
- اشاره کردید به این نکته که فرصتی ایجاد کرده‌اید که خلق ایده توسط افراد دانشگر صورت بگیرد. اگر بخواهید از عملکرد خودتان در این شرکت دانش محور دفاع کنید، مهم‌ترین ایده‌ها و ارزش‌هایی که در سطح ملی در این مجموعه خلق شده به‌نظر شما چه بوده است؟
به‌صورت طبیعی، ما یک نظام تولید ایده را در سازمان طراحی کرده‌ایم که به‌صورت عملیاتی در حال فعالیت است اما از حدود سال ۷۸ مجموعه توسن مجموعه‌های نوآوری بوده است که راهکارهای بانکداری مبتنی بر کانال‌های نوین نظیر اینترنت، تلفن، اس‌ام‌اس، موبایل و… را داشته و شاید بتوان گفت اولین سلوشن اینترنت بانک کشور را پایه‌گذاری کرده است. به‌عنوان نقاط اتصال به مجموعه شتاب، بعد از بانک‌هایی که با مجموعه‌های دولتی فعال بودند و سلوشن‌های پرداخت کارت متمرکز شتاب از آنها شروع به کار کرده، اولین بانک خصوصی کشور را مجموعه توسن به شبکه شتاب متصل کرده است. بسیاری از استاندارد‌های نظام پرداخت را که در ابتدای کار، چارچوب‌های حرکت توسعه سیستم‌ها بودند، کارشناسان توسن در آن مشارکت داشتند و پایه‌های اولیه سیستم را طراحی کردند. اولین سلوشن بانکداری متمرکز را در کشور مجموعه توسن در شبکه بانک‌های خصوصی کشور مستقر کرده است. کمی بعدتر مثلا سلوشن کارت هوشمند را اولین بار در کشور مجموعه توسن راه‌اندازی کرده است.
- یعنی این مثال‌هایی که شما دارید می‌زنید، مبتنی بر نظام خلق ایده و تجاری‌سازی آنهاست.
بله. دقیقا این زنجیره را محقق کرده‌ایم. به جرات می‌توان گفت بالغ بر ۵۰درصد هزینه‌های نیروی انسانی ما در نظام خلق ایده و تجاری‌سازی آن صرف می‌شود.
ما برای تولید محصول چرخه‌ای داریم. این چرخه از ایده شروع می‌شود. یعنی ایده‌های تولید محصول را از کانال‌های مختلف جمع‌آوری، آنها را ارزیابی می‌کنیم و زنجیره تولید ایده را مدیریت می‌کنیم هم به‌صورت داخل سازمانی و هم به‌صورت ارایه به تامین‌کننده‌ها یا به شکل مشارکت با همکاران و در نهایت هم باید این ایده را بتوانیم به شبکه فروش برسانیم.
این چرخه در توسن به صورت مستمر در ماه‌های مختلف و همچنین در سنوات مختلف، همواره جاری بوده است. هرچه جلوتر می‌آییم، می‌بینیم که این نظام، منجر می‌شود به اینکه راهکارهای مختلفی از جنس راهکارهای کیف پول الکترونیک و بستر بلیت الکترونیک طی سال‌های بعدی به‌وجود می‌آید.
البته من پرش‌های خیلی بزرگی انجام می‌دهم. طی این سال‌ها ایده‌های دیگری هم هستند که یا در ذهن من نیستند که آنها را مطرح کنم یا آنقدر آن ایده عادی شده که الان دیگر آن ارزش اولیه را در ذهن ندارد. بسیاری از این نیاز‌هایی که در روزی وجود نداشته، امروز به شکل عملیاتی و به صورت یک نیاز اساسی در محصولات بانکی وجود دارد.
نیاز‌ها معمولا سه بخش اصلی دارند. نیاز‌های جذاب، نیاز‌هایی هستند که می‌تواند رضایت بیش از حدی در مصرف‌کننده ایجاد کند به این دلیل که این قابلیت‌ها شاید در محصولات مشابه وجود نداشته باشد. نیاز‌های اساسی، نیاز‌هایی هستند که با کم‌وزیادشدن سطح آنها، میزان رضایت مشتری کم‌وزیاد می‌شود. مانند گارانتی یا سرعت سرویس‌دهی پایانه خودپرداز. یکسری از نیاز‌ها امروزه نیاز اساسی هستند، یعنی وجودنداشتن آنها باعث ایجاد نارضایتی در مشتری می‌شود مانند همین مبل و صندلی داخلی شعبات. قبلا اکثرا مردم سرپا بودند و با ورود اولین بانک خصوصی این فرهنگ تغییر کرد. حالا برای روشن‌تر شدن اثر توسن در نظام اقتصادی کشور، می‌توان به این اشاره کرد که تمرکز بر راهکارهای متمرکز بانکی در بانک‌های خصوصی به واسطه توسن به وجود آمد. اینکه شما می‌بینید مصرف‌کننده برای انجام یکسری خدمات بانکی نیاز نیست به شعبه خودش مراجعه بکند، فرهنگ آن از سال‌های ۷۷، ۷۸ از راهکارهای کوربنکینگ توسن به‌وجود آمده. و سیبا و سیستم‌های شبیه آن به تدریج از شعبات و بعضی از مصرف‌کننده‌ها شروع شدند اما همچنان حساب‌های سنتی در شبکه بانکی کشور وجود دارد. اینها مسایلی است که تغییر فرهنگ را انجام می‌دهد. مانند همین توسعه شبکه خودپرداز‌ها و توسعه پایانه‌های پرداختی سیار و به‌طورکلی توسعه تکنولوژی در کاربری زندگی مردم، همگی به واسطه یکسری شرکت‌های پایه‌ای به‌وجود آمدند که توانستند این سرویس‌ها را در عرصه نظام مالی و اقتصادی کشور ایجاد کنند.
- آنچه از اهداف توسن بود، افزایش رفاه عمومی بود. از طریق کاهش هزینه‌ها، بهینه‌سازی در زمان ارایه خدمات، ارایه از راه دور خدمات و…
مانند همین درگاه‌های خریدی که در بسیاری از وب‌سایت‌ها اتفاق افتاده، راه‌های مختلف پرداخت‌هایی که برای قبض‌های مختلف امکانپذیر شده، مانند شبکه ای‌تی‌ام، شبکه‌های موبایل و بقیه مسایل که می‌بینید، بخش زیادی از آنها، اثرات وجودی شرکت‌هایی مانند توسن است.
از بحث کیف پول الکترونیک که بگذریم، به بحث USSD که یکی از خدمات نوین در بستر موبایل بانک است، می‌رسیم که باز توسن در این زمینه پیشتاز بوده و با مجموعه همراه اول همکاری کرده و این خدمات برجسته و نوین بانکی را در کل کشور در بستر مخابرات همراه پیاده‌سازی کرده و در دسترس همگان قرار داده است. در بحث‌های سوشیال بانکینگ، توسن با مجموعه بانک قرض‌الحسنه و مجموعه تبیان، کنسرسیومی را ایجاد کرده‌اند که امکان ارایه خدمت تحت‌عنوان سوشیال بانکینگ را فراهم کرده است. در همین مجموعه زمانی، توسن خدماتی را در زمینه بانکداری شرکتی فراهم کرده که حجم زیادی از زمان‌هایی که در شرکت‌های بزرگ، صرف گردش‌های بانکی و مسایل چک و اینچنینی می‌شود، از طریق سیستمی مبتنی بر امضای دیجیتال به نام کارتابل الکترونیکی فراهم کرده است که در دو تا از بانک‌های کشور هم فعال شده و قصد این است که این سیستم بتواند عملیات گردش کار مالی بانکداری شرکتی و نهاد‌های بزرگ عمومی مانند شهرداری‌ها و سازمان‌ها و… را بتواند تسهیل کند.
بحث‌های دیگری نیز هم‌اکنون در دستور کار و اجراست و امیدواریم تا انتهای سال‌جاری به بهره‌برداری برسد. در حوزه سخت‌افزار هم گام‌های بسیار بزرگی برداشته‌ایم. مثلا زمینه تولید خودپرداز را فراهم کرده‌ایم که البته این کار تنها کار توسن نیست و شرکت‌های دیگری هم در اجرای این پروژه مشارکت داشته‌اند. به زودی تولید خودپرداز را توسعه خواهیم داد هم از جهت خودکفایی در تولید آن در داخل کشور و هم از لحاظ تولید محصولی با قابلیت‌های بیشتر و جدیدتر متناسب با بازار ایران. این زنجیره‌ای از اتفاقات بود که برجسته‌هایش را عرض کردم و بسیاری از اینها در ابتدا تنها در حد ایده بوده و به تدریج پرورش پیدا کرده‌اند و سرمایه‌گذاری روی آنها صورت گرفته و محقق شدند. همین استراتژی را توسن در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و ایده‌های جدید و با ارزش افزوده مضاعف به شکل حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و مرکز رشد ترغیب کرده است.
- آیا شرایطی تاکنون پیش آمده که ایده‌ای داشته باشید و به تولید هم برسانید، ولی نتوانسته باشید آن را تجاری‌سازی کنید؟
به هر حال تجربه ناموفق داریم. همین الان روی این ۱۰، ۱۵شرکتی که سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، حداقل سه، چهارتا از آنها در وضعیت‌هایی هستند که شاید تجاری‌سازی آنها به اندازه کافی حمایت نشده. که به چند علت می‌تواند اتفاق بیفتد؛ یکی بحث سرعت رشد محیط است. محدودیت‌هایی که در سطح تکنولوژی در کشور وجود دارد و خیلی از آنها به حوزه‌های سرمایه‌گذاری و حوزه‌های غیرنرم‌افزاری برمی‌گردد و از کنترل مجموعه‌ای مثل توسن خارج است. دیگری می‌تواند طرح‌ریزی ناقص کار باشد و عدم‌پیش‌بینی تمام چالش‌ها و مشکلات پیش‌رو. یکی دیگر از عوامل، سرمایه‌گذاری سنگینی است که بعضی از این نیروها نیازمندند تا به مرحله بهره‌برداری برسند. پیش می‌آید که وعده‌ووعید‌هایی صورت می‌گیرد، اما مشارکت‌کننده در میانه راه از تصمیم خودش منصرف می‌شود و چون ما تکلیفی بر نهاد‌های دولتی نداریم و مکلف به حمایت از این شرکت‌ها نیستند، این ایده‌ها ابتر می‌مانند.
پیشنهاد ما این است که به شرکت‌های دانش‌بنیان نگاه متفاوتی شود زیرا فرصت‌هایی که در این شرکت‌ها ایجاد می‌شود، نیازی نیست که همه آنها تجاری شود و اگر بخواهیم تمام این فرصت‌ها را با پتانسیل‌های داخلی این شرکت‌ها به سرانجام برسانیم، انرژی و زمان زیادی را خواهد گرفت که می‌تواند تاثیر منفی در سایر حوزه‌های شرکت‌ها داشته باشد، مثلا از مسایل ساده حقوقی و اداری نظیر پروانه بهره‌برداری، شرکت‌های نرم‌افزاری دچار مشکل هستند تا دریافت وام‌هایی که به همه حوزه صنعتی تخصیص پیدا می‌کند الا به حوزه نرم‌افزار.
نمونه خیلی ساده آن آیین‌نامه حمایت از شرکت‌های تولید‌کننده نرم‌افزار است که چندین سال است که بحث معافیت‌های مالیاتی آنها مطرح است و متاسفانه پشتیبانی درستی از آن صورت نمی‌گیرد. دو، سه بار تغییراتی در آن صورت گرفت. تکلیف شد که ۳۰کیلومتر از شعاع شهر‌های بزرگ باید دور باشند، توسط معاونت‌های مختلف ریاست‌جمهوری تغییراتی در آن داده شد و در نهایت هم نشد بهره‌برداری از آن صورت بگیرد.
شما وقتی به کشورهای منطقه و به‌خصوص به کشورهای موفق در حوزه فناوری اطلاعات در منطقه نگاه می‌کنید، می‌بینید تجارب بسیار خوبی از اشتغال‌زایی، افزایش درآمد سرانه ملی و… در این کشور‌ها وجود دارد که نمونه موفق آن هم در منطقه خود ما کشوری مانند هند است. می‌بینید که شاخص و سهم بسیار موثر و مناسبی در تولید ناخالص ملی آنها را فناوری اطلاعات به خودش تخصیص داده است. اما وقتی با ایران مقایسه می‌شود، می‌بینیم که کشور ما به‌رغم تمرکز در سال‌های گذشته، همچنان نرخ مناسبی در این سهم ندارد.
- با توجه به‌روی‌کارآمدن دولت تدبیر و امید، آیا تلاشی داشته‌اید و توانسته‌اید از این ظرفیت استفاده کنید که نگاه مدیران و این تفکر جاری را به این مساله تغییر دهید؟
ما تمام تلاشمان را متمرکز کردیم به اینکه از منظر یک شرکت فعال دانش‌بنیان در حوزه بخش خصوصی بتوانیم عصاره دستاورد‌ها و تجارب خودمان را در حوزه اشتغال، در حوزه نقش‌آفرینی صنعت فناوری اطلاعات، از طریق جایگاه‌های مشورتی و ارایه اسناد مکتوب به نهاد‌های سیاستگذار و مجری در دوره اخیر منتقل کنیم. چون به هر حال در دولت تدبیر و امید تعامل با بخش خصوصی، تعامل بسیار مثبت‌تری است و نگاه مثبتی به این تعامل وجود دارد. در نتیجه ارتباط‌گرفتن با شبکه‌های اجتماعی مرتبط، انتقال انتظارات شرکت‌های دانش‌بنیان، بخش خصوصی فعال در حوزه فناوری اطلاعات، توانسته است ادبیات فراموش‌شده این حوزه را به ذهن مسوولان امر برگرداند. ما توانستیم با استمرار این موضوع و حفظ ارتباط، این ناحیه مشورت و ارتباط فراموش نشود. خب نرخ تولید علم در کشور و جهان در چند سال اخیر، چند ۱۰برابر شده و نرخ رشد صنعت فناوری اطلاعات هم بسیار سریع و پرشتاب است. در نتیجه ما نیاز داریم ارتباط بهنگام با مسوولان داشته باشیم تا از این قافله عقب نمانیم.
ما از هر نوع مشورتی به گرمی استقبال می‌کنیم و انتظاراتی که از ما برمی‌آید را می‌توانیم تضمین دهیم که ما می‌توانیم به‌عنوان نهادی که در دوران سختی فعالیت کرده و پابرجا مانده است، واقعا در سنوات اخیر، بسیاری از همراهان ما متاسفانه به‌دلیل فشار‌هایی که وجود داشته و سختی‌هایی که وجود داشته از عرضه خارج شدند و در توانشان نبوده. یا حتی نخبگانی بودند که آنها را از دست دادیم و توان نگهداری آنها را نداشتیم و در کشورهای دیگر از آنها حمایت‌های بهتری صورت گرفته و این فرصت برای ما از دست رفته است. ولی مجموعه ما و مجموعه‌های مرتبط، تمام توان خود را گذاشتند و سعی کردند در همین داخل کشور به توانمندی برسند و به بیرون از کشور، خدمات خود را عرضه کنیم. به‌رغم تمام رکود‌هایی که وجود داشته، ما در ایجاد فرصت‌های شغلی، در هر سال حداقل بالای ۳۰درصد فرصت جدید ایجاد کرده‌ایم.
- آیا تحولات سیاسی و اجتماعی تاثیراتی در مجموعه توسن و شرکت‌های مشابه داشته است؟
کلیدی‌ترین عنصر در شرکت‌های دانش‌بنیان، نیروی انسانی است. با توجه به این امر که نیروی انسانی نقطه‌اتکای تمام شرکت‌های دانش‌محور و دانش‌بنیان است، هر نوع تحول و بی‌ثباتی، فشار بر فضای اجتماعی، به‌طور مستقیم و به‌صورت نمایی تاثیر بر عملکرد این شرکت‌ها، نرخ رشد آنها، در سود و زیان آنها و… تاثیر دارد. شاید حتی سیاست‌های فرهنگی و سیاسی از سیاست‌های اقتصادی تاثیر بیشتری بر ما داشته باشند. این را ما با گوشت و پوست و استخوان خود حس کرده‌ایم. شما می‌توانید ببینید تحولات سال ۸۸ به‌طور مثال، چه تاثیراتی بر عملکرد نیروی انسانی شرکت‌های دانش‌بنیان داشته‌اند. فارغ از هر نوع گرایشی. وقتی فضا به سمت ثبات و آرامش میل می‌کند، فشارهای اقتصادی کاهش پیدا می‌کند، فضای بسته به فضای باز تبدیل می‌شود، ما دچار یک جهش چشمگیر در بهره‌وری سازمانی می‌شویم. به‌طور طبیعی تاثیر همکاری‌های ما در فضای کسب‌وکار اقتصادی هم هست و بالطبع همین تاثیر به فضای مشتریان ما هم رسوخ پیدا می‌کند. اگر خیلی مجمل و چکیده عرض کنم، عوامل کلیدی سازمان‌های دانش‌محور، فضای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور است. و هر نوع حرکت قانونگذار و سیاستگذاران کلان کشور و مجریان ارشد کشور به سمت ثبات، تثبیت، تدبیر و اعتدال، تاثیر مستقیم در رشد این شرکت‌ها منجر خواهد شد.
- به نکته‌ای اشاره‌ای کردید که هرقدر رقابت در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان یا فناوری اطلاعات بیشتر باشد، موجب رونق بیشتر و افزایش کارایی و… خواهد شد. این ویژگی اخلاق حرفه‌ای اقتصادی چگونه در شرکت شما اعمال می‌شود؟
ما اعتقادمان در مجموعه توسن این است که برای ایجاد تحول در نظام اقتصادی کشور، بخش خصوصی و بخش دولتی و نهاد‌های عمومی غیردولتی، نیاز دارند که به صورت مشارکت‌هایی، توامان دست‌به‌دست هم دهند.
نهاد‌های دولتی در کشور دارای سرمایه و قدرت اقتصادی هستند. نهاد خصوصی در کشور اما چابکی‌های لازم را دارا هستند. بخش نهاد‌های عمومی غیردولتی هم اعتماد‌سازی می‌توانند انجام دهند و این زنجیره دولت، به‌عنوان صاحب سرمایه، بخش خصوصی دارای چابکی و ایده، نهاد‌های عمومی غیردولتی هم به عنوان نقطه‌ای که دولت و بخش خصوصی در یک فضای غیراقتصادی به هم می‌رسند که قرار نیست انتفاعی داشته باشند و آنجا می‌توانند اعتماد‌سازی انجام دهند. با در کنار هم قرارگرفتن این سه بخش، یک اکوسیستم جدید شکل می‌گیرد. نمونه‌اش، اعتمادی است که شهرداری به‌عنوان نهاد عمومی به ما کرد و تجربه سامانه بلیت الکترونیک را در تهران داشت و آن اعتماد‌سازی صورت گرفت و پروژه با موفقیت انجام گرفت و در بالابردن رفاه عمومی مردم، کمک به اقتصاد کشور، سلامت‌سازی سیستم و افزایش سرعت عمل پرداخت، انتشار کمتر سکه و اسکناس و کمک به سرمایه ملی کشور و… تاثیر‌گذار بود.
این دستاورد‌ها، نتایجی است که تنها از اشتراک و تشریک مساعی به وجود می‌آیند و یک سیستمی به وجود می‌آید که همه در این سیستم برنده‌اند و برایشان سودده است. خود ما تغییر استراتژی‌ای دادیم در سال‌های گذشته که بر اساس آن سیستمی راه‌اندازی کرده‌ایم، به نام شبکه همکاران تجاری توسن و در آن از شرکت‌های دانش‌بنیان که اعتماد به آنها در نظام اقتصادی یک بانک کار سختی بود، حمایت کردیم و مشارکت با آنها را تعریف کردیم برای اینکه بتوانند راهکارهای نرم‌افزاری خودشان را در شبکه‌های بزرگ‌تری مانند بانک‌ها عرضه کنند. شاید در آن حوزه‌ها خود ما هم محصول داشتیم، اما باز گفتیم بگذاریم دیگران هم ورود کنند و درگاه‌هایی به آن شرکت‌ها دادیم برای اینکه به هسته بانک متصل شوند و این باعث شده که الان در شبکه همکاران تجاری توسن، نزدیک به ۵۰ شرکت وجود دارد که ما به صورت مشترک می‌توانیم به نظام بانکی محصول ارایه کنیم.
- راهکار شما برای حفظ نیروهای خلاق و دانشگر در چنین شرکت‌های تجاری دانش‌بنیان چگونه است؟
ما در وهله اول سعی کردیم از طریق مطالعه موردی شرکت‌های طراز اول در دنیا الزامات دانشگر‌ها را برای تداوم همکاری آنها بررسی و نیاز‌های آنها را شناسایی کنیم. قطعا یکی از کلیدی‌ترین این موارد، ارزش‌های اخلاقی است و این را به‌عنوان ارزش‌های بنیادین خودمان تعریف کردیم که ما سازمانی هستیم که صداقت و امانت به عنوان یکی از شاخصه‌های کلیدی در آن وجود دارد. بعد دوم، اهتمام و توجه به ارتقای هویت ایرانی در سطح دنیاست. این دو عامل در کنار ایجاد یک فضای خلاق و نوآور، سه تا از کلیدی‌ترین عوامل است. ولی در کنار اینها، ما به مساله شایسته‌سالاری و افزایش رفاه هم باید توجه کنیم و برآیند این چند عامل، راه‌حل این ماجراست.
برای دو مورد نخست، خب ما کاملا یک سازمان اخلاق‌محور هستیم و توجه به مباحث اخلاقی و شوونات اخلاقی در سازمان رعایت می‌شود و فضای کنترل‌شده سالمی ایجاد شده است. در بعد خلاقیت و نوآوری هم، بیش از ۵۰ درصد منابع ما، حول‌وحوش ایده‌ها و نوآوری‌هاست و هزینه‌هایی که در واحد تحقیقات و آموزش می‌شود بسیار قابل‌توجه است. همچنین توجهی که به خلاقیت و ایده‌های نو می‌شود به این ترتیب که سازمان ما، سازمانی است که بر اساس عملکرد افراد و خلاقیت و ایده‌های آنان، بازگشت مالی برای آنها در نظر گرفته می‌شود. یعنی ما نظامی داریم که فرد هم درآمد‌های ثابت دارد و به مرور زمان و کسب تجربه و ارتقای رتبه و جایگاه، درآمد‌های ثابت او افزایش پیدا می‌کند و هم می‌تواند با توجه به عملکرد و خلاقیت خودش، از درآمد‌های متغیرش بهره بگیرد.
و ما با این روش‌های تشویقی، خروج نیروها به سمت شرکت‌های مستقر در داخل کشور خیلی کم داریم اگر خروجی داشتیم، خروج به سمت بیرون از کشور است. برای حل آن موضوع هم راهکاری که داشتیم، سعی کردیم وارد شویم در حوزه بین‌الملل پروژه انجام‌دادن و فرصت اشتغال در بیرون از کشور هم ایجاد کردیم.
- شناخت شما از شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح اروپا و آسیا چگونه بوده و چه ارتباطاتی با آنها داشته‌اید و جایگاه ایران در سطح بین‌الملل چگونه است؟
نگاه آماری دقیقی ندارم که خدمتتان ارایه بدهم. ولی تعامل وسیعی با این شرکت‌های دانش‌بنیان داشته‌ایم.
یک تفاوت مشهود این موضوع، حمایت دولت‌هاست که در کشور ما هم وجود دارد، ولی هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسیده. پس مهم‌ترین تفاوت شرکت‌های بیرون از ایران و شرکت‌های داخل ایران، این است که آنها حمایت‌های جدی دارند. در فضای کسب‌وکار، ریسک‌هایی وجود دارد که این ریسک‌ها در کشورهای دیگر، محدود‌تر یا مدیریت‌شده‌تر است و مهم‌ترین حامی برای شرکت‌های نوپا با سرمایه اندک و محدود، حمایت‌های بالادستی است که اتفاق می‌افتد که متاسفانه در این زمینه هم مجریان چندان اهل عمل نبودند و همیشه سعی کردند ریسک را منتقل کنند. این مهم‌ترین تفاوتی است که ما بین این شرکت‌ها و شرکت‌های داخلی می‌بینیم و جالب است عرض کنم که در خارج از کشور، از شرکت‌های دانش‌بنیان در بسیاری از کشور‌ها، مانند مالزی یا کشورهای جنوب‌شرق آسیا، حمایت‌های ویژه از صادرات دانشی آنها صورت می‌گیرد. یعنی اگر یکی از آن شرکت‌ها، صادرات دانشی به بیرون از کشور داشته باشد ، سهم قابل‌توجهی از آن رقم را دولت به همان شرکت‌ها به صورت پاداش پرداخت می‌کند و حمایت و پشتیبانی بسزایی از آن کسب‌وکار انجام می‌دهد.
موضوع دیگری هم که وجود دارد این است که برای شرکت‌های دانش‌بنیان، اعتبارات تضمینی را در نظر می‌گیرند که بتوانند فعالیت کنند. در صورتی که در کشور ما، شرکت‌های دانش‌بنیان، تنها می‌توانند ۱۵۰میلیون‌تومان از صندوق حمایت، اعتبار داشته باشند و در کشور ما با این مبلغ واقعا پروژه با ابعاد قابل‌توجهی صورت‌پذیر نیست و امیدواریم در دولت تدبیر و امید، تغییراتی در این بخش‌ها به صورت عملی احساس کنیم و بدانیم که از این شرکت‌ها حمایت می‌شود. واقعا پتانسیل بسیار بزرگی در بخش خصوصی در شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد و اگر حمایت شود و اعتماد‌سازی شکل گیرد و پروژه‌ها به انجام برسد، می‌توانند جهش چشمگیری در رشد اقتصادی کشور ایجاد کنند.
در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات هم باز به‌عنوان یکی از حوزه‌هایی است که دارای مزیت‌های رقابتی بسیار شاخص و برجسته است در زمینه‌های مختلفی که در کسب‌وکار‌های مختلف شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد. فضای عمومی الان در دولت تدبیر و امید، مثبت است. فضای فکری و ذهنی مثبت است. باید اینها تداوم داشته باشد. شاید ما تا الان هیچ اثر پایه و ریشه‌ای را بر جای نگذاشته‌ایم. صرفا فضا عوض شده و حس مثبت القا می‌کند. اما در صورتی که این روند عملی شود و جنبه اجرایی پیدا کند و در طی سنوات آتی و ماه‌های آینده هم استمرار پیدا کند، به‌طور قطع و یقین منجر به بهبود فضای داخلی کشور خواهد شد و این خود به صورت طبیعی منجر به ثبات نیروی انسانی و ثبات شرکت‌های دانش‌بنیان و رشد درآمدی و پیشرفت خواهد شد و به‌سرعت نرخ شکوفایی این مجموعه‌ها بالا خواهد رفت.
شرق
