تاریخ انتشار : جمعه ۱۸ بهمن ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۷:۵۷

شهروندان – دکتر علیرضا اسماعیلی نوری*:
آغاز هرگونه تغییر و اصلاح فرهنگی جامعه آموزش می‌باشد؛ زیرا مردم نخست به رفتار عملی و عینی اشخاص توجه دارند و… در این خصوص دانستن مردم از حقوق شخصی و اجتماعی خود موجب می گردد کارگزاران و مدیران شهری نسبت به وظایف محوله با درایت بیشتر ومتناسب با نیازهای شهروندان سیاست گذاری نمایند

آموزش شهروندی یک آمیختگی و رابطه تنگاتنگ با اخلاق و روابط اخلاقی ایحاد می کند. اخلاق شهروندی محصول زندگی شهری است. وشهروند، فردی است که در شهر زندگی می‌کند، از امکانات شهر بهره می‌برد و در مقابل شهر و دیگر شهروندان دارای مسئولیت می‌باشد و اخلاق شهروندی عبارت است از وظایف و تعهداتی که هر شهروند در قالب رفتارهای اجتماعی نسبت به نهادهای اجتماعی و سایر شهروندان دارد.

آموزش های شهروندی در بعد فرهنگی اشاره به اخلاق شهروندی می کند در واقع باید به آموزه هایی حقوقی پرداخت که شهروندان در یک شهر نسبت به نهادهای اجتماعی، شهروندان باید اجرا نمایند. آموزش شهروندی از بعد فرهنگی شامل« آموزش مجموعه ای از هنجارها و ارزش هایی می شود که انعطاف پذیری بسیاری دارند و این امر ناشی از وجود تفاوت ها و تنوعات فرهنگی است که در جامعه شکل می گیرد، از نگاه متخصصین آموزش، فرهنگ شهروندی ارتباط با مشارکت فرهنگی افراد جامعه دارد و باید شهروندان در امور مربوط به فرهنگ عمومی جامعه آموزش بینند و خود را مسئول بدانند و در گسترش آن مشارکت نمایند.

آموزش شهروندی باید شامل ” مسئولیت پذیری شهری- قانونمند بودن شهروندان- هنجارپذیری الگوهای شهرنشینی ” است در واقع این مفاهیم فرهنگی را می توان از همان آغاز کودکی درونی کرد. اگر به این مولفه های آموزش توجه نشود هر جامعه ای با هزینه های بسیاری روبرو خواهد شد و ناچار خواهیم بود دائم کنترل اجتماعی را بر شهروندان افزایش دهیم که این مسئله پیامدهای فرهنگی و اجتماعی بسیاری را با خود بوجود می آورد.

آموزش شهروندی در بعد فرهنگ اشاره به حمایت قانونی از فرهنگ ها و خرده فرهنگ های موجود در یک جامعه می کند؛که باید شهروندان به پذیرش این خرده فرهنگ ها بپردازند و احترام متقابلی برای آن ها در یک جامعه قائل شوند که این مسئله در سازگاری اجتماعی و رشد اخلاق مدنی کمک بسیاری می کند.

تاکید می کنم آموزش حقوق شهروندی به عنوان یکی از نیازهای اساسی هر جامعه امری اجتناب ناپذیر است. در حقیقت آموزش حقوق شهروندی اعطای شناخت به کسانی است که بالفعل یا بالقوه در معرض نقض حقوق شهروندی اشان می باشند. در این تدبیر که با اعلام دهه آموزش حقوق بشر (۲۰۰۴- ۱۹۹۵) از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز مقارن گشت بر تحکیم بنیانهای حقوق شهروندی از درون جامعه ملی انگشت نهاده شده است، چرا که تأثیر فشارهای بیرونی بر نظامهای ملی نسبی است و تاحد زیادی نیز تابع شرایط داخلی هر جامعه ملی می باشد. . حق آموزش حقوق شهروندی مستلزم تکلیف هر دولت به فراهم ساختن امکانات و زمینه های تحقق عینی آن حق می باشد. بنابر این هر دولت مکلف است که البته در حد امکانات خود به آموزش حقوق شهروندی همت گمارد کما اینکه بایست از ایجاد مانع در راه آموزش حقوق شهروندی توسط سازمانهای غیر دولتی و حتی نهادهای بین المللی احتراز ورزد..

• آموزش حقوق شهروندی

هدف از آموزش حقوق شهروندی ایجاد شناخت کافی و مؤثر در خصوص حقوق شهروندی است. و برای نیل به هدف مزبور، یعنی شهروندی «فعال» و «تأثیر گذار»، به سبب حس همبستگی با دیگران، علایق مشترک و اشتیاق و تمایل برای تعامل و ارتباط یا زندگی جمعی با دیگران، دستیابی به بینش و شعور انتقادی ضروری است؛ پرسشگرانه؛ رفتار جستجو گرانه یا نگاه شک ورزانه از این حیث که شهروند، به حس اثر بخشی نائل آید. موضوعی که به ناگزیر به شهروند القا می کند که توانمندیهای لازم را کسب یا دانش و مهارتهای لازم را بیاموزد.

• چرا آموزش حقوق شهروندی

عمدتاً فرادستان صاحب قدرت از بستر عمومی جهل و نا آگاهی و ایستایی ناشی از آن در جامعه استفاده می برند و بر بقای این وضع اصرار می ورزند.زیرا کم دانستن مردم ازحقوق اجتماعی وشهروندی موجب عدم مطالبه حقوق از مدیران شهری می گردد می توان بر این باور بود که بسیاری از حقوق و آزادیها، معطوف به شعور و اراده ای است که از علم به حقوق و آزادی های بنیادین و اساسی نشأت می گیرد و به جنبش های پویای اجتماعی منجر می شود. بر این پایه می توان ضرورت آموزش حقوق شهروندی در دو حوزة ذیل الذکر پی گرفت:

- عدم شناخت حقوق شهروندی زمینه تعرض به آن را فراهم می آورد و به هر میزان که آگاهی به این حقوق گسترش و توسعه یابد، امکان سوء استفاده یا عدم رعایت کاهش می یابد.

- از رهگذر تحولات آگاهی بخش تاریخی در سطح بین المللی، و نقش تاریخی دولتها در پذیرش حقوق شهروندان و بالمآل تکلیف به احترام و رعایت حقوق مزبور، آموزش حقوق شهروندی نیز به مثابة حق بنیادین بدیهی، که بستر ساز تحقق سایه حقوق نیز تلقی می گردد،

 *عضو هیت علمی دانشگاه علوم انتظامی و عضو مرکز تحقیقات و بیشگیری از مصدومیت دانشگاه شهید بهشتی