بانوی همیشگی تاریخ
شهروندان:
با ویژگی‌های ارزشمند و گوهر درونی خویش بود که سرور زنان عالم نام گرفت. نام حضرت زهرا(س) برای همیشه به عنوان بانویی بزرگوار در تاریخ به جای ماند و هنوز هم می‌توان از برکات و کمالات انسانی ایشان درس‌های مهمی به زنان در جوامع مختلف داد.
صبر و بردباری، حق‌گویی و پاکدامنی و مهربانی از ویژگی‌های شاخص بزرگ بانوی اسلام(س) است که از اسوه و الگویی چون پیامبر(ص) درس بهتر زیستن را آموخته بود.
مادری که در دامان خود شیرمرد و دلاورمرد میدان کربلا را پروراند و دختری شجاع چون زینب(س) را تعلیم داد تا شجاعانه در مقابل ستیز و ظلم روزگار بایستد. با دکتر طاهره محسنی، استاد معارف حوزه و دانشگاه درخصوص سبک زندگی، ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی، جایگاه معنوی و عدالت اجتماعی این بانوی بزرگوار به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
- کدام ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی حضرت زهرا(س) باعث شد که ایشان نسبت به زنان آن دوران از همه شاخص‌تر باشند و با زنان عصر خویش در چه محورهایی تفاوت داشتند؟
به لحاظ رفتاری آنچه برای حضرت زهرا(س) دارای اهمیت بود، عمل رفتار بود. این بانوی بزرگوار منطبق با دستورات قرآن رفتار می‌کردند و آن گونه که قرآن به مؤمنین و مؤمنات فرموده است، عمل می‌کردند. ایشان چون مبتنی بر آموزه‌های قرآن عمل می‌کردند، طبیعتاً به لحاظ رفتار و کردار نسبت به مردمان زمان خود شاخص‌تر بودند. بنابراین می‌توان گفت این نکته‌ای مهم و تأثیرگذار در زندگی‌شان بود. یکی دیگر از نکاتی که بسیار برایشان حائز اهمیت بود، نیت در انجام یک عمل بود. نیت این بانوی بزرگوار کاملاً الهی و خالصانه بود و بدون هیچ گونه شائبه‌ای برای رضای خدا تلاش می‌کردند بدیهی است که وقتی نیت خالص و پاک باشد، در عمل نیز تأثیر بسزایی دارد.
- در زمان حیات پربرکت شان وقتی با حضرت علی(ع) زندگی می‌کردند، مسائل زندگی را چگونه مدیریت می‌کردند؟
حضرت زهرا(س) از یک سو مسئولیت امور خانه را به دوش داشتند و تربیت فرزندان را شخصاً به عهده می‌گرفتند. همچنین امور خانه و خانواده نیز جزو مسئولیت‌هایشان بود و اهتمام به تربیت کودکان و تعلیم قرآن، از مسائل مهم زندگی این بانو به شمار می‌رفت. از سوی دیگر حضرت زهرا(س) فدک را که باغی ۱۰ هزار هکتاری بود، شخصاً اداره می‌کردند و به نوعی فعالیت اقتصادی داشتند و مردم مدینه در فدک مشغول کار بودند و ایشان سهم مردم را بموقع پرداخت می‌کردند بنابراین می‌توان گفت ایشان، یک بانوی فعال اقتصادی بود. از نظر مسائل اجتماعی جلسات تفسیر قرآن برپا می‌کردند و مسائل فقهی را به عهده داشتند.
زنان مهاجر و انصار پای درس حضرت زهرا(س) می‌نشستند و بخشی از زمان روزهایش را به فعالیت‌های علمی و اجتماعی اختصاص می‌دادند. فعالیت‌های سیاسی بخش عمده زندگی شان بود بویژه بعد از رحلت پیامبر(ص) نقش آگاهی دادن به مردم و ارشادشان را به عهده داشتند.
با مردم به گفت‌وگو می‌پرداختند و تمامی فعالیت‌های ایشان که در زمینه‌های مختلف بود، مبتنی بر یک برنامه‌ریزی صحیح و نظمی خاص و دقیق بود که در زندگی داشتند و این نظر دقیق و برنامه‌ریزی به هر حال کمک می‌کرد که ایشان از تمام لحظه‌های عمر خود به صورت کاملاً مفید بهره‌مند شوند. یکی از مسائلی که جای بحث دارد، عبادت بانو بود که از ملاک‌های اصلی به شمار می‌رود و همیشه زمان خاصی را به عبادت می‌پرداختند.
- سبک زندگی‌شان چطور بود و بیشتر به چه مسائلی پایبند بودند؟ از دیدگاه این بانوی بزرگوار کرامت انسانی چه جایگاهی داشت؟
سبک و سیره زندگی حضرت زهرا(س) مبتنی بر قناعت، ایثار و گذشت بود و این موضوعات را به دیگران نیز انتقال می‌دادند تا در جامعه ترویج شود. از اسراف بشدت پرهیز می‌کردند و اهل تجمل و زینت‌آرایی و زیورآلات نبودند تا آنجا که شب عروسی‌شان لباس خود را بخشیدند. یکی دیگر از مواردی که در سیره بانو لازم به توجه است، دستگیری از نیازمندان بود.
به هر حال در زندگی ملاک اصلی را امر خدا و اطاعت الهی قرار داده بودند و طاعات الهی را به جا می‌آوردند و بیشتر کرامت انسانی را مبنا قرار می‌دادند. عبد خدا یا بنده خدا بودن مهم‌ترین شعاری بود که مدنظر داشتند و اسوه این حضرت در زندگی پدرگرامی شان بودند و از این جهت در مقام عبودیت و بندگی اهتمام می‌ورزیدند.
- عدالت اجتماعی را چگونه به فرزندان خود در قالب یک درس یا نکته تربیتی آموزش می‌دادند؟
حضرت زهرا(س) برای همه افراد حق و حقوق مساوی قرار می‌دادند به طور مثال هنگامی که سهم فدک را تقسیم می‌کردند، برای همه سهم قائل بودند و حتماً برای یتیمان، نیازمندان و مردمی که کار می‌کردند، سهم‌های مجزایی در نظر می‌گرفتند. رعایت حال نیازمندان، دستگیری از یتیمان و مساکین برای ایشان در اولویت بود. مردم مدینه را به کار می‌گماردند تا در حد توانایی و توانمندی‌شان در فدک کار کنند.
به تربیت مردم و تربیت نفوس مدینه توجه داشتند و برای شرکت در فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و… مردم را تشویق می‌کردند که همگی در صحنه حاضر باشند و از حق ولایت و امیرالمؤمنین(ع) دفاع کنند. معتقد بودند عدالت اجتماعی زمانی باید محقق شود و حاکم عادلی باید اداره حکومت اسلامی را به عهده بگیرد و این منصب را فقط شایسته امیرالمؤمنین(ع) می‌دانستند و می‌گفتند اگر غیر از حضرت علی(ع) کسی حاکم باشد، عدالت اجتماعی محقق نخواهد شد.
- از مهم‌ترین درس‌هایی که می‌توان از ایشان به مادران و زنان امروز یاد داد؟
عبادت زیباترین جلوه زندگی‌شان بود. بویژه به عبادت شبانه، ارتباط با مردم، عزت نفس، عفاف، حیا، وقار و حجاب اهمیت می‌دادند. روح اطاعت‌پذیری از پیامبر(ص) و امام عصر(عج) مهم‌ترین نکته‌هایی است که زنان امروز باید به ایشان اقتدا کنند و در تمام صحنه‌های زندگی‌شان تأثیر بگذارد.
- معنویت را از منظر حضرت زهرا(س) توصیف کنید؟
به طور کلی تمام زندگی حضرت زهرا(س) دارای معنویت بود و تمام صحنه‌های زندگی در چهره‌های متفاوت که فعالیت‌های مختلفی به عهده داشتند، برگرفته از معنویت بود و محور اصلی و پایه اساسی زندگی‌شان رنگی خدایی داشت و در محورهایی مانند همسرداری، تربیت، ارتباطات اجتماعی، اقتصادی و نوع تعاملات با جامعه و مردم به زیباترین شیوه زندگی کرده اند.
- شادی و شادابی چقدر در زندگی‌شان اهمیت داشته و چگونه برای شادی فرزندان خود تلاش می‌کردند؟
در سیره و سبک زندگی حضرت زهرا(س) چون مبنا و محور انجام دستورات، الهی بود، نشاط درونی انسان در سایه انجام امر خدا و ترک آنچه خدا نهی کرده، به وجود می‌آید و اگر این در درون انسان شکل بگیرد و افراد نشاط درونی داشته باشند، همیشه همه لحظه‌هایشان سرشار از شادی خواهد بود و به شاد زیستن بیشتر بها می‌دهند از این رو غم و اندوه زمانی به سراغ انسان‌ها می‌آید که فرد معصیت خدا را مرتکب شده و از خدا به گونه‌ای دور مانده است.
درست است که حضرت گاهی اوقات غمگین می‌شدند اما حزن‌شان دنیایی نبود بلکه حزنی حقیقی داشتند یعنی اندوه و غم متاع دنیا را نمی‌خوردند، در دنیا زهد داشتند و این زهد را به اهل خانواده تعلیم داده بودند و فرزندان ایشان نیز مبتنی بر همین زهد تربیت شده بودند. از این رو غم از دست دادن مسائل دنیایی را نمی‌خوردند و همیشه شادی در زندگی‌شان جلوه داشت.
مهدیه شایگان
ایران
