تاریخ انتشار : دوشنبه ۸ اردیبهشت ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۲:۱۵

شهروندان:
دولت یازدهم برای اصلاح وضعیت مسکن در کشور «طرح مسکن اجتماعی» را مطرح کرده؛ طرحی که به دنبال خانه‌دار کردن اقشار آسیب‌پذیر و دهک‌های پایین جامعه است. به گفته وزیر مسکن و شهرسازی، «مسکن اجتماعی در واقع مدنظر قرار دادن گروه‌هایی است که در پایین‌ترین سطح درآمدی هستند.»

عباس آخوندی درباره این طرح می‌گوید: «نخستین بحث در مورد مسکن اجتماعی این است که ما نمی‌خواهیم کالبد شهرها را اضافه کنیم و محدوده‌های شهری را توسعه دهیم.» موضوعی که آخوندی در مورد تلاش دولت برای جلوگیری از گسترش محدوده‌های شهر به آن پرداخته در واقع نقد اساسی دولت به مکان‌یابی مسکن مهر است که عمدتاً در خارج از محدوده‌های شهری است.

به گفته آخوندی، مسکن اجتماعی در داخل بافت شهری ساخته می‌شود و تلفیقی از بافت فرسوده و مسکن استیجاری خواهد بود که در برنامه چهارم قرار بود به اجرا در بیاید اما دولت نهم و دهم آن را معلق کرد.

تعریف دولت از مسکن اجتماعی چیست؟

هنوز جزئیات طرح مسکن اجتماعی از سوی دولت اعلام نشده و بحث‌هایی که در این خصوص انجام شده به صورت قطعی و نهایی نیست. وزارت راه و شهرسازی در حال تدوین ابعاد این برنامه است که در قالب بازنگری در طرح جامع مسکن و توجه به ساخت مسکن برای گروه‌های کم درآمد به آن پرداخته شده است. اما آنچه تاکنون متولیان و مسئولان بخش مسکن عنوان کرده‌اند این است که معاونت امور مسکن وزارت راه و شهرسازی، سیاستگذاری، تدوین و ابلاغ سیاست‌های مسکن اجتماعی را بر عهده خواهد داشت و وظیفه اجرا بر عهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار گرفته است.

بنابر تصمیم‌گیری‌های اولیه‌ای که دولت در نظر گرفته در طرح مسکن اجتماعی متوسط واحد مسکونی ۵۰متر است و برای خانوارهایی که فرزند دارند به ۷۰ متر می‌رسد. در مسکن اجتماعی واحدها متناسب با وسع درآمد خانوار قیمت‌گذاری می‌شود. قرار است این واحدها به صورت اجاره در اختیار متقاضیان قرار گیرد.

در بازنگری طرح جامع مسکن که دولت جدید کار تدوین آن را آغاز کرده تعداد خانواری که در دهک‌های یک تا ۳ قرار می‌گیرند حدود ۵/۲ میلیون اعلام شده که به کمک صددرصدی دولت برای خانه دار شدن نیاز دارند به معنی دیگر این تعداد خانوار در برنامه دولت برای ساخت مسکن اجتماعی قرار دارند. البته دولت تصمیم ندارد خود کار ساخت و بهره‌برداری مسکن اجتماعی را بر عهده بگیرد بلکه قرار است نهادهایی مانند شهرداری‌ها، بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) کار ساخت و بهره‌برداری از مسکن اجتماعی را تحت حمایت دولت انجام دهند.

تفاوت مسکن اجتماعی با مسکن مهر

اجرای مسکن مهر بنا به گفته رئیس جمهوری بار سنگین تورمی به دنبال داشته از این‌رو دولت بعد از تکمیل و تحویل واحدهای باقی‌مانده مسکن مهر برنامه‌ای برای ادامه این نوع مسکن ندارد.عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی با انتقاد از طرح مسکن مهر گفته است: «مشکل من با ساخت مسکن مهر این بود که این واحدها در جاهایی ساخته شده‌اند که قابل سکونت نبوده‌اند.»

طرح ساخت مسکن مهر عمدتاً در مناطقی شروع شد که در حاشیه شهرها قرار داشت و امکانات زیربنایی کافی نداشت. برای همین هم بخشی از واحدهای مسکونی وقتی ساخته شدند، نه آب داشتند، نه برق و نه گازو… علاوه بر این، پیش‌بینی بسیاری از زیرساخت‌های لازم نظیر درمانگاه، مدرسه و دیگر نیازهای اولیه نیز در این شهرک‌ها نشده بود؛ به همین خاطر انتقادها نسبت به این طرح زیاد بود.

علی طیب نیا، وزیر اقتصاد می‌گوید که «پول پرقدرت یعنی پایه پولی ایران حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است به این معنا که از ابتدای خلق پول پرقدرت توسط بانک مرکزی تاکنون ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پول در کشور چاپ شده است که ۴۲ هزار میلیارد تومان این رقم مربوط به مسکن مهر است.»

ایراد دیگری که به مسکن مهر گرفته می‌شود این است که این طرح مردم را از مدیریت ساخت خارج کرد و دولت با یک ساخت و ساز بسیار وسیع روبه‌رو شد.اما وزیر راه و شهرسازی تأکید دارد که ساخت مسکن اجتماعی در داخل بافت شهری است که نیازی به زیرساخت دوباره ندارد.

همچنین متولی ساخت این نوع مسکن نهادهای اجتماعی هستند از این رو بار تورمی به دنبال ندارد. از سوی دیگر دولت بنا ندارد مسکن اجتماعی را به صورت یکجا برای گروه‌های کم درآمد جامعه در مکانی مشخص بسازد بلکه ساخت این مسکن در نقاط مختلف شهری خواهد بود. در ماهیت طرح مسکن مهر محدودیتی برای دهک‌های درآمدی وجود نداشت به این معنی که اگر خانواری جزو دهک بالای ۵ –دارای درآمد متوسط روبه‌بالا- محسوب می‌شد اما فاقد مسکن بود، می‌توانست از تسهیلات این طرح استفاده کند. حال این‌که در طرح مسکن‌اجتماعی متقاضیان فقط جزو دهک‌های یک و ۲ و حداکثر سه هستند.

مسکن اجتماعی تنها برنامه دولت برای خانه‌دار کردن مردم نیست

محمود جهانی، کارشناس مسکن در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با اشاره به تاریخچه مسکن اجتماعی، می‌گوید: این نوع مسکن برای نخستین بار در کشورهای اروپایی بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان یک نیاز فوری برای خانه دار شدن مردم بعد از تخریب‌های فراوان بعد از جنگ اجرا شد.

جهانی با اشاره به ویژگی‌های مسکن اجتماعی در اروپا گفت: این نوع مسکن استانداردی پایین‌تر از مسکن‌های دیگر داشت و دارای امکانات مستقل نبود و قسمت‌های مختلف آن مانند سرویس‌های بهداشتی، سالن‌های پذیرایی عمومی بود و به‌صورت موقتی به مردم واگذار شد و بعد از چند سال هم به دلایل اجتماعی برخوردهای تخریبی با آن صورت گرفت و از بین رفت.

به گفته جهانی در ایران نیز برای نخستین بار در برنامه ۵ ساله دوم طرح مسکن اجتماعی در کنار مسکن حمایتی و مسکن آزاد بیان شد که طرح آن را دکتر آخوندی، وزیر فعلی راه و شهرسازی پیشنهاد داده بود.

او افزود: برنامه دوم نخستین برنامه‌ای بود که به مقوله مسکن به تناسب با گروه‌های هدف پرداخت طوری که ساخت مسکن‌های ۷۵ تا ۱۰۰ متری برای اقشار متوسط با حمایت‌هایی از جانب دولت، مسکن ۵۰ متری برای اقشاری که خودشان قادر به ساخت مسکن نبودند و مسکن‌هایی بالاتر از الگوهای در نظر گرفته شده برای افرادی که خود قادر به ساخت مسکن بودند، دولت هیچ‌گونه حمایتی از آنان برای ساخت مسکن به عمل نمی‌آورد.

وی گفت: اما طرح ساخت مسکن اجتماعی با تغییراتی به عنوان مسکن مهر در سال‌های اخیر ساخته شد که در واقع دهک‌های ۳ تا ۵ درآمدی را در بر می‌گرفت در حالی که هدف کمی ساخت مسکن اجتماعی آنقدر فراگیر نبود اما اشتباهی استراتژیک در اجرا صورت گرفت و مسکن مهر آنقدر فراگیر شد که جامعه هدف آن تقریباً ۷ دهک را در بر گرفت.

جهانی تأکید کرد: «در ساخت مسکن اجتماعی دولت نباید اشتباه دولت قبل را تکرار کند و مسکن اجتماعی را تنها برنامه فراگیر برای بخش مسکن در نظر نگیرد.»

این کارشناس مسکن توصیه کرد: اگر دولت می‌خواهد مسکن اجتماعی بسازد باید گروه هدف آن را مشخص کند و متناسب با امکاناتی که فراهم می‌کند مانند زمین، تسهیلات و سرمایه این نوع مسکن را تعریف کند.

جهانی گفت: «البته ساخت مسکن اجتماعی در کشورمان با الگوی اروپایی آن کاملاً متفاوت خواهد بود که توسط نهادهای حمایتی ساخته می‌شود و به بهره‌برداری می‌رسد.»

به گفته جهانی اگر دولت برنامه‌ای مشخص و بنابر جامعه هدف و سیاستگذاری در مسکن اجتماعی را آغاز کند این طرح جایگاه خود را در کشور پیدا خواهد کرد.

وی با تأکید بر این‌که مسکن اجتماعی نباید تنها برنامه دولت در بخش مسکن باشد گفت: «با شناختی که از وزیر راه و شهرسازی داریم برای حل مشکلات مسکن برنامه‌های مختلفی مدنظر قرار گرفته است.»

به گفته جهانی، اوج تقاضا برای مسکن در سال ۹۱ بود اما چون در آن سال به این تقاضا پاسخ داده نشد بار تقاضا به سال‌های بعد کشیده شد بطوری که تا سال ۹۶ به ساخت سالانه ۵/۱ میلیون مسکن نیاز است.

وی افزود: «بر‌اساس آمار از این میزان نیاز حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد شامل گروه‌های کم درآمد جامعه است که برخی از آن‌ها با حمایت‌های دولت می‌توانند خانه‌دار شوند اما ۲۰ درصد متقاضیان به حمایت کامل دولت برای مسکن نیاز دارندکه دولت با طرح‌هایی مانند مسکن اجتماعی و اجاره‌ای باید از این قشر حمایت کند.»

وی گفت: «ساخت و بهره‌برداری از مسکن اجتماعی باید در دست نهادهایی غیر از دولت باشد و دولت فقط نقش حمایتی را داشته باشد.» طرح مسکن اجتماعی که هنوز جزئیات آن اعلام نشده یکی از برنامه‌های دولت برای بخش مسکن و حل مشکلات آن است. کارشناسان معتقدند دولت یازدهم که تجارب دولت‌های قبل را در بخش مسکن دارد باید مدیریتی جدید برای حل مشکلات آن در نظر بگیرد تا در نهایت ساماندهی این بخش نیز کلید بخورد.

 سهیلا یادگاری

ایران