تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۰۷:۱۷

شهروندان:
هامون که روزگاری از مهمترین حوزه های آبخیز جنوب شرق کشور محسوب می شد پس از گذشت سالها خشکسالی، در نهایت سیر آب شد اما بسیاری از کارشناسان این آب را حق آبه هامون نمی دانند بلکه گفته می شود بروز سیلابهای شدید در افغانستان و عدم توانایی کنترل سیلابها موجب جاری شدن آب در هیرمند و هامون شده است.

جاری شدن آب در رودخانه هیرمند و جان گرفتن بخشی از هامون موجی از خوشحالی و امید را در دل مردم سیستان زنده کرد و موجب شد تا مسئولان نیز نفسی تازه کنند اما به طور حتم توجه به این موضوع که این سیلاب با حق آبه ایران مغایرت داشته و برای تداوم یافتن امید مردم چه باید کرد فصل جدیدی را بر روی مسئولان و برنامه ریزان استانی و کشوری گشوده است.

با وجود اینکه جاری شدن آب در هامون به بسیاری از نگرانی ها و کارگروه های چاره اندیشی در راستای مبارزه با خشکسالی به طور موقت پایان داد اما مهمترین موضوعی که در حال حاضر باید بر آن تکیه داشت کمک به ادامه وضعیت موجود و برنامه ریزی در راستای حفظ حیات نیمه جان هامون است.

هر چند که این آب گل آلود تصویر روشنی از تداوم و یا ادامه حسن نیت با خود حمل نمی کند و نمی توان بر آن نام حقابه گذاشت اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان می تواند پیام آور دوستی باشد و با تداوم خود بسیاری از سوء ظن های ناشی از خشکسالی را بشوید و برکات آن موجب شود تا همسایگان بر رعایت حقوق هامون و همسایگان خود احترام بیشتری به خرج دهند.

ورود آب به هامون از قبل پیش بینی شده بود

در همین رابطه مدیر عامل آب و منطقه ای سیستان و بلوچستان در پاسخ به خبرنگار مهر مبنی بر دلایل جاری شدن آب در هامون اظهار داشت: بارندگی، سیلاب و جاری شدن آب در هیرمند و در نهایت تالاب هامون در اسفند ماه سال گذشته پیش بینی شده بود و مراتب آن نیز طی نامه ای مکتوب در اختیار مدیران ارشد استان قرار گرفته بود.

احمد عاقبت بخیر در گفتگو با مهر دلیل رهاسازی آب در هیرمند را ناشی از باران های سیل آسا در کشور افغانستان و ناتوانی کشور همسایه در مهار سیلاب ها عنوان کرد.

وی با اشاره به اینکه این سیلاب را نمی توان به عنوان حق آبه ایران محسوب کرد افزود: حق آبه باید طبق جدول زمانبندی شده در اختیار ایران قرار گیرد زیرا فصل کاشت از مهر ماه آغاز می شود و لذا سیلاب های این چنینی علاوه بر ایجاد خسارت بر زمین های کشاورزی برای کشاورزان در این فصل از سال قابل استفاده نیست.

وی ابراز داشت: بر اساس معاهده منعقد شده بین ایران و افغانستان ۲۶ متر مکعب آب در هر ثانیه باید از طرف افغانستان و طبق جدول زمانبندی شده در اختیار ایران قرار گیرد.

مدیرعامل آب و منطقه ای سیستان و بلوچستان گفت: در همین راستا رعایت حق آبه سیستان هم چنان یکی از خواسته هایی است که انتظار می رود رییس جمهور محترم همچون دیدار قبلی با مقامات افغانستان این موضوع را در اولویت مطالبات خود از کشور همسایه قرار دهند.

وی همچنین در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار مهر مبنی بر اینکه چرا قریب به اتفاق انهار و رودخانه های سیستان لایروبی نشده است نیز گفت: برای لایروبی انهار در سیستان نیاز به اختصاص اعتبار ویژه و ماشین آلات مورد نیاز است که متاسفانه به رغم مکاتبات انجام شده تاکنون این اعتبارات و ماشین آلات مورد نیاز تامین نشده است.

عاقبت بخیر بیان داشت: سازمان آب و منطقه ای استان بابت لایروبی انهار در سنوات گذشته هنوز مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال به پیمانکاران بدهکار است و لذا با توجه به توفان های مداوم در سیستان و رسوبات بیش از حد در بستر رودخانه ها باید اعتبار ویژه ای را در این راستا در نظر گرفت.

وی در خصوص آبگیری چاه نیمه چهارم نیز گفت: چاه نیمه چهارم تنها به منظور پیشگیری و کنترل سیلاب در نظر گرفته شده و در حال حاضر تمامی حجم آب جاری شده در هیرمند به سمت تالاب بین المللی هامون هدایت می شود.

هامون تشنه مدیریت است

مدیر اجرایی پروژه بین المللی منارید در سیستان و بلوچستان نیز با بیان اینکه متاسفانه منافع کشور ها بر مسائل زیست محیطی همیشه اولویت داشته است در گفتگو با مهر اظهار داشت: این موضوع باعث شد که در کمال ناباوری تمامی تالاب بین المللی هامون خشک شود و به دلیل عدم توجه به حق آبه تعیین شده و به رغم زیان هایی که کشور های همسایه نیز با آن درگیر هستند اما حق هامون از حق آبه زیست محیطی تضییع شود.

حسین سرگزی با بیان اینکه جاری شدن آب را باید مبنا و فصل مشترک دوستی با کشور همسایه قرار داد افزود: دانش بومی هم چون سال ۱۳۶۹ ثابت کرده است که همواره پس از بارش برف در سیستان و کشور افغانستان سیلاب و جاری شدن آب را در هیرمند به دنبال داشته است.

وی گفت: از جمله خصوصیات مناطق بیابانی غیر قابل پیش بینی بودن ریزش های جوی است که این موضوع برای چندمین بار از جمله امسال در سیستان اتفاق افتاد.

۱۶ سال فرصت برنامه ریزی از دست رفت

سرگزی با بیان اینکه دوره خشکسالی ۱۶ ساله به رغم دغدغه های بسیار در بین مسئولان و مردم اما از آن به درستی استفاده نشد، گفت: در این مدت باید اولویت های تالاب را مورد بررسی قرار می دادیم تا بر اساس کانون های بحرانی یا کارکردی که از تالاب مورد انتظار است نسبت به رها سازی و یا هدایت آب اقدام می شد.

وی نگرش اکوسیستمی و برنامه ریزی بر اساس این محور را بسیار دارای اهمیت دانست و افزود: بیش از ۱۲ دستگاه اجرایی خود را متولی تالاب هامون می دانند و در همین زمینه بودجه می گیرند اما تاکنون یک برنامه نهایی و یا خروجی واحدی از تعامل و همفکری این دستگاه ها بیرون نیامده است.

کارشناس بیابان زدایی اداره منابع طبیعی استان اظهار داشت: به نظر می رسد که مهمترین اولویت رفع کانون های بحران به منظور جلوگیری از توفان ها باید مد نظر قرار می گرفت و آب به این نقاط هدایت می شد اما تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که بسیاری از مناطقی که خواستگاه گرد وغبار هستند در تالاب آبگیری نشده است.

وی تاکید کرد در زمان خشکسالی باید برنامه منسجم و مدونی بر اساس نیاز ها و یا کارکرد هایی که ما از تالاب داشتیم تنظیم می شد تا در زمان آبگیری بر همان اساس نسبت به رها سازی و یا هدایت آب اقدام می شد که متاسفانه این کار انجام نشد.

آینده تالاب در گرو برنامه ریزی امروز

مدیر اجرایی پروژه بین المللی منارید ادامه داد: حال که بخشی از هامون جان گرفته است باید برای آینده تالاب و این موضوع که چه کارکردهایی برای ما اهمیت بیشتری دارد با کمک و بهره گیری از نخبگان دنیا برای ان چاره جویی شود.

سرگزی بیان داشت: تالاب نیازمند مدیریت واحد است و باید اثرات آبگیری آن بر کاهش توفان ها ، تاثیر بر کشاورزی، نقش آن در توسعه روستایی و مشاغل مرتبط با آن به صورت جدی و علمی مورد بررسی قرار گیرد.

این کارشناس بیابان زدایی افزود: کارکرد های تالاب باید در منطقه سیستان اولویت بندی شده و هدایت اکوسیستم را به سمتی برد که بیشترین کارکرد را دارد در غیر این صورت این فرصت نیز به زودی با گرم شدن هوا به تهدید مجدد تبدیل خواهد شد.

آبگیری هامون ربطی به اقدامات کارشناسی محیط زیست ندارد

در همین راستا رئیس فراکسیون نجات تالاب هامون نیز با بیان اینکه آبگیری هامون بر اثر عوامل طبیعی و جاری شدن سیل در افغانستان رخ داده در گفتگو با مهر اظهار داشت: حجم آبی که تاکنون وارد تالاب هامون شده است به دلیل بارندگی های اخیر و سیلاب های به وجود آمده در کشور افغانستان است و ربطی به اقدامات کارشناسی دولت ندارد.

سید باقر حسینی گفت: از آنجا که کنترل و مهار این سیلاب ها برای کشور افغانستان غیر ممکن بوده است لذا بخشی از آن به سمت ایران سرازیر و جاری شده است.

نماینده مردم شهرستان های زهک، نیمروز، هامون، هیرمند و زابل در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: سال گذشته رئیس جمهور با سفر به کشور افغانستان موضوع حق آبه و مذاکره در این رابطه را با مقامات عالی رتبه افغانستان مطرح کردند که در این دیدار مقرر شد کارگروهی برای بررسی موضوع به ایران سفر کنند که تا این لحظه خبری از سفر تیم کارشناسی کشور افغانستان به ایران نیست.

وی با ابراز خرسندی از جاری شدن آب در هامون و همچنین ایجاد شعف و امید در دل کشاورزان و مردم منطقه ابراز داشت: دولت وظیفه دارد تا به منظور ایجاد شرایط لازم به منظور تداوم آبگیری هامون زمینه را با اقدامات عملی خود مساعد و فراهم سازد.

وی تاکید کرد در حال حاضر مدیریت همین آب اندک یکی از ضروریاتی است که باید با تیم های کارشناسی و مربوطه مورد بررسی و دقت قرار گیرد.

وی بیان داشت: متاسفانه به دلیل انباشت رسوبات و ماسه در کف تالاب هامون عمق این دریاچه اندک است و لذا مقدار آب وارد شده به تالاب با افزایش دمای هوا و فصل گرما تبخیر خواهد شد و به همین دلیل باید به منظور ماندگاری بیشتر آب باید تدابیر ویژه ای اندیشیده شود.

حیات مجدد هامون نتیجه اجماع ملی بود

در این رابطه مدیر کل حفاظت از محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به اینکه حیات مجدد هامون نتیجه اجماع همه اقشار مردم، مسئولان،نمایندگان سازمان ملل و در واقع اجماع جهانی و ملی است اظهار داشت: حیات مجدد هامون را باید مدیون همه افرادی دانست که دلشان برای هامون در سینه تپیده است.

خسرو افسری در گفتگو با مهر با بیان اینکه نباید حیات مجدد و شعف به وجود آمده در بین مردم سیستان را با شعار و شایعه گل آلود ساخت افزود: در سیستان دو قوم بلوچ و سیستانی سال ها است که در کنار یکدیگر زندگی می کنند و همه اقوام و ساکنان این استان از اثرات زیان بار این فاجعه زیست محیطی تاکنون آسیب دیدند.

وی گفت: در این راستا مرزبانی که در باز کردن مسیر آب تلاش داشته، نمایندگان سازمان ملل، تشکل های مردم نهاد، نمایندگان مردم و حتی افرادی که نماز باران خواندند و یا مادری که از هجرت فرزندش اشک ریخته است در این واقعه سهیم هستند.

وی با اشاره به اینکه خبرگزاری ها و خبرنگاران نیز سهم بسزایی در این مدت و در حمایت از هامون از خود نشان دادند افزود: حتی آه و یا ناله شبانه صیادی که برای تامین رزق و روزی خانواده خود دست به دعا بلند کرده است نباید دراین اتفاق نادیده گرفته شود.

افسری ادامه داد: با وجود پهنه گسترده تالاب هامون اما ۱۰ درصد آن آبگیری شده است و لذا امید می رود امسال شاهد بروز توفان های بسیار مخرب همچون سال های گذشته نباشیم.

بابک رحیمیان – مهر