سیگار، شناخته‌شده‌ترین عامل مرگ در جهان
شهروندان – شهرام رفیعی‌فر*:
1- یازده‌میلیون نفر در کشور سیگار و دخانیات استعمال می‌کنند که البته بخشی از آنان به صورت تفننی این کار را انجام می‌دهند، اما پنج‌ونیم‌میلیون نفر از آنان به‌طور ثابت دخانیات استعمال می‌کنند. این افراد سیگاری، سالانه 10هزارمیلیاردتومان دود می‌کنند و دو تا سه‌برابر همین مقدار، هزینه ناشی از دخانیات بر کشور تحمیل می‌شود.
اگر هزینه‌های آتش‌سوزی و حوادث ناشی از استعمال دخانیات نیز به این هزینه‌ها اضافه شود، رقم گزافی خواهد شد.
۲- استعمال دخانیات نه‌تنها سلامت فرد سیگاری را به خطر می‌اندازد، بلکه سلامت اطرافیان فرد سیگاری که در معرض تماس با دود دست‌دوم هستند نیز تحت‌تاثیر این دود قرار می‌گیرد و موجب ابتلا به بیماری‌های جدی و کشنده در کودکان و بزرگسالان در درازمدت خواهد شد. سالانه ۱۱هزارنفر در ایران و شش‌میلیون نفر در جهان، بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. ۶۰۰هزارنفر از شش‌میلیون‌نفری که جان خود را بر اثر استعمال دخانیات از دست می‌دهند، در حقیقت اطرافیان (همسر و کودکان) فرد سیگاری هستند که دود دست‌دوم، یعنی دود ناشی از سیگارکشیدن دیگران را استنشاق می‌کنند.
۳- ۲۰درصد سیگاری‌های جهان را زنان تشکیل می‌دهند. این درحالی است که استعمال سیگار در دوران بارداری احتمال مرده‌زایی، سقط خود به خود، مرگ جنین و مرگ ناگهانی نوزاد را سبب می‌شود. همچنین کودکان چنین مادرانی با وزن کمتر به دنیا می‌آیند. ۷۰۰میلیون‌کودک در جهان در معرض دود سیگار والدین خود قرار دارند. این کودکان بیشتر از سایر کودکان دچار آسم، عفونت گوش و بیماری‌های ریوی می‌شوند. بنابراین والدین وظیفه دارند که با عشق و مهربانی، از خود و فرزندانشان مراقبت کنند و خودمراقبتی برای زندگی عاری از دخانیات را جدی بگیرند.
۴- سموم ناشی از سوخت انواع دخانیات که به صورت دود در هوا دیده نمی‌شود، دود دست‌سوم دخانیات نامیده می‌شود. اثرات این دود بسیار آسیب‌رسان و خطرناک است و تا ماه‌ها پایدار و تاثیرگذار بوده و می‌تواند به دیوار، سطوح، وسایل نرم درون خانه مانند فرش، بالش و مبلمان رسوب کند. از آنجا که کودکان زمان بیشتری را در منزل سپری می‌کنند، بیشتر در معرض تماس با دود دست‌سوم و خطرات آن هستند. ۹۰درصد نیکوتین و ۱۴نوع ماده سمی سیگار روی اثاثیه خانه باقی می‌ماند و اطرافیان را آلوده می‌کند. حتی رفت‌وآمد سیگاری‌ها به خانواده دارای نوزاد می‌تواند موجب بروز سندرم ناگهانی مرگ نوزاد شود.
۵-سیگار شناخته‌شده‌ترین عامل مرگ در جهان است که موجب بروز ۱۴نوع سرطان و انواع بیماری‌های ریوی و تنفسی می‌شود. سیگار چهارهزار ماده شیمیایی و ۴۰ترکیب سرطان‌زا دارد. نیمی از مصرف‌کنندگان سیگار به دلیل بیماری‌های ناشی از استعمال سیگار، جان خود را از دست می‌دهند. از هر چهارنفر سیگاری، سه‌نفر پس از ۲۰سال می‌میرند و یک نفر دچار بیماری می‌شود و از هر دو نفر سیگاری پس از ۴۰سال، یک‌نفر می‌میرد و یک نفر بیمار می‌شود. عامل ۹۰درصد سرطان‌های ریه، ۸۰درصد برونشیت مزمن و ۲۵درصد بیماری‌های ریوی، سیگار است. علاوه بر این سالانه ۹۰هزار سکته قلبی، ۴۵هزار سکته مغزی و ۳۰هزار مرگ ناشی از سرطان در کشور اتفاق می‌افتد که استعمال دخانیات نقش بسزایی در رخ‌دادن آنها دارد.
۶- زمانی مصرف سیگار در جامعه قبح داشت، اما اکنون با ورود قلیان، خانواده‌ها در کنار یکدیگر در پارک و بوستان و اماکن تفریحی قلیان می‌کشند. براساس آمار، قلیان شایع‌ترین ماده دخانی مصرفی در نوجوانان است. به ازای هر ۹ مرد مصرف‌کننده قلیان، یک زن مصرف‌کننده قلیان و به ازای هر شش مرد مصرف‌کننده سیگار، یک زن مصرف‌کننده سیگار وجود دارد. اما باید توجه داشت که زنان در برابر مصرف سیگار، آسیب‌پذیرتر بوده و از سوی دیگر آنان تربیت‌کنندگان اصلی فرزندان به شمار می‌روند. از آنجا که برخی از نوجوانان استفاده از سیگار و قلیان را نشانه‌هایی از جذاب‌شدن، مورد توجه قرارگرفتن، مستقل‌شدن، بزرگ‌شدن، اجتماعی‌شدن و پذیرفته‌شدن توسط همسالان می‌دانند، مادران و زنان می‌توانند در جلوگیری یا پیشگیری از استعمال دخانیات فرزندانشان نقش موثر و پررنگی داشته باشند چراکه زنان و مادران بزرگ‌ترین پاسداران سلامت خانواده هستند.
۷- براساس آمار، ۹۰درصد افراد در سنین کمتر از ۱۸سال و ۹۹درصد افراد در سنین کمتر از ۲۶سال، مصرف دخانیات را آغاز کرده‌اند. این باور غلط در جامعه وجود دارد که سیگار موجب کاهش وزن می‌شود در حالی که وزن جوانانی که سیگار می‌کشند از غیرسیگاری‌ها کمتر نیست. سیگارکشیدن در نوجوانی و جوانی باعث آسیب‌دیدگی زودهنگام آئورت شکمی می‌شود. آئورت شکمی رگ بزرگی است که خون غنی‌شده با اکسیژن را از قلب به شکم و اندام‌های مهم بدن می‌رساند. حتی جوانانی که فقط برای چند سال سیگار کشیده‌اند، علایمی از باریک‌شدن این شریان بزرگ را دارند.
۸- بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر جوانان تا ۲۶سالگی از خود مراقبت کرده و استعمال دخانیات را شروع نکنند، به طور قطع دیگر هرگز به مصرف دخانیات تمایل نخواهند داشت. برخی از راهکارهای پرهیزدادن و سخت‌شدن استعمال دخانیات برای جوانان عبارتند از: ایجاد محدودیت در تبلیغات سیگار، ایجاد محدودیت در تبلیغ غیرمستقیم سیگار در فیلم‌ها و سایر رسانه‌ها و آموزش خودمراقبتی و تصمیم‌گیری سالم به مردم راهکارهای مهمی برای مصونیت‌بخشی از مصرف سیگار در بین اقشار مختلف مردم به‌ویژه قشر جوان است.
۹- در پایان ذکر این نکته ضروری است که متاسفانه سینمای کشور سیگار را تبلیغ می‌کند و ستاره‌های سینما با استعمال سیگار در فیلم‌ها، خطر مرگ را به نسل جوان منتقل می‌کنند. متاسفانه جوانان در معرض تصاویری قرار دارند که سیگارکشیدن را به‌عنوان یک رفتار جذاب معرفی کند، بنابراین باید از تبلیغ محصولات دخانی جلوگیری کرد. امیدوارم صنعت سینما استفاده از سیگار و قلیان را در فیلم‌ها فراموش کرده و به سلامت مردم توجه کند.
*سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت
شرق
