ششم ابتدایی، پایه تحصیلی یا آزمایشگاه تجربی
شهروندان – فهیمه‌سادات طباطبایی:
یک عبارت معروف در بین فارغ‌التحصیلان مدارس در هر دوره هست که می‌گویند: «ما موش آزمایشگاهی آقایان بودیم تا بتوانند ایده‌های جدید آموزشی خود را روی ذهن و فکر ما پیاده کنند.» شاید این عبارت به‌نوعی دور از ادب باشد، ولی حالا لق‌لقه زبان اولین گروه از فارغ‌التحصیلان پایه ششم ابتدایی است که این دوره را پشت‌سر گذاشته‌اند. دوره‌ای که اهداف آموزشی آن به‌گفته معلمان آن به‌درستی تبیین‌نشده و تدریس را برای معلمان و یادگیری را برای دانش‌آموزان سخت کرده است.
سند تحول بنیادین که به تصویب شورایعالی آموزش‌وپرورش رسید و محمود احمدی‌نژاد در همان جلسه پای آن را برای اجرا امضا کرد، جامعه فرهنگیان و میلیون‌ها دانش‌آموز و خانواده‌‌هایشان منتظر تحولی بزرگ در نظام آموزشی کشور بودند، تحولی که قرار بود ریشه تنومند و کهنه مشکلات را در این نهاد آموزشی و تربیتی قطع کند و جای آن نهالی سالم بکارد.
اما هنوز جوهر امضای رییس‌جمهور پای سند خشک نشده بود که وزیر آموزش‌وپرورش، ایجاد پایه ششم ابتدایی را به‌عنوان پیشانی سند تحول بنیادین معرفی و اعلام کرد که قصد دارد به‌سرعت این پایه را در سال تحصیلی آینده جایگزین پیش‌دانشگاهی کند. در عجولانه‌بودن این تصمیم همین بس که چندی قبل از تصویب سند، حمیدرضا حاجی‌بابایی اعلام کرده بود که قصد دارد پیش‌دبستانی را جایگزین پیش‌دانشگاهی کند و حتی در سال تحصیلی ۹۰-۸۹ از سوی معاونت ابتدایی به مدارس بخشنامه شد که باید دوره پیش‌دبستانی را گسترش دهند. در این میان وزیر آموزش‌وپرورش و معاون وی از تریبون‌های مختلف مدام اعلام می‌کردند که باید این دوره در سال بعد الزامی و اجباری شود.
حتی حاجی بابایی در زنگ سالتحصیلی ۹۰-۹۱ با حضور در جشن نونهالان پیش‌دبستانی به‌شکل ضمنی خواست اهمیت آن را بیان کند ولی به یکباره و ناگهانی ورق برگشت و ششم ابتدایی جای پیش‌دانشگاهی و پیش‌دبستانی را گرفت.
اگرچه شورایعالی انقلاب فرهنگی با ورود به‌هنگامش در بحث سند تحول بنیادین، مانع ایجاد عجولانه پایه ششم شد و اجرای آن را منوط به تصویب از سوی این شورا کرد، اما فشار وزارت آموزش‌وپرورش بر شورا در نهایت موجب تصویب سند در عرض کمتر از یکسال شد تا زمینه اجرایی این پایه در سال تحصیلی ۹۰-۹۱ فراهم شود.
کتاب‌هایی که عجولانه تالیف شد
اما این پایان ماجرا نبود چراکه شتاب تحول‌انگاری مسوولان آموزشی در‌‌نهایت گریبان کتاب‌های درسی پایه ششم و دانش‌آموزان و معلمان آن را گرفت؛ به این شکل که بلافاصله پس از تصویب نهایی سند تحولی در اردیبهشت سال ۹۰ در شورایعالی انقلاب فرهنگی، وزیر آموزش‌وپرورش اعلام کرد که همین امسال ششم ابتدایی را ایجاد می‌کنیم. این در حالی بود که نه سند برنامه درسی ملی تدوین شده، نه سازمان پژوهش کتاب‌های درسی این پایه را تالیف کرده بود و نه حتی فضای آموزشی لازم در مدارس برای این پایه پیش‌بینی شده بود. حاجی‌بابایی در اولین گفت‌وگوی خود با خبرنگاران پس از اعلام این خبر، درباره عناوین کتاب‌های درسی پایه ششم ابتدایی به طور مبهم و کلی از عناوین کتاب‌های درسی نام برد و گفت که تالیف این کتاب‌ها پیش‌از تصویب سند آغاز شده و مشکلی در این زمینه نیست در حالی که آن زمان حجت‌الاسلام محمدیان، معاون پژوهشی وی تلویحا این موضوع را تکذیب می‌کرد. به‌هرحال در مدت کوتاه چندماهه، کتاب‌های درسی پایه ششم تدوین شد و خارج از روال عادی که مقرر است دوره ضمن‌خدمت برای آموزش معلمان در نظر گرفته شود یا کتاب‌های درسی در مناطقی محدود در سال اول به‌شکل آزمایشی تدریس شود، در کیف همه دانش‌آموزان پایه ششم قرار گرفت و به این‌ترتیب زنگ آغاز سالتحصیلی ۹۰-۹۱ نواخته شد.
اشکال ویرایشی در کتاب‌های درسی، عدم ارتباط منطقی با کتاب‌های پایه پنجم‌ابتدایی و اول‌راهنمایی، نامتناسب‌بودن برخی کتاب‌ها و مطالب با سن ذهنی دانش‌آموزان، سطحی‌بودن برخی کتاب‌ها و سنگین‌بودن برخی دیگر، صفحه‌آرایی و تصویر‌بندی نامناسب، برخی از مشکلاتی است که کارشناسان دوره ابتدایی و معلمان این پایه به آن اشاره دارند.
کتاب‌های ششم اجرای آزمایشی نداشت
مدیر دبستان ابتدایی در تهران درباره کتاب‌های پایه ششم ابتدایی می‌گوید: کتاب‌های تازه‌تالیف‌شده پایه ششم ابتدایی به‌دلیل عجله در تالیف، اشکال‌های محتوایی و غلط‌های تایپی و نگارشی متعددی دارد و هم‌اکنون موج اعتراض معلمان این پایه و همچنین والدین دانش‌آموزان نسبت به ایجاد این پایه و محتوای برخی از این کتاب‌ها ایجاد شده و به‌نظر من اجرای این طرح، تنها کپی‌برداری از نظام آموزشی برخی کشور‌ها بوده، درحالی‌که هیچ بخشی از نظام آموزشی ما شبیه آن کشور‌ها نیست. این مدیر مدرسه که کار‌شناسی‌ارشد تعلیم و تربیت دارد، افزود: همچنین پروتکل و مقررات سازمان پژوهش درباره تالیف کتاب‌های درسی اجرا نشده است. در تدوین کتاب درسی نخست تیم پژوهشی، دیدگاه‌های معلمان و پژوهش‌های متخصصان را در حوزه موردنظر بررسی می‌کنند و سپس راهنمای برنامه درسی تهیه شده و پس از آن، مرحله اعتباربخشی با همفکری کارشناسان، متخصصان درسی، نماینده معلمان، سرگروه‌های آموزشی و کارکنان حوزه اجرا و معاونت انجام می‌شود. سپس برنامه درسی تهیه شده، آزمایشی اجرا و پس از اعتباربخشی و تایید در این مرحله است که کتاب درسی تالیف‌شده، وارد چرخه آموزشی می‌شود که برای کتاب‌های پایه ششم هیچ‌یک از این موارد صورت نگرفته است. مشکلات کتاب‌های درسی پایه ششم آنقدر آشکار بود که فاطمه قربان، معاون آموزش ابتدایی در هشتم‌خرداد امسال به خبرگزاری دانش‌آموزی در این‌باره گفت: اصلاحات موردنیاز در کتاب‌های جدیدالتالیف انجام و غلط‌های تایپی برطرف شده است.
۷ موضوع درسی در یک صفحه
سیدامیرعباس قدرت، مدرس و کارشناس آموزشی نیز با نقد جزییات کتاب‌های درسی علوم، فارسی، تفکر و پژوهش و کار و فناوری گفت: عنوان‌های درسی کتاب ریاضی ششم ابتدایی آنقدر زیاد بوده که برای نمونه هفت‌موضوع در دوصفحه آمده است، حال آنکه هر موضوع نیاز به تدریس جداگانه دارد و زمان کافی برای تدریس این میزان حجم از مطالب نیست و حتی این موضوع را رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌وپرورش نیز تایید و نظر مثبت خود را در رابطه با بازنگری حجم کتاب ریاضی این پایه اعلام کرده است.
همچنین علی‌اصغر کاکوجویباری، دانشیار دانشگاه پیام‌نور با بیان اینکه کتاب‌های درسی پایه ششم قبل از تصویب سند برنامه درسی ملی و بدون استفاده از معیارهای آن تدوین شده است، گفت: همچنین نسبت پایه پنجم با پایه ششم دارای ابهام است. حالا که قرار است کتاب‌ها تغییر کند آیا کتاب پایه پنجم براساس پایه چهارم نگاشته خواهد شد یا ششم؟ و آیا کتاب پایه ششم براساس کتاب پنجم تغییر می‌کند؟ این موارد ابهاماتی است که در این‌باره وجود دارد.
کتاب‌های درسی را هم بازنگری می‌کنیم هم تجدید نظر
حجت‌الاسلام محمدیان، رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی از تالیف این کتاب‌ها دفاع کرد و به «شرق» گفت: تالیف کتاب‌های پایه ششم در عرض چهارماه نبوده چراکه قانون ایجاد پایه ششم یک‌شبه تصویب نشد که بخواهیم به‌سرعت کتاب‌هایش را تالیف کنیم بلکه ما تالیفات را به موازات قانون پیش برده بودیم. محمدیان با اشاره به لزوم مواد درسی پایه ششم ابتدایی افزود: بنا براین بود که اهداف جامانده در پایه پنجم را در پایه ششم پوشش دهیم و به‌همین‌دلیل کتاب‌های این پایه با نگاه به پایه پنجم و همسو با اول‌راهنمایی تدوین شد که پس از تالیف جدید کتاب‌های این دو پایه بار دیگر آن را تجدیدنظر می‌کنیم ولی بحثی درباره تغییر کلیات آن وجود ندارد.
رییس سازمان پژوهش در پاسخ به این پرسش که چگونه شما تالیف کتاب‌های پایه ششم را پیش می‌بردید درحالی‌که قرار بود پیش‌دبستانی جایگزین پیش‌دانشگاهی شود و به یکباره تصمیم عوض شد؟ تصریح کرد: نه اینگونه نبود. پیش‌دبستانی قرار بود رسمی شود اما الزامی نبود. ما آرزو داشتیم الزامی شود. وی این توضیح را نیز داد که «همه کتاب‌های جدیدالتالیف پس از اجرای آزمایشی توسط پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش مورد ارزشیابی قرار می‌گیرد و پس از ارزیابی سلیقه‌های مختلف و بررسی اشکالات در آنها از تصویر تا رسم‌الخط تجدید نظر می‌شود.»
به هر حال طبق آنچه معلمان پایه ششم ابتدایی و برخی کارشناسان آموزشی می‌گویند، بخش زیادی از مواد آموزشی پایه ششم ابتدایی استاندارد نیست و دانش‌آموزان این پایه، خانواده‌ها و معلمان آنان را دچار سردرگمی و بلاتکلیفی کرده است.
