هوشمندسازی مدارس از ادعا تا واقعیت
شهروندان – فهیمه سادات طباطبایی:
آمارهایی که پورتال اداری، آموزشی و پژوهشی وزارت آموزش‌وپرورش نشان می‌دهد بیانگر هوشمندسازی 33هزار مدرسه تا اردیبهشت‌ماه امسال است؛ آماری که حمیدرضا حاجی‌بابایی، وزیر سابق نیز آن را یک انقلاب واقعی در آموزش‌وپرورش می‌دانست و مایه افتخار خود و همکارانش می‌شمرد.
البته آمار مدارس هوشمند از زبان مسوولان مختلف وزارت آموزش‌وپرورش متفاوت است و هرکدام در فواصل زمانی مختلف آماری متفاوت از تعداد این مدارس ارایه می‌دهند که تفاوت فاحشی در حد سه‌هزار مورد در آن وجود دارد. به این‌شکل که معاون آموزش متوسطه از وجود ۳۰هزار مدرسه هوشمند در کشور خبر می‌دهد و معاون آموزش ابتدایی آن را ۳۳هزارمورد عنوان می‌کند.
اما پرسشی که همواره در افکارعمومی درباره مدارس هوشمند به‌وجود آمد و آقای وزیر آن را درست و کامل پاسخ نداد، این است که مدرسه هوشمند چه مدرسه‌ای است؟ آیا صرف نصب یک تخته الکترونیک و راه‌اندازی یک سایت رایانه در مدرسه‌ای می‌توان فعل هوشمندسازی را درباره آن به کار برد؟
نگاه وزیر سابق به مدارس هوشمند
وزیر سابق آموزش‌وپرورش تنها یک‌بار در برابر خبرنگاران در پاسخ به این پرسش گفته بود: «تعریف مدارس هوشمند مانند این است که بگوییم انسان باسواد را تعریف کنید. انسان باسواد تعاریف مختلفی دارد، فردی که اول یا دوم ابتدایی را خوانده به همان اندازه سواد دارد، مدارس هوشمند نیز همینطور.»
او گفته بود: «اگر مدرسه به اینترنت یا اینترانت ملی متصل باشد یک نوع است و اگر رایانه به اندازه کافی داشته باشد یک نوع دیگر هوشمند است. اگر به شبکه رشد دسترسی داشته باشد این هم می‌شود نوعی دیگر. هوشمندی بستگی به محتوایی دارد که در اختیارشان قرار می‌گیرد.»همچنین «یوسف نوری» رییس مرکز آمار و برنامه‌ریزی وزارت آموزش‌وپرورش، چندی پیش در این‌باره به «شرق» گفته بود: مدارس هوشمند باید از نظر سخت‌افزاری و زیرساختی سه ویژگی داشته باشند؛ اول اینکه باید به شبکه ملی اینترانت متصل باشند، دوم دارای تجهیزات رایانه‌ای در کلاس‌های درس و دفتر مدرسه باشند و سوم اینکه دارای نرم‌افزارهای عمومی همچون حضور و غیاب معلمان و حسابداری الکترونیکی باشند.
نوری مهم‌ترین ویژگی‌های مدرسه هوشمند را دسترسی دانش‌آموزان به محتوای درسی الکترونیک، چند رسانه‌ای و تعاملی می‌دانست تا آنها بتوانند در کلاس درس بهترین آنها را با هدایت معلم خود برگزینند و پژوهشی غنی را ارایه دهند.
مدارس هوشمند ایرانی
طبق بازدیدهای خبرنگار «شرق» در طول دو سال گذشته از چندین مدرسه هوشمند که از سوی خود آموزش‌وپرورش معرفی شده‌اند، هم‌اکنون مدارس هوشمند در ایران مدارسی هستند که اولا به تخته‌های الکترونیک مجهز باشند که دارای یک قلم هوشمند است و امکان اتصال آن به رایانه شخصی معلم وجود دارد و دوما یک سایت رایانه‌ای شامل ۱۰ تا ۲۰ دستگاه مجهز شده‌اند؛ آزمایشگاهی که دانش‌آموزان در ساعت‌های خاصی از هفته می‌توانند با حضور معلم از آن استفاده کنند. این آزمایشگاه البته گاهی اوقات به اینترانت ملی نیز متصل می‌شود. این تخته‌های هوشمند که اغلب از یک شرکت خارجی تهیه شده، این امکان را به معلمان می‌دهد که محتوای از پیش‌تعیین‌شده خود در رابطه با مطالب درسی را روی این تخته نوری به دانش‌آموزان نشان دهند و همزمان از امکانات صوتی و تصویری آن استفاده کنند.
معلمانی که در مدارس هوشمند از دانش‌آموزان عقب‌ترند
کیومرث اکبرخانی یکی از معلمان مدرسه هوشمند شهید نوری در منطقه نازی‌آباد در این‌باره به «شرق» گفت: این تخته‌های الکترونیک مفید است اما باید محتوای درسی آن را هم در اختیار معلم قرار داد. مثل این می‌ماند که یک خودرو صفر تمیز بدون سوییچ در اختیار فردی بگذاری. الان معلمان نمی‌دانند با این تخته‌ها چگونه برخورد کنند. مگر یک معلم خودش چقدر می‌تواند فرصت بگذارد برای هر موضوع درسی محتوای مناسب تولید کند. او ادامه داد: آزمایشگاه رایانه هم همینطور.
آموزش‌وپرورش محتوای نرم‌افزاری مناسبی برای این امکانات طراحی نکرده و صرفا یکسری سخت‌افزار در اختیار مدارس گذاشته که بستگی به سلیقه مدیر مدرسه و معاون پژوهشی آن و حوصله و خلاقیتی که دارند از آن در جهت آموزش دانش‌آموزان استفاده می‌کنند. این معلم مدرسه راهنمایی با بیان اینکه نمی‌توان به مدارسی با چنین امکانات صفت هوشمند داد، تصریح کرد: از سویی معلمان ما همزمان با این به‌اصطلاح هوشمندسازی آموزش‌های لازم را ندیده‌اند چه‌بسا که دانش‌آموزان نحوه استفاده و کاربرد این امکانات را از ما بیشتر بلد هستند.
دست در جیب والدین به بهانه هوشمندسازی
از سویی هوشمندسازی مدارس برای دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها نیز دردسرهایی را به‌همراه داشته است. به این ترتیب که مدارس تحت پوشش این طرح از والدین دانش‌آموزان مبلغی را در این رابطه دریافت می‌کنند. عزت خبازیان که فرزند خود را به‌تازگی در مدرسه ابرار در منطقه ۱۴ تهران ثبت‌نام کرده است، در این‌باره به «شرق» گفت: برای ثبت‌نام فرزندم که به مدرسه مراجعه کردم، گفتند که باید ۲۰۰هزارتومان بابت هوشمندسازی مدرسه پرداخت کنم.
همچنین زهرا مهری، مادر یکی دیگر از دانش‌آموزان مدرسه شهدای رسانه در این‌باره گفت: مدرسه دختر من هوشمند است اما تاکنون مزیت خاصی را نسبت به مدارس عادی ندیده‌ایم. ارتباط ما با مدرسه توسط دفتر ارتباط والدین با معلم است و اصلا ما از این هوشمندسازی و رابطه مجازی و… استفاده نکردیم. در کلاس درس هم در حد همان تخته هوشمند معلمان برخی از تصاویر و مطالب را به فرزندم یاد می‌دهند. برای امسال هم ۱۵۰هزارتومان بابت این موضوع پرداخت کرده‌ام. سخنان این معلم و والدین دانش‌آموزان، تنها بخشی از مشکلاتی است که درباره مدارس هوشمند وجود دارد. چرا که مشکلات ریشه‌ای‌تری در این‌باره وجود دارد که یکی از آنها عدم شناخت واقعی مدیران آموزش‌وپرورش از هوشمندسازی است و دومی اهداف نامعلومی که وزیر سابق آموزش‌وپرورش و همکارانش از اجرای عجولانه طرح آن هم به این شکل دنبال می‌کردند.
تعریف مدارس هوشمند
دیوید پرکینز و دیگر استادان دانشگاه هاروارد، مدارس هوشمند را دارای ویژگی‌های خاصی عنوان کرده‌اند که کاربردی‌ترین آنها عبارت است از «در مدارس هوشمند معلمان می‌توانند با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی و برنامه‌های نرم‌افزاری و… دروس جدیدی را با توجه به نیاز‌ها و علایق دانش‌آموزان طراحی یا اینکه دروس موجود را تغییر داده و اصلاح کنند بنابراین محتوای آموزشی دروس در این مدارس تا حدودی متفاوت با مدارس است. همچنین دانش‌آموزان خودشان سرعت یادگیری‌شان را تعیین می‌کنند و ساعات یادگیری محدود به ساعات مدرسه نیست. نقش معلمان تا حدود زیادی از آموزش و ارزشیابی دانش‌آموزان به پیگیری آموزش شخصی آنان تغییر می‌یابد.
دانش‌آموزان اغلب به‌جای کیف‌های مملو از کتب حجیم، با رایانه کیفی در کلاس درس حاضر می‌شوند. ارزشیابی از دانش‌آموزان به جای اینکه در مقاطع و نوبت‌های فاصله‌دار یعنی پایان هر فصل و ترم صورت پذیرد هر روز و به شکل آنلاین خواهد بود. در این مدارس دانش‌آموزان هنگام ورود و خروج از مدرسه، با کارت دیجیتالی که در اختیار دارند، والدین خود را از ساعت آمدورفت خود مطلع می‌سازند و والدین دانش‌آموزان نیز می‌توانند با یک آموزش ساده به سیستم ارزشیابی مدرسه متصل شده و به این وسیله از وضعیت و روند پیشرفت تحصیلی فرزند خود آگاهی یابند.
حال با وجود این تعاریف کدام‌یک از مدارس ایران هوشمند است؟ آیا صرف وجود یک تخته الکترونیک مجهز و یک سایت رایانه را می‌توان هوشمندسازی تلقی کرد؟ حتی اگر تعریف دیوید پرکینز و دیگر استادان دانشگاه هاروارد را از مدرسه هوشمند نادیده بگیریم و تنها به تعریف نوری، رییس مرکز آمار و برنامه‌ریزی وزارت آموزش‌وپرورش بسنده کنیم، کدام‌یک از این سه‌هزار مدرسه ایرانی را می‌توان در زمره مدارس هوشمند به حساب آورد.
منبع: شرق
