کم هزینه‌ترین و موثر‌ترین راه اصلاح آموزش‌وپرورش
شهروندان – علی‌اصغر سیدآبادی:
در این‌که آموزش وپرورش ایران نیاز به اصلاح دارد، بسیاری هم نظرند؛ اما در این‌که مشکل کجاست و سمت‌وسوی اصلاحات و روش‌های آن باید چگونه باشد، نظر‌ها گوناگون است. از اینجا به بعد است که منافع سیاسی و گروهی و صنفی و حتی ایدئولوژیک تعیین‌کننده می‌شوند و پای قدرت وسط می‌آید و از «آ» آموزش‌وپرورش اختلاف‌ها شروع می‌شود، یعنی از همان اهداف اولیه.
با این همه اگر تنها یک هدف برای آموزش‌وپرورش ابتدایی بتوانیم استخراج کنیم که همه دیدگاه‌ها در آن به اشتراک نظر برسند، آموزش «سواد خواندن» و گسترش آن است. «سواد خواندن» بدیهی‌ترین، مهم‌ترین و قابل سنجش‌ترین هدف آموزش‌وپرورش است. تقریبا هیچ گروهی را نمی‌توان یافت که منکر چنین هدفی برای آموزش‌وپرورش ابتدایی باشند. حتی آنان که هوادارِ اولویت تربیت بر تعلیم هستند و آموزش‌وپرورش را دستگاه انسان‌سازی می‌دانند، چنین هدفی را انکار نمی‌کنند.
«سواد خواندن» کلید ورود به دنیای همه دانش‌های بشری است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد اگر دانش‌آموزی در خواندن کم سواد باشد، در آموزش همه رشته‌ها از ریاضی گرفته تا علوم تا دانش‌های دیگر دچار مشکل می‌شود و فراگیری‌اش به شدت پایین می‌آید.
کارنامه آموزش‌وپرورش در اهداف گوناگونی که تعریف کرده‌اند، به‌خصوص در حوزه تربیت، نمی‌دانم تا چه حدی قابل سنجش است و نمی‌دانم متولیان و صاحبانِ نظر و منافع در این حوزه‌ها، چه نمره‌ای به آن می‌دهند، اما کار‌شناسی‌ها و سنجش‌های گوناگون ملی و بین‌المللی نشان می‌دهد که کارنامه آموزش‌وپرورش ایران در بدیهی‌ترین هدفش یعنی «سواد خواندن» کارنامه‌ای موفقیت‌آمیز نیست و اگر هنوز قرار باشد بر مبنای نظام نمره دهی ارزیابی کنیم، نمره قبولی نمی‌گیرد. دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین‌المللی پیشرفت خواندن، در رده‌های پایین هستند و معمولا از آخر سوم یا چهارم می‌شوند و این هم برای ما و هم برای آموزش‌وپرورش‌مان مایه شرمندگی است.
آسان‌ترین کار این است که همه کوتاهی‌ها را گردن آموزش‌وپرورش رسمی بیندازیم. این دستگاه هم به اندازه کافی بهانه دست ما دارد که چنین کنیم. کارش آن‌قدر خراب است که هر وصله‌ای بتوانیم به آن بچسبانیم، اما در این مورد ما به عنوان مردم/ پدر‌ها و مادرها/ هم سهمی داریم.
و اما سهم ما چیست؟ پژوهش‌های بین‌المللی درباره خواندن نشان می‌دهد، بچه‌هایی که کتاب غیردرسی و به‌خصوص داستان و شعر می‌خوانند، توانایی بیشتری در خواندن دارند و در سطح بالاتری قرار می‌گیرند. این پژوهش‌ها نشان می‌دهد پدر و مادرهایی که در خانه کتاب می‌خوانند نیز کودکانشان از نظر سواد خواندن در سطح بالاتری قرار می‌گیرند. و حتی این پژوهش‌ها نشان می‌دهد بچه‌هایی که در خانه‌شان کتاب بیشتری دارند، هم از نظر سواد خواندن در سطح بالاتری قرار می‌گیرند.
هر گروه از کار‌شناسان ممکن است برای اصلاح آموزش‌وپرورش ایران، راه‌حلی ارائه کنند، اما با این توصیف – دست‌کم در آموزش‌وپرورش ابتدایی- راه کم هزینه و اصلی اصلاح از قفسه‌های کتاب کودک در کتابفروشی‌ها شروع می‌شود از قفسه‌های کتابخانه‌های خانگی شروع می‌شود و از خواندن، از قصه خواندن برای کودکان.
به جای این‌که چند سال بعد پول‌های بی‌زبان را به حساب آموزشگاه‌های کنکور واریز کنیم، تا راه‌های جادویی تست زدن را یادِ بچه‌هایمان بدهند که بتوانند، باوجود بی‌سوادی، دروازه‌های ورود به دانشگاه‌های رنگارنگ را بگشایند، می‌توانیم از این راه ساده‌تر شروع کنیم، از گشت و‌گذار در کتابفروشی‌ها، ایستادن در برابر قفسه کتاب‌های کودکان و خواندن قصه برای کودکان. کم هزینه‌ترین و موثر‌ترین راه اصلاح آموزش‌وپرورش ایران همین است. برای پیمودن این راه به وزارت آموزش‌وپرورش و دستگاه‌های عریض و طویل دولتی نیازی نیست.
ما با انتخاب کتاب‌های مناسب و ارزشمند و خواندن آن‌ها، هم می‌توانیم در شادی کودکان‌مان شریک شویم و هم آینده علمی آنان را تضمین کنیم. نزدیک به دو سال است، گروهی از کار‌شناسان ادبیات کودک و نوجوانان پس ارزیابی کتاب‌های هر فصل، فهرستی از کتاب‌های ارزشمند با نام «فهرست لاکپشت پرنده» تدوین می‌کنند که در کنارِ انتخاب‌ها و معرفی‌های نهادهای دیگر، فهرستی قابل اعتنا و معتبر است.
امروز جشن رونمایی از هفتمین فهرست لاکپشت پرنده، همراه با جشن امضای کتاب توسط نویسندگان این کتاب‌ها در فروشگاه مرکزی شهرکتاب برگزار می‌شود. گام اول اصلاح آموزش‌وپرورش را می‌توان با حضور کودکان و نوجوانان در چنین برنامه‌هایی آغاز کرد.
