آنچه لازم است از حقوق شهروندی و خانواده بدانیم
شهروندان:
کتاب آنچه لازم است از حقوق شهروندی و خانواده بدانیم، در سال 1390 توسط نشر ما و شما منتشر شده است.
این کتاب که حاوی ۲۲۲ صفحه است توسط رسول فلاح زرگران، سید اکبر موسوی و محمد ثمری به رشته تحریر درآمده است.
بخش‌هایی از کتاب:
مَهریه باید چه شرایطی داشته باشد؟
مالی که به عنوان مهر قرار داده می‌شود باید دارای شرایطی باشد.
۱- مالیت داشته باشد. یعنی دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد باشد بنابراین چیزهایی که مال محسوب نمی‌شوند مانند هوا را نمی‌توان به عنوان مهر قرار داد.
۲- قابل تملک باشد. اموال غیر قابل تملک اموالی هستند که مسلمانان نمی‌توانند، آنها را تملک نمایند (مانند شراب و خوک) و یا اموالی هستند که براساس قانون هیچ فردی نمی‌تواند آن را صاحب شود (مانند موقوفات).
۳- معلوم و معین باشد. مالی که به عنوان مهر قرار داده می‌شود، باید از نظر وصف، جنس و مقدار معلوم باشد. مثلاً ۵۰۰ سکه بهار آزادی. و نباید مْرُدد میان دو چیز باشد. مثل اینکه بگوید یکی از آن دو ماشین که در اینصورت مُهر باطل است.
۴- از اموال مرد باشد. اگر مالی که متعلق به مرد نیست به عنوان مهر قرار داده شود، باید صاحب مال اجازه آن را بدهد در غیر این صورت مهر باطل است.
آیا قرار دادن یکی از اعضای بدن مرد به عنوان مهریه صحیح است؟
خیر. چنین مهریه‌هایی به چند دلیل باطل است.
۱- اعضای بدن انسان مالیت ندارد تا مال محسوب شود.
۲- اعضای بدن انسان قابل تملک نیست در صورتی که مهریه باید مالی باشد که قابل تملک باشد.
۳- مرد نمی‌تواند اعضای بدن خود را به زن بدهد در صورتی که مهریه باید مقدورالتسلیم باشد یعنی اینکه مرد توانایی تسلیم آن را به زن داشته باشد.
? حداقل و حداکثر میزان مهریه چقدر می‌توان باشد؟
اکثر فقهای امامیه گفته‌اند که در حداکثر و حداقل مهر محدودیتی نمی‌باشد، و هر مقداری را که طرفین بر آن توافق نمایند به عنوان مهر می‌توان قرار داد. قانون مدنی نیز از همین نظر پیروی کرده است. (ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی)
البته باید حداقل مهر به میزانی باشد که عنوان مالیت خود را از دست ندهد. حتی برخی گفته‌اند باید نصف مهر هم مالیت داشته باشد تا اگر عقد ازدواج قبل از نزدیکی بر هم خورد، در اینصورت زن مستحق گرفتن نصف مَهرُ المُسَمّی (یعنی همان مهریه‌ای که بین زن و مرد تعیین گردیده است) باشد. آنچه به زن می‌رسد نیز باید مالیت (ارزش اقتصادی) داشته باشد. در رابطه با حداکثر مهر به نظر می‌رسد محدودیتی نباشد هر چند برخی از اساتید حقوق، مهریه‌های سنگینی را که پرداخت آن از توان مرد خارج است را بی‌اشکال نمی‌دانند.
?عندالمطالبه بودن مهریه به چه معناست؟
بدین معنی است که به محض وقوع عقد چون زن مالک مهر می‌شود می‌تواند آن را مطالبه کند و مرد مکلف است پس از وقوع عقد ازدواج هر زمانی که زن آن را مطالبه کرد به او پرداخت نماید.
? آیا طرفین می‌توانند برای پرداخت مهریه در زمانهای تقسیم شده توافق کنند؟
بله. طرفین می‌توانند برای پرداخت مهریه مدتی را تعیین نمایند یا جهت پرداخت آن به صورت اقساطی توافق نمایند که در اینصورت بر طبق توافق عمل خواهد شد.
حق حبس در اصطلاح حقوقی و فقهی به چه معناست؟
برخی فقها، مهر را در مقابل بهرة جنسی که مرد از زن می‌برد قرار داده‌اند بدین معنا که می‌گویند چون مرد از زن خود بهره می‌برد باید مالی را به عنوان مهر به او بپردازد. شاید بر مبنای همین عقیده است که قانونگذار در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به زن این حق را داده است که تا زمانی که مهریه خود را دریافت نکرده است از انجام وظائف زناشویی امتناع ورزد بدون اینکه حق گرفتن نفقه برای زن از بین برود. در اصطلاح حقوقی به این حق زن «حق حبس» می‌گویند.
? زن در چه صورتی می‌تواند از حق حبس استفاده نماید؟
در صورتی که مُهًرْ حال باشد یعنی برای پرداخت آن مهلتی تعیین نشده باشد و زن قبل از گرفتن مهریه به اختیار خود اقدام به ایفای وظائف زناشوئی در مقابل شوهرش ننموده باشد.
مهریه چند نوع است؟
۱- مَهْرُ المُسَمّی: هنگامی که میزان مهر با توافق طرفین تعیین شود خواه در ضمن عقد ازدواج یا بعد از آن، مهرالمْسُمَی گویند. که میزان آن را زوجین یا شخص ثالث می‌تواند تعیین نماید.
۲- مَهرُالمِثل (مهر امثال زن). همانطور که گفته شد ذکر مهر در عقد ازدواج دائم شرط صحیح بودن آن نیست. بنابراین اگر مهر ذکر نشود یا مهر ذکر شده به جهتی باطل باشد بعد از مقاربت، زن مستحق دریافت «مهرالمثل» (مهر امثال زن) می‌باشد.
۳- مَهرُالمُتْعِه. این نوع از مهر در جایی است که در ازدواج دائم مهری تعیین نشده است و مرد نیز قبل از آنکه با زن خود مقاربت کند او را طلاق می‌دهد، که در اینصورت باید مالی را به عنوان «مهر المتعه» به زن بدهد.
هنگامی که اختیار تعیین مهر به یکی از طرفین (زن یا شوهر) یا شخص ثالثی داده می‌شود، آنها حداکثر تا چه میزانی می‌توانند مهر را تعیین نمایند؟
شوهر یا شخص ثالث می‌تواند مهر را به هر میزانی که بخواهد تعیین نماید. (ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی) اما اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شود او نمی‌تواند میزان مهر را بیشتر از (مهرالمثل) تعیین نماید.
میزان مَهْرُالمثل چگونه تعیین می‌شود؟
برای تعیین مقدار مهُرالمثل، شرایط زن را از حیث شرافت خانوادگی، تحصیلات و زیبائی و سایر صفات در نظر می‌گیرند و همچنین وضعیت او را نسبت به بستگان و دوستانش می‌سنجند.
مهر المتعه چگونه تعیین می‌شود؟
برای تعیین مقدار مهر المتعه وضع مرد را از حیث ثروتمند یا فقیر بودن در نظر می‌گیرند و با توجه به توان مالی مرد، مقدار مهر را تعیین می‌نمایند.
زن چه موقع مالک مهریه می شود؟
به محض وقوع عقد زن مالک مهریه می‌شود و حق هر نوع تصرفی را در آن دارد. اما برای آنکه به طور غیرقابل خدشه مالک مهریه شود باید با شوهر خود مقاربت کرده باشد بنابراین چنانچه مرد قبل از مقاربت، زن خود را طلاق دهد. زن استحقاق نصف‌مهرالمسمی را خواهد داشت و اگر مرد قبلاً بیش از نصف را پرداخت نموده باشد می‌تواند مازاد بر نصف را از زن پس بگیرد. (ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی)
زن از چند طریق می‌تواند مهریة خود را مطالبه کند؟
اگر برای مطالبة مهریه، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگری، مدتی تعیین نشده باشد و یا مدت تعیین شده به پایان رسیده باشد زن از دو طریق می‌تواند مهریة خود را بگیرد:
۱- از طریق اجرای ثبت: چون سندازدواج (قباله) از اسناد لازم الاجرای ثبتی است بنابراین زن می‌تواند با درخواست صدور اجرائیه ثبتی، مهریه خود را وصول نماید.
طبق مواد ۹۲ و ۹۳ قانون ثبت اتسناد و املاک، سند رسمی راجع به دیون، املاک، اعیان بدون احتیاج به صدور حکمی از مراجع قضایی لازم‌الاجرا است. لذا زن می‌تواند از طریق دایره اجرای ثبت و صدور اجرائیه ثبتی مهر خود را وصول کند. صلاحیت مراجع ثبتی نسبت به مهریه زوجه که به عنوان دین زوج محسوب می‌شود بر حسب این که مهریه زوج منقول باشد یا غیرمنقول متفاوت خواهد بود: در صورت «منقول بودن» مهریه دفترخانه ازدواج محل تنظیم سند ازدواج و در صورت «غیرمنقول بودن» دفتر اسناد رسمی محل تنظیم سند صلاحیت دارد.
درخواست صدور اجرائیه ثبتی از طرف زن چگونه است؟
برای این کار زن ابتدا باید به دفتر رسمی ازدواجی که در آنجا ازدواجش ثبت شده، مراجعه نماید و درخواست خود را کتباً به دفترخانه تقدیم کند. در این شرایط دفترخانه به شوهر زن ضمن اخطاریه‌ای اعلام می‌دارد که ظرف مدت ۱۰ روز مهریه زن را پرداخت نماید.
