طرح پزشک خانواده، عدالت محوری در سیستم سلامت است
شهروندان – افسانه شیپوری:
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ، اجرای طرح پزشک خانواده را بزرگترین قدم برای عدالت محور کردن سیستم سلامت برای همه افراد جامعه می داند.
طرح پزشک خانواده یکی از برنامه های محوری ومهم وزارت بهداشت است که چندی است به صورت آزمایشی در چند استان اجرا شده و قراراست به زودی در سراسر کشور به مرحله اجرا در آید. بر اساس این طرح هرشهروند ایرانی، یک پزشک مخصوص به خود خواهد داشت و با اجرای این برنامه ونقش سلامت محوری آن، سرگردانی ها در سیستم بهداشتی درمانی خاتمه یافته و رضایتمندی شهروندان حاصل شده و سن امید به زندگی افزایش می یابد.
به منظور آشنایی بیشتربا اقدامات انجام شده دراین طرح ، پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر با سیامک مره صدق، عضو کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس گفت وگویی ترتیب داده که متن آن در پی می آید.
- به طور کلی هدف از اجرای طرح پزشک خانواده در سیستم بهداشت ودرمان چیست؟ اجرای این طرح چه کمکی به وضعیت درمانی بیماران می کند و تا چه اندازه می تواند نگرانی های مردم در حوزه سلامت را کاهش دهد؟
هدف اصلی از اجرای طرح پزشک خانواده، استاندارد کردن خدمات بهداشتی ودرمانی کشوراست. درشرایط فعلی سیستم بهداشتی ما از نظم وترتیب لازم برخوردارنیست.تمام کشورهای پیشرفته دنیا یک سیستم تعریف شده بهداشتی ودرمانی دارند.متاسفانه سیستم بهداشتی ما سیستم سلامت محورنیست، بلکه یک سیستم بیماری محور است. برای حل این مشکل اولین قدم، تعریف یک مقوله در زنجیره سلامت کشورمثل پزشک خانواده است.
وظیفه اصلی پزشک خانواده درمان نیست.وظیفه اصلی پزشک خانواده پایش سلامت وبررسی وضعیت سلامت افراد با محوریت خانواده است. به این ترتیب که اول تشخیص زودرس بیماری و درمان آن، دادن آموزش های لازم درمورد نحوه سالم زندگی کردن، بررسی مشکلاتی که درسلامت خانواده وافراد وجود دارد وتاثیر آنها قبل از اینکه به عارضه وبیماری منجر شود ودر صورت لزوم برای درمان بیماری های پیچیده ترارجاع بیمار به سطوح بالاتر تخصصی است.
در حال حاضر تعداد قابل توجهی از ارجاعاتی که به سیستم تخصصی داریم، ارجاعاتی نیست که لزومی برای این کاروجود داشته باشد ودرسطوح پایه تر پزشکی قابل حل است. ارجاع بدون نیاز به سیستم تخصصی نه تنها بار مالی بیهوده ای بر سیستم سلامت کشور وارد می کند ومانع صرف امکانات مالی محدود در محل مناسب می شود، بلکه باعث افزایش بار شغلی پزشکان متخصص وبه دنبال آن کاهش میزان دقت در رده های تخصصی وفوق تخصصی می شود.ازطرف دیگر باعث ایجاد تفاوت غیر قابل قبول و لگاریتمی بین درآمد پزشکان عمومی وسطوح پایه سلامت با متخصصین و فوق تخصصها می شود. این مسائل هیچ کدام در جهت احقاق حقوق شهروندی نیست.
در سیستم ارجاع هر فردی دارای یک پرونده سلامت خواهد بود نه پرونده بیماری، که مسیر فعالیتهای مرتبط با سلامت در آن ترسیم می شود ودر صورت لزوم ارجاع به گروه بالاتر هم صورت می گیرد. در این روش با صرفه جویی قابل تاملی که به وجود می آید منابع مالی آزاد می شوند تا اولا در سیستمها ی پایه سلامت، امکان دسترسی سلامت تمامی شهروندان به حداقل سطح خدمات بهداشتی فراهم شود. دوم اینکه وقت رده های بالاتر تخصصی آزاد شود تا با فراق خاطر بیشتری به کار تخصصی بپردازند. اکنون بسیاری از پزشکان تخصصی ،مدت زمانی را که صرف تشخیص وبررسی یک مورد می کنند با پزشکان عمومی تفاوتی ندارد. در صورتیکه در تمام دنیا زمان به کار رفته توسط رده های تخصصی برای معاینه وتشخیص، حداقل دوو نیم تا سه برابر زمان به کار رفته در سطح عمومی است.این موضوع باعث می شود باری که روی سازمانهای بیمه گر وجود دارد، کاهش پیدا کند و امکان نزدیک شدن تعرفه های بخش درمان سرپایی بیشتر فراهم شود واین به نفع اقتصاد سلامت،عدالت در سلامت وبه نفع افراد جامعه خواهد بود.
- اجرای این طرح در کشور ما چه تفاوتی با کشورهای اروپایی دارد؟
در بسیاری از کشورهای دنیا سیستم فامیلی فیزیشن به راه افتاده، که بهترین نمونه آن سیستم (ان.اچ.اس) در انگلیس است که بیش از صد ساله اجرا شده. در این طرح با اولویت دادن به پیشگیری بردرمان، سطح عمومی بهداشت وسلامت جامعه بسیار افزایش یافت. اما در سیستم آمریکایی این طرح، محوریت با درمان است ودهه ها از اجرای این سیستم می گذرد .این سیستم به خاطر حاکمیت کامل سیستم کاپیتالیستی در نظام درمانی آمریکا پیاده شده اما فهمیدند که برای حل معضلات بهداشتی در این کشورباید به یک سیستم سلامت محور برگردند وازجمله عواملی که حتی در رای آوردن اوباما برای ریاست جمهوری آمریکا موثر بود وعده هایی بود که درمورد تامین سلامت عمومی به مردم داد. در کشور ما نیز اگرسیستم سلامت محور اجرا شود یکی ازبهترین طرح های بهداشتی ودرمانی خواهد شد.
- چند سال طول می کشد تا این طرح در سراسر کشور اجرا شود؟ آیا اجرای آزمایشی این طرح موفقیت آمیز بوده؟ برای موفق اجرا شدن این طرح چه پیشنهادی دارید؟
طبق برنامه پنجم تا پایان برنامه قرار بود این طرح اجرایی شود، خوشبختانه دولت تعهد کرده که در دو سال اول برنامه مراحل اولیه طرح پزشک خانواده را اجرایی کند.به نظر من بهترین طرح در سیستم سلامت ایران، اجرای طرح پزشک خانواده است. این طرحی است که در تمام کشورهای پیشرفته ودر حال توسعه اجرا شده و جواب داده است. مدت ها است که در همه دنیا ثابت شده که سیستم درمان بیمار محور به نسبت هزینه ای که صرفش می شود اثرچندانی روی بهبود سطح کلی سلامت جامعه نخواهد داشت. طبق گزارش های وزارت بهداشت اجرای اولیه این طرح با موفقیت و رضایت قابل توجهی از مردم وپزشکان همراه بوده است. به نظر من این طرح بزرگترین قدم درراه عدالت محورکردن ایجاد سطح حداقل سیستم سلامت برای همه وپیشبرد مقاصد نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است که بعد از پیروزی انقلاب انجام می شود.
- این طرح سراسری است ؟
بله فعلا چهار استان کشور به عنوان طرح پیلوت، کاردر آنها آغاز شده وقرار است به زودی در سراسر کشورشاهد اجرایی شدن طرح پزشک خانواده باشیم.
- اجرای این طرح به صورت جداگانه انجام می شود یعنی مکان های خاصی در نظر گرفته شده یا همان درمانگاه ها و بیمارستان ها این طرح را به اجرا می گذارند؟
ما به دنبال ایجاد یک سیستم جدید پزشکی نیستیم. همان پزشکان عمومی که البته خودشان علاقمند وداوطلب همکاری با این طرح هستند در درمانگاه ها وبیمارستان ها به درمان می پردازند. فراخوان ودعوت از پزشکانی که مایلند به عنوان پزشک خانواده در این طرح مشغول به کار شوند، صورت می گیرد.البته برای اجرای کامل طرح پزشک خانواده ما نیاز داریم که در سیستم آموزش پزشکی کشور هم تغییراتی ایجاد شود. اکنون پزشکان عمومی که از دانشکده های پزشکی ما فارق التحصیل می شوند، برخوردشان بیماری محور است نه سلامت محور. لازم است که دوره های تکمیلی در نظر گرفته شود تا جنبه های سلامت محوری بیشتر مدنظر آنها قرار بگیرد. ثانیا دردوره پزشک عمومی هم باید واحد هایی که مرتبط با سلامت هستند بیشتر مورد تاکید قرار گیرند.
- به گفته شما این طرح سراسری است، پس تنها قشر کم درآمد را تحت پوشش قرار نمی دهد برای تمام افراد جامعه است؟ نظر پزشکان درباره این طرح چیست؟
تمام افرادی که تحت پوشش بیمه اند از این طرح بهره می جویند. ازآن جایی که طبق برنامه پنجم کل سیستم بیمه هم در صندوق ملی سلامت تجمیع خواهد یافت وطبق برنامه پنجم دولت موظف است تمام مردم را تحت پوشش بیمه قراردهد، طبعا شامل همه افراد جامعه خواهد شد.
اگرشخصی دوست داشته باشد به صورت خصوصی به درمان خود ادامه دهد و منابع مالی را خود بتواند، تامین کند می تواند بدون مراجعه به پزشک خانواده از طریق پزشکان بخش خصوصی اقدام کند. در این طرح یک نکته وجود دارد وآن طرح تمام وقتی است یعنی کسانی که در سیستم پزشک خانواده وارجاع کار می کنند حق کارکردن در بخش خصوصی را نخواهند داشت.
وقتی منافع ملی را در نظر می گیریم، دیدگاه صنفی از بین می رورد. طبیعتا اکثرقریب به اتفاق پزشکان از این طرح راضی اند. به هر حال هیچ طرحی هیچ جای دنیا وجود ندارد که همه از آن راضی باشند. از طرفی وقتی در مورد منافع ملی و منافع کل کشور صحبت می کنیم، منافع گروهی در درجه چندم قرار دارد.
- آیا خدمات پزشک خانواده رایگان است؟
بحث اول خدمات در برنامه پزشک خانواد یعنی مراجعه به پزشک خانواده احتمالا رایگان خواهد بود. من با رایگان بودن این طرح بنا به دلایلی مخالفم. در همه جای دنیا ثابت شده که خدمات درمانی رایگان کمکی به ارتقاء سلامت نمی کند. خدمات بهداشتی، پیشگیری و بخش غربالگری باید کاملا رایگان عرضه شود.همه مردم باید تحت پوشش بیمه قرار گیرند افرادی که توانایی پرداخت حق بیمه را ندارند دولت وسیستم های حمایتی موظف شدند، طبق برنامه حق بیمه آنها را پرداخت کنند و کسانی هم که توان پرداخت فرانشیز درمان را ندارند با توجه به سیستم های حمایت فرانشیز پرداخت خواهد شد.طبق برنامه پنجم وزارت بهداشت موظف است که تا پایان برنامه میزان پرداختی بیمار بیمه شده در بخش سلامت را به کمتر از ۳۰ درصد برساند که در حال حاضر بالای ۵۵ تا ۶۰ درصد است.
- به گفته شما طرح پزشک خانواده طی دوسال دیگر اجرا خواهد شد یعنی دولت بعدی نیز این طرح را ادامه می دهد؟
بله قطعا.برنامه به دولت ربطی ندارد. هر دولتی که سر کار بیاید موظف است برنامه ای را که مصوب مجلس است، ادامه دهد دولت حتی اگر وسط سال هم بیاد سر کار موظف است که این برنامه ها را انجام دهد.
