نفتی‌ها دست زیست محیطی‌ها را پس نزدند
شهروندان:
یکی از خبرهای خوبی که پایان امسال از سوی «بیژن نامدار زنگنه»، وزیر نفت اعلام شد این بود که از سال آینده دیگر بنزین آلاینده توزیع نخواهد شد. این خبر در حالی اعلام شد که «محمدهادی حیدرزاده» مدیر کل حفاظت محیط زیست استان تهران دی ماه امسال و همزمان با هفته هوای پاک گفته بود در سال 92 فقط سه روز هوای پاک در استان تهران داشتیم.
پیگیری موضوع بنزین آلاینده به درخواست «معصومه ابتکار» معاون رئیس جمهوری از وزارت نفت برای توقف تولید بنزین در پتروشیمی‌ها صورت گرفت. وی عنوان کرده بود وجود مقدار زیادی آروماتیک، بنزینی که در واحد‌های پتروشیمی تولید می‌شود تبعات بسیاری دارد و به وزارت نفت اعلام کرده‌ایم که دیگر اجازه عرضه بنزین پتروشیمی به بازار را ندارند و آن‌ها هم پذیرفته‌اند.
در واکنش به این درخواست، «عبدالحسین بیات» عضو هیأت مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی، آلوده بودن بنزین پتروشیمی را رد کرد و گفت: «در شرایط فعلی به‌طور متوسط ۸ تا ۱۰ میلیون لیتر بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی تولید می‌شود که با وجود انتقادهای متولیان زیست محیطی کشور، وزارت نفت بنزین تولیدی در مجتمع‌های پتروشیمی را استاندارد اعلام می‌کند.»
«شاهرخ خسروانی» معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش نفتی هم با رد غیراستاندارد بودن بنزین پتروشیمی‌ها تصریح کرد: «با توجه به کسری ناشی از تولید داخلی و مصرف بنزین میزان کمی از این سوخت از مجتمع‌های پتروشیمی دریافت می‌شود که پس از ترکیب با بنزین تولید پالایشگاه‌های نفت و کسب استاندارد لازم به شبکه‌های توزیع سوخت تحویل می‌شود و کیفیت آن دقیقاً مطابق با استاندارد ابلاغی است. اما همه این تلاش‌ها و اظهار نظرها بیهوده بود و در نهایت وزارت نفت پذیرفت که توزیع بنزین پالایشگاهی را به دلیل آلودگی بالا متوقف کند.»
برای بررسی شرایط کنونی و اقدام‌هایی که در راستای حل معضل آلودگی هوای کلانشهرهای کشور انجام شده با دکتر «سعید متصدی» معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست به گفت‌و‌گو نشستیم.
- در حال حاضر آلودگی هوای کلانشهرها، بویژه تهران بزرگترین مشکلی است که سازمان حفاظت محیط زیست و مردم با آن مواجه هستند. سازمان پس از حدود ۵ ماه فعالیت، چه اقدام‌هایی برای حل این مشکل انجام داده است؟
از آغاز دولت یازدهم و تغییرات در سازمان حفاظت محیط زیست، از ۵ ماه گذشته تلاش بی‌وقفه‌ای در اصلاح برخی موارد داشتیم. سازمان تمام نیرو و ظرفیت خود را به کار گرفت تا سه اقدام عمده در خصوص برنامه‌ریزی، سوخت و خودرو انجام شود. در زمینه آلودگی هوا، نخست داشتن یک برنامه مشخص اهمیت دارد؛ برنامه‌ای که زمانبندی، شرایط، مسئولیت‌ها و آیتم‌های مشخصی داشته باشد. سازمان این برنامه را تدوین کرد و در قالب راهبردهای اجرایی کاهش آلودگی هوا برای تصویب به هیأت دولت ارائه داد. کلیات این برنامه که شامل بیش از ۴۰ تا ۵۰ راهبرد است، در هیأت دولت تصویب شده و جزئیات آن در کمیسیون تخصصی در حال بررسی است.
این راهبردها تا پایان سال مجدداً برای تصویب به هیأت دولت می‌رود. تدوین این برنامه یکی از مهمترین فعالیت‌هایی بود که سازمان در جهت کاهش آلودگی هوا در این چند ماه انجام داد. پایه و اساس هر اقدامی، داشتن یک برنامه مشخص است و تا برنامه نداشته باشیم نمی‌توانیم با آینده مواجه شویم. آلودگی هوا در حال حاضر وجود دارد و این‌که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، مسأله‌ای است که در برنامه باید مشخص شود. ما سعی کردیم این راهبردهای اجرایی را به این شکل تدوین کنیم و امیدواریم به تصویب دولت برسد. این راهبردها که ۹ بخش عمده دارد، راه‌حلی برای همه دستگاه‌ها، با زمانبندی مشخص است.
- در خصوص توزیع سوخت استاندارد چه مذاکره‌ها و تلاش‌هایی انجام شد تا وزارت نفت، آلاینده بودن بنزین پتروشیمی را بپذیرد؟
در چند ماه اخیر وزارت نفت تلاش‌های قابل توجهی در زمینه افزایش میزان تولید بنزین یورو ۴ و راه‌اندازی واحدهایی که این بنزین را تولید می‌کنند، انجام داد و خوشبختانه این تلاش‌ها به نتیجه رسید. این اقدام‌ها نشان‌دهنده حمایت‌های وزارت نفت از بدنه زیست محیطی کشور و دلسوزی و احساس مسئولیتی است که نسبت به سلامت انسان‌ها دارد.
در بحث سوخت چند مشکل عمده داشتیم؛ به‌رغم این‌که در دولت قبل اعلام شده بود توزیع سوخت یورو ۴ در کشور داریم، مطالعات و بررسی‌ها و جلساتی که با وزارت نفت داشتیم نشان داد درصد بسیار جزئی از این سوخت توزیع می‌شود که نه ارزش سوختی آن مهم بود و نه نقشی در کاهش آلودگی هوا داشت. این حجم بسیار کم بود و شاید فقط یک درصد از مصرف روزانه در کشور را تأمین می‌کرد؛ بنابراین تلاش شد تا این مسأله مرتفع شود.
نکته دیگر در مورد سوخت، مسأله ظرفیت پالایشگاه‌ها بود. ظرفیت پالایشگاه‌های ما محدود و مصرف کشور بیش از ظرفیت تولید است. در دولت قبل دو اقدام برای جبران کسری سوخت کشور انجام شد. در وهله اول، مقداری از حلال‌های صنعتی که در پتروشیمی‌ها تولید می‌شد را به عنوان بنزین پتروشیمی به چرخه سوخت وارد و با کل سوخت کشور مخلوط کردند که جبران کسری را می‌کرد. پس از آن یک میزان از کسری را هم با واردات به عنوان بهبود دهنده سوخت جبران کردند.
سوختی که از خارج کشور وارد می‌شد استاندارد بود اما مشکل این بود که حلال‌های صنعتی که از پتروشیمی خارج و تحت عنوان بنزین پتروشیمی به سوخت اضافه می‌شد، دارای میزان قابل توجهی آروماتیک و بنزن بالایی بود. این بنزین با کل سوخت کشور ترکیب و باعث می‌شد میزان ترکیبات حلقوی بویژه بنزن در سوخت افزایش و کیفیت کاهش یابد.
- وجود بنزن در سوخت چه مشکل‌هایی را در پی دارد؟
بر اساس استاندارد یورو ۴ میزان بنزن باید زیر یک درصد باشد، در صورتی که آزمایش‌های انجام شده و نتایج پژوهش‌ها نشان می‌داد بنزن در سوخت کشور بالای ۲ درصد بود؛ محصولی که از پتروشیمی هم بیرون می‌آمد بیش از ۱۰ درصد بنزن داشت.
سازمان جهانی بهداشت بنزن را به عنوان عامل قطعی سرطان‌زایی شناخته و بالا بودن میزان بنزن خطرناک است. این یکی از نگرانی‌های عمده‌ای بود که سازمان در خصوص سوخت دنبال می‌کرد و بنزن به‌طور قطع باید حذف می‌شد. خوشبختانه اکنون به سمتی می‌رویم که بتوانیم ترکیب و کیفیت سوخت را مطابق با ترکیب یورو ۴ داشته باشیم.
- مشکل کمیت سوخت چگونه حل می‌شود؟
چون ظرفیت محدودی در تولید بنزین یورو۴ داریم و با توجه به این‌که شهرهای ما از نظر آلودگی جایگاه مختلفی دارند و محدودیت‌های انتقال سوخت که وزارت نفت با آن مواجه است، بنزین یورو۴ ابتدا در ۸کلانشهر آلوده کشور توزیع می‌شود و سپس در سراسر کشور از این سوخت استفاده خواهد شد. به این ترتیب قضیه بنزین و نقشی که در آلودگی هوا دارد، حل می‌شود. اکنون مهمترین و آلوده‌ترین شهر ما تهران است و در این شهر و اراک و کرج، سوخت پاک به‌طور کامل در همه جایگاه‌ها توزیع می‌شود.
- آیا می‌توان اثر بهبود کیفیت سوخت در کاهش آلودگی هوا را در کوتاه‌مدت دید تا نگرانی مردم برطرف شود؟
آلودگی هوا منابع بسیار زیادی مانند خودرو، سوخت و خانه‌ها دارد اما پایه اصلی همه آن‌ها سوختی است که مصرف می‌شود. امیدواریم بتوانیم در کوتاه مدت این مسائل را حل کنیم. مردم ما همیشه نگران هستند و یکی از مهمترین سیاست‌های سازمان حفاظت محیط زیست در رویکرد جدید، پاسخگویی به مردم و تلاش برای حفظ سلامت آنهاست. این دو از سیاست‌های عمده‌ای است که سازمان در همه بخش‌ها دنبال می‌کند.
ما برای این‌که پاسخگوی نگرانی‌های مردم باشیم، مقدماتی را فراهم کردیم تا بتوانیم از سوخت توزیعی در جایگاه‌ها و پمپ بنزین‌ها نمونه‌برداری کنیم و با استانداردهای یورو۴ مطابقت دهیم و نتایج را در اختیار مردم قرار دهیم. چون سوخت برای مردم خیلی اهمیت دارد شرایطی فراهم کردیم تا در ماه‌های آتی نمونه‌برداری از پمپ‌بنزین‌ها، آزمایش و آنالیز سوخت و اعلام نتایج به مردم به‌طور مداوم صورت گیرد تا بتوانیم نگرانی‌ها را کاهش دهیم.
- آیا بنزین یورو ۴ با قیمتی بالاتر از بنزین معمولی عرضه می‌شود؟
به طور قطع تولید بنزین یورو ۴ هزینه بیشتری نسبت به بنزین‌های قبلی دارد اما تاکنون بحث تغییر قیمت مطرح نشده است. برای تولید بنزین یورو۴ باید بیشتر هزینه کنیم. میزان آلودگی‌هایی که کاهش می‌دهد بیشتر است و تکنولوژی پیشرفته‌تر و تجهیزات بیشتری برای تولید آن به کار گرفته می‌شود. این هزینه‌ای است که دولت می‌پردازد چون نگران سلامتی مردم است و عقیده دارد که مردم باید سالم زندگی کنند و محیط زیست سالمی داشته باشند.
- به عقیده شما ادعای خودکفایی در تولید بنزین، نقشی در افزایش آلودگی هوای کلانشهرها نداشت؟
بستگی دارد که خودکفایی را در چه چیزی ببینیم؛ خودکفایی در کمیت شاید ارزشی نداشته باشد. در دولت قبل چون تولید بنزین کم بود آن را با محصولات پتروشیمی جبران کردند. اگر قرار باشد خودکفا شویم نباید کیفیت را فدای کمیت کنیم. هدف این نیست که صرفاً به اندازه نیاز تولید کنیم، بلکه چگونه و با چه کیفیتی تولید کردن، اهمیت دارد.
کمیت و کیفیت باید در کنار هم باشد. بنزینی که قبل از افزودن ترکیبات پتروشیمی توزیع می‌شد هم با کیفیت نبود و به طور قطع آلودگی‌ها را افزایش می‌داد اما نگرانی بیشتر به خاطر ترکیبات بنزن بود؛ بنزنی که عامل قطعی سرطان‌زایی شناخته شده. آیا ارزش داشت که کمیت را با عوامل سرطان‌زا افزایش دهیم و کیفیت را پایین بیاوریم؟ امیدواریم در دولت یازدهم کشور بتواند بازیابی شود و خودکفایی در تولید بنزین هم اتفاق بیفتد، با این تفاوت که کمیت و کیفیت با هم افزایش یابد.
- امسال در تهران فقط ۳ روز هوای پاک داشتیم. با توجه به آغاز توزیع سوخت پاک، به مردم قول می‌دهید که سال آینده روزهای پاک بیشتری را داشته باشند؟
ما همه تلاش خود را می‌کنیم و مرحله به مرحله هم فعالیت خود را به مردم گزارش می‌دهیم؛ اما نکته مهم این است که صرفاً فعالیت‌های دولتی و برنامه‌ریزی‌های سازمان ضامن کاهش آلودگی هوا نیست بلکه نقش اساسی در کاهش آلودگی هوا را مردم بازی می‌کنند.
حالا که برنامه‌ریزی وجود دارد و گام‌های اساسی در جهت افزایش کیفیت سوخت برداشته شده، مردم هم باید در کنار دولت قرار گیرند و به کاهش آلودگی هوا کمک کنند. تولید آلودگی و کاهش آن مسأله‌ای است که همه درگیرش هستند و اگر فکر کنیم فقط دولت آلودگی را کاهش می‌دهد دور از منطق و واقعیت است.
انتظار داریم مردم آنچه در توان دارند و فکر می‌کنند به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند انجام دهند. به عنوان نمونه در کشوری مثل کانادا نخستین و مؤثرترین راهبرد برای کاهش آلودگی هوا خاموش کردن ماشین‌ها در زمان توقف بیشتر از یک دقیقه است. این طرح ربطی به دولت ندارد و از مردم خواسته شده که آن را انجام دهند. در کشور خودمان هم در ابتدای زمستان از مردم خواهش کردیم تا از شومینه برای گرم کردن خانه‌ها استفاده نکنند و شیر آن را ببندند.
این شومینه‌ها اکثراً گازسوز است و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که راندمان حرارتی آن بیشتر از ۱۰ یا ۱۵ درصد نیست. یعنی هر یک متر مکعب گازی که در شومینه می‌سوزد ۱۵درصد راندمان دارد اما اگر همین مقدار گاز را در نیروگاه بسوزانیم، ۴۵ درصد راندمان خواهد داشت. کاری که مردم می‌توانند انجام دهند این است که از سیستم‌های گرمایشی غیر از شومینه استفاده کنند. اگر فقط شومینه‌ها را خاموش کنیم درصد بسیار زیادی از سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها تأمین می‌شود. این در حالی است که در زمستان مشکل تأمین سوخت نیروگاه‌ها وجود دارد و مازوت می‌سوزانند؛ چون در این فصل گاز کافی وجود ندارد و اولویت با بخش خانگی است.
خاموش کردن شومینه‌ها کاری است که فقط از عهده مردم بر می‌آید و به همدلی و همراهی آن‌ها نیاز است.
نباید فراموش کنیم اقدام‌هایی که از عهده مردم برمی‌آید خیلی بیشتر از اقدام‌هایی است که دولت و دستگاه‌های دولتی می‌توانند انجام دهند. متأسفانه همدلی و همراهی مردم در چند سال گذشته کمرنگ شده بود اما انتظار داریم اکنون هر طور که می‌توانند به کاهش آلودگی‌ها کمک کنند.
- یکی از درخواست‌های همیشگی مسئولان از مردم، استفاده از وسایل نقلیه عمومی است اما سیستم حمل و نقل عمومی شهر تهران پاسخگوی نیاز شهروندان نیست. چطور می‌توان از مردم انتظار همراهی داشت؟
قبول داریم سیستم حمل و نقل عمومی ما آن طور که باید و شاید درخور مردم کشور نیست. چه از نظر تعداد، چه پوشش خطوط و چه اطمینان. قبول داریم این سیستم نقص دارد، اما در هر حال سیستم حمل و نقل عمومی وجود دارد. درست است که هنگام استفاده از وسایل نقلیه عمومی، بویژه مترو به مردم سخت می‌گذرد اما وقتی از خودروی شخصی استفاده می‌کنند، ترافیک، مصرف سوخت و آلودگی هوا افزایش می‌یابد که قطعاً آسیب‌های بیشتری در پی خواهد داشت.
- در خصوص استاندارد‌سازی خودروها برای کاهش آلودگی هوا چه اقدام‌هایی صورت گرفته است؟
سازمان حفاظت محیط زیست این موضوع را هم دنبال کرده است. مشکل اصلی این بود که از سال ۸۴ تاکنون، استاندارد خودروهای کشور ارتقا پیدا نکرده است و اگر صحبتی از خودرو یورو۴ می‌شد بیشتر در حد نام و ظاهر بود. در زمینه رسیدن به استاندارد یورو بررسی‌های بسیاری روی خودروها انجام شد، اما فقط تعداد کمی از خودروها این استاندارد را داشتند. خوشبختانه در این زمینه هم با وزارت صنایع به توافق‌هایی رسیدیم و برنامه‌زمانبندی تولید یورو ۴ خودروهای‌سواری را با همکاری خودروسازان و وزارت صنایع تدوین کردیم. براساس برنامه تنظیم شده امیدواریم تا پایان خردادماه سال ۹۳ به استاندارد یورو۴ در خودروها برسیم.
قطعاً با شرایطی مثل آزادسازی تحریم خودروسازها رسیدن به این موضوع بسیار آسان است. با برداشته شدن تحریم‌ها، خودروسازان می‌توانند قطعاتی را که در قالب تحریم وارد کشور نمی‌شد تهیه کنند. خوشبختانه بین خودروسازان با سازمان حفاظت محیط زیست همدلی وجود دارد. در بررسی‌هایی که در بخش خودروسازی انجام می‌شود هم این قضیه مشهود است و پیشرفت‌های خوبی در این زمینه به دست آمده است.
- برای وارد کردن خودروهای استاندارد هم برنامه‌ای دارید؟
استاندارد خودروهای وارداتی یک پله بالاتر از استانداردهای داخل کشور است و این خودروها اکنون با استاندارد یورو ۵ و ۶ وارد کشور می‌شوند. در این زمینه هم سعی می‌کنیم با مشوق‌هایی که داریم ورود خودروهایی را که به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند، تسهیل کنیم.
اکنون خودروسازان بنام دنیا هم خودروهای برقی تولید می‌کنند. رویکرد آینده دنیا و سیاست‌های ۲۰ ساله خودروسازان بزرگ نشان می‌دهد که بیشتر به سمت خودروهای پاک مثل برقی و هیبریدی در حرکت هستند. اگر می‌خواهیم آینده خودرو و موتورسازی کشور تأمین شود باید همسو با دنیا پیشرفت و به سمت خودروهای پاک حرکت کنیم. در گذشته مشکلاتی در زمینه باتری‌ها و قدرت و توان خودرو و نیز شارژ سریع این خودروها وجود داشت که با پیشرفت تکنولوژی در حال حل شدن است. ما مجوز واردات این خودروها را هم صادر کرده‌ایم.
تلاش عمده‌ای هم روی اصلاح سیستم موتورسیکلت‌ها داریم و سعی می‌کنیم واردات و ساخت موتورسیکلت‌های برقی تسهیل شود. محدودیت‌هایی هم برای ساخت موتورسیکلت‌های قدیمی پیش‌بینی کرده‌ایم، چون موتورها با تکنولوژی بسیار پایین تولید می‌شوند و این تولیدات حتی اگر استانداردهای محیط زیست را هم بگیرند، بعد از مدتی باز هم آلوده‌کننده می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد یک موتورسیکلت استاندارد معادل ۳ یا ۴ خودروی استاندارد آلودگی تولید می‌کند.
محدودیت و کاهش تولید این موتورها در سیاست‌های سازمان قرارگرفته و بر واردات و تولید موتورسیکلت‌های برقی هم تأکید داریم.
- مدتی بحث گازسوز کردن خودروها مطرح بود که آلودگی کمتری تولید می‌کردند، اما بی‌نتیجه ماند. آیا به دنبال ادامه اجرای این طرح هستید؟
بله، چند سال گذشته بحث گازسوز کردن خودروها را داشتیم که دوباره باید از سر گرفته شود. با توجه به شرایطی که در میزان گاز کشور، و زیرساخت‌های موجود در توزیع گاز و تکنولوژی‌ها داریم، باید به این سمت هم پیش برویم که بخش گازسوز کردن خودروها فعال شود.
اگر بخواهیم همچنان روی ساخت خودروهایی که تکنولوژی آن‌ها مربوط به ۲۰ سال پیش یا موتورسیکلتی که تکنولوژی آن نیز مربوط به ۴۰ سال پیش است، تأکید کنیم قطعاً صنعت خودروسازی کشور محکوم به شکست است.
مریم فرهمند
ایران
