نقدی بر یک اقدام مثبت
شهروندان – اشرف بروجردی*
اعتماد اجتماعی به عنوان بخشی از سرمایه اجتماعی در نتیجه رفتار افراد و به ویژه سران و مسوولان بخش‌های جامعه حاصل می‌شود. یعنی کسی که عهده‌دار مسوولیتی در جامعه است، باید بتواند در هر موقعیتی که قرار دارد، اعتماد مردم را جلب کند.
در واقع این اعتماد باید براساس رفتار دو طرف به صورت متقابل شکل بگیرد و مناسبات اجتماعی در جامعه تقویت و بازتولید شود. آنچنان که گفته شد معاون حقوقی وزارت علوم به تازگی از طرحی در یکی از دانشگاه های کشور تحت عنوان «وام شرافت» به دانشجویان خبر داده است.
براساس این طرح و با کمک خیرین صندوق های قرض الحسنه یی در دانشگاه تشکیل شده که دانشجویان می توانند بدون ضامن وام بگیرند و در زمان تمکن مالی وجوه وام را به یکی از صندوق های قرض الحسنه موجود در کشور واریز کنند.
این روند اگرچه نمونه یی از حرکت هایی می تواند باشد که تقویت کننده اعتماد متقابل در جامعه و در بین مردم است، اما از جنبه های دیگری جای تامل دارد. طی سال های گذشته دانشجویان در دانشگاه ها بارها با این موضوع رو به رو بودند که تعدادی از مسوولان دانشگاه در زمینه های مختلف روابط را بر ضوابط ارجحیت داده اند و بر این اساس ارتباطات بین شخصی فراتر از ضوابط موجود منجر به یکسری تبعیض هایی شده است.
به عنوان نمونه در بحث استخدام های شغلی در دانشگاه چه برای هیات علمی و چه در پست های دیگر گزینش نیرو چنین نمونه هایی را دانشجویان شاهد بوده اند: بدین ترتیب که برخی افرادی که شایستگی های علمی لازم را داشتند، به دلیل برخی ارتباطات یا انتخاب های خاص موفق به استخدام و گرفتن پست یا ارتقا نشدند.
در مقابل یکسری از افراد با وجود نداشتن پیشینه و شایستگی علمی با حاکم شدن روابط بر ضوابط به سرعت در دانشگاه ها جذب شده اند.
قصد اتهام نداریم اما نمونه های این وضعیت حتی در بورس به خارج از کشور هم برای دانشجویان پیش آمده است. اگر هدف واقعی مسوولان از چنین اقداماتی تقویت اعتماد در جامعه و بین دانشجویان است که بسیار هم پسندیده است، چرا از چنین زمینه هایی برای به وجود آوردن این اعتماد استفاده نکنند.
اگر هدف جلب اعتماد است، چرا پول در اینجا بازهم تعیین کننده و ترویج دهنده این اعتماد باشد. پول به عنوان یک عامل اقتصادی در به وجود آوردن اعتماد اجتماعی چندان کارساز نخواهد بود.
این اعتماد باید با اصلاح زمینه های دیگر تقویت شود. ممکن است مسوولان در پاسخ بگویند این یکی از اقدامات و نخستین قدم برای تقویت اعتماد است.
اما پول و وام در شرایط فعلی وسیله و راه مناسبی برای اینکه سرمایه و اعتماد را برگردانیم، نیست.
سرمایه و اعتماد اجتماعی با ارتباطات مناسب و بجا و قرار گرفتن افراد در جایگاه واقعی خودشان بر اساس صلاحیت و شایستگی به وجود می آید. به همین دلیل با پسندیده بودن اقداماتی همچون «وام شرافت» و… از جنبه هایی برای تقویت اعتماد متقابل در جامعه ، در قدم اول باید نمونه هایی همچون مواردی که ذکر شد، اصلاح شود.
استاد دانشگاه*
