پرستارانی که دچار فرسودگی شغلی هستند
شهروندان:
رئیس هیات‌مدیره نظام پرستاری سنندج می‌گوید 95درصد پرستاران دچار فرسودگی شغلی شده‌اند. خشونت‌های کلامی و فیزیکی در محیط کار یکی از شکایت‌های رایج پرستاران به‌خصوص پرستاران شاغل در بیمارستان‌های روانی است.
پرستارانی که در بخش‌های روانپزشکی مشغول به کارند، گاها در معرض خشونت بیماران، همراهان بیمار و ملاقاتی‌ها هستند. اینها نتیجه پژوهش اعظم رشیدی، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد با گرایش روان‌پرستاری از دانشکده پرستاری- مامایی تهران است. در این پژوهش آمده است: «موسسه ملی ایمنی و سلامت کار خشونت محل کار را به هرگونه درگیری‌های فیزیکی، تهدید به خشونت و پرخاشگری که به پرسنل در حال انجام وظیفه تسری می‌یابد، تعریف می‌کند و سازمان بهداشت جهانی خشونت علیه پرستاران را یک مشکل جهانی و عالمگیر می‌داند.»
برخی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دولتی نسبت به رفتار بعضا تحقیرآمیز پزشکان با آنها، شکایت دارند علاوه بر آنکه بیماران و همراهان آنها، کاستی‌های کادر درمان بیمارستان را از چشم پرستاران می‌بینند و به دلیل تعامل بیشتری که با بیماران دارند، بیش از همه در معرض اعتراضات و رفتارهای تند و گاهی خشونت‌آمیز قرار دارند. بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در بیمارستان به‌طوری که پرستار یکی از طرفین درگیر با این ماجرا باشد، ارتباط مستقیمی با کمبود نیروی کار در بیمارستان‌ها، ساعت‌های بالای کار پرستاران در هفته، نارضایتی شغلی آنها به دلیل اجرا نشدن تعرفه‌های پرستاری و… دارد. به گفته نعمت‌ا… منوچهری، ناظر شورای عالی نظام پرستاری و عضو کمیسیون بهداشت مجلس درباره آرمان، تعرفه پرستاران و قوانین دیگری که برای بهبود وضعیت شغلی پرستاران به تصویب هیات دولت رسیده اما هنوز خبری از اجرای آن نیست، به آرمان می‌گوید: «خیلی چیزها مصوب میشود ولی اجرا نمی‌شود.
قانون برنامه پنجم توسعه هم مصوب شده اما دولت در اجرایش مانده چراکه اجرای مصوبات به بودجه و امکانات کافی نیاز دارد. از این‌رو محقق نمی‌شوند و به تعویق می‌افتند.» در مراسم روز پرستار امسال، هیات دولت با تصویب ۵ ماده، قول داد که مطالبات جامعه پرستاری را عملیاتی کند. تعیین تعرفه خدمات پرستاری مانند خدمات پزشکی یکی از این مصوبات بود که ظاهرا تاکنون ابلاغی درمورد آن به بیمارستان‌ها صورت نگرفته است. علی‌اشرف رحمان‌پناه، رئیس هیات‌مدیره نظام پرستاری سنندج می‌گوید: «چگونه است که بحث تعرفه‌گذاری پزشکی با یک بخشنامه ظرف ۲۴ ساعت انجام شد ولی این سرعت عمل درمورد پرستاران محقق نمی‌شود و سال‌هاست که این بحث در همان گام نخست درجا زده است. این چه ترسی است که از جامعه پزشکی وجود دارد ولی درمورد جامعه پرستاری صدق نمی‌کند؟»
کمبود نیروی پرستار و اشتباهات دارویی
گفته میشود کمبود نیرو دلیلی بود که برنامه کاهش ساعت کار پرستاران که تحت قانون ارتقای بهره‌وری مصوب شده بود، نتواند به‌درستی اجرایی شود. هرچند دولت برای استخدام پرستاران فراخوانی برگزار کرد اما تعداد داوطلبان کمتر از آن چیزی بود که دولت برای جبران کمبود نیرو پیش‌بینی کرده بود. دلیل عدم تمایل پرستاران به کار در بیمارستان‌های دولتی، آن‌طور که خودشان می‌گویند، سنگینی کار و درآمد ناکافی است. هرچند گفته میشود حقوق پایه پزشکان و پرستاران تفاوت آنچنانی ندارد اما به هنگام تقسیم کارانه بیمارستان، به گفته شریفی‌مقدم، رئیس خانه پرستار، پزشکان ۳۰۰ برابر بیش از پرستاران دریافت می‌کنند. و البته این درحالی است که پرستاران ساعت کاری بیشتری نسبت به پزشکان دارند.
نامناسب بودن شرایط کار، برخی پرستاران را به سمت کار در بیمارستان‌های خصوصی، خانه‌نشینی، انجام کارهای غیرمرتبط با تخصص و البته مهاجرت به کشورهایی با شرایط کاری بهتر ترغیب می‌کند. بیمارستان‌ها نیروی کافی ندارند و در نتیجه مشکلات در دور باطلی می‌چرخند. به نقل از مهر، نتایج یک پژوهش پرستاری نشان می‌دهد مهم‌ترین علل خطاهای دارویی به ترتیب اهمیت عبارتند از خستگی ناشی از کار، کمبود تعداد پرسنل نسبت به بیمار، ساعت کار طولانی و تراکم زیاد کار پرستاران در بخش. مصطفی بیژنی اصل پژوهشگر این تحقیق می‌گوید: «بروز اشتباهات دارویی از موارد غیر قابل اجتناب و از تهدیدات جدی در سلامت و ایمنی بیماران است.
شرایط کاری پرستاران از جمله میزان بار کاری و تعداد بیماران تحت مراقبت در ایجاد خطاهای دارویی قابل پیشگیری موثر است. اجرای دستورات دارویی بخش مهمی از فرایند درمان و مراقبت است و جزء اصلی عملکرد پرستاران محسوب میشود و در این میان، ایمنی بیمار نقش برجسته‌ای دارد. بروز اشتباهات دارویی می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی در سلامت عمومی و تهدیدی برای ایمنی بیمار شود.» به گفته این پژوهشگر، اشتباهات دارویی سبب سلب اعتماد بیمار و خانواده وی نسبت به سیستم بهداشتی درمانی و افزایش هزینه‌ها میشود.
خشونت علیه پرستاران
طبق پژوهشی که اعظم رشیدی، انجام داده است، در جامعه آماری او که شامل همه پرستاران و بهیاران در بیمارستان‌های روانپزشکی استان اصفهان بود، درمجموع ۲۵۸ پرستار مطالعه شدند که میزان خشونت کلامی علیه شرکت‌کنندگان در مطالعه ۵/۹۵درصد و خشونت فیزیکی ۸/۴۵ درصد بود. ۸/۴۳درصد پرستاران تجربه هر دو خشونت را داشتند و ۵/۴درصد هیچ نوع مواجهه‌ای نداشتند. بر اساس نتایج این پژوهش تجربه کاری، شیفت کاری، جنس، قومیت، تحصیلات، وضعیت حرفه‌ای، وقت کاری، تعداد پرسنل، بخش محل کار، جنس و نوع بیماری با خشونت فیزیکی رابطه معنی‌داری داشته است.
به نقل از مهر، رشیدی می‌گوید: «چون استراتژی مدون و پیگیری مجدانه وجود ندارد عواقب و نارضایتی شغلی ایجاد شده و پرستاران حفظ امنیت و تقویت رویکردهای مدیریتی خصوصاً در بحث آموزش و پیگیری و گزارش‌دهی را خواستارند.» اما خشونت‌های محیط کار تنها به بیمارستان‌های روانی محدود نمی‌شود. برخی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دولتی، بعضا نسبت به رفتارهای برخی پزشکان با خود در محیط کار انتقاد دارند. نگاه بالادست پزشکان، رفتار نامناسب و البته بعضا برخوردهای خشونت‌آمیز همراهان بیمار در بیمارستان‌ها از نکاتی است که پرستاران نسبت به آن گله‌مندند. البته چنین رفتاری نه‌فقط در سطوح بیمارستانی، بلکه در سطوح مدیریتی نیز نمود دارد چنانکه محمدحسن طریقت‌منفرد، وزیر بهداشت، با یک پرستار در رسانه ملی طوری سخن گفت که این موضوع انتقاد جامعه پرستاری را برانگیخت.
نعمت‌ا… منوچهری، ناظر شورای‌عالی نظام پرستاری در رابطه با حمایت از پرستاران در مقابل رفتارهای خشونت‌آمیز به آرمان می‌گوید: « پرستاران در هر حال در معرض رفتارهای پرخاشگرانه هستند که از طرف همکارها و بیماران و همراهانشان سر می‌زند. نمی‌گویم طبیعی است اما غیرطبیعی هم نیست. برای یک پلیس راهنمایی و رانندگی هم می‌تواند اتفاقات ناخوشایندی بیفتد، پلیس ممکن است شهید شود. قانون کلی که در تمام ادارات وجود دارد تنها چیزی است که از پرستاران در مقابل این موضوع حمایت می‌کند، اینکه کارمند دولت در صورت تعرض می‌تواند حمایت مراجع حراستی و قضایی را دارا باشد.»
