ایران به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی تامین گاز اروپا یکی از مهم‌ترین کشورهای صادراتی گاز محسوب شده و به این جهت مورد توجه است.

شاید این همان دلیلی است که تیم‌های مذاکره‌کننده برای صادرات گاز ایران به کشورشان در این ماه‌ها قابل توجه‌تر شده است.

در عین حال ذخایر گاز ایران در حالی می‌تواند گره‌گشای مذاکرات با گروه ١+۵ شود که پیش‌بینی می‌شود با تعلیق تحریم‌ها، ایران علاوه بر گاز خود زمینه انتقال گاز ترکمنستان را هم به کشورهای عضو اتحادیه اروپا فراهم کند و در این بین تمامی گزینه‌ها به خط لوله ترانس آناتولین منتهی می‌شود.

مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و گروه ١+۵ وارد مرحله جدیدی شده است و در این میان، ایران برگ برنده‌های جدید اقتصادی در دست دارد. ایران با در اختیار داشتن نزدیک به ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی قابل برداشت و ارزان‌قیمت می‌تواند حتی در شرایط سقوط آزاد قیمت طلای سیاه بازهم در بازار و تجارت جهانی گاز یکه‌تازی کند.

در این بین کشورهای اروپایی هم روی ذخایر گاز ایران حساب باز کرده‌اند و قطعا احداث خطوط لوله انتقال گازهای ترش پارس جنوبی ایران به قلب قاره سبز می‌تواند گره‌گشای برخی اختلافات و موانع پیش روی توسعه روابط ایران و اروپا باشد.

بر این اساس مسوولان صنعت نفت ایران از چند ماه گذشته تاکنون مسیرهای مختلف انتقال گاز به اروپا را مورد ارزیابی قرار دادند به طوری‌که تاکنون چندین نشست مشترک بین مقامات ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه و گرجستان برای انتقال گاز به اروپا انجام شده است.
در شرایط فعلی مهم‌ترین گزینه پیش روی ایران برای صادرات گاز به اروپا پیوستن به خط لوله «توانس آناتولین» است و در این بین مقامات جمهوری آذربایجان و ترکیه هم برای پیوستن ایران به این خط لوله ۲۰ میلیارد دلاری چراغ سبز نشان داده‌اند.

در همین حال علاوه بر پیوستن گاز ایران به ترانس آناتولین، اخیرا در جریان سفر بیژن زنگنه وزیر نفت ایران به عشق‌آباد مذاکراتی با رییس‌جمهوری ترکمنستان برای انتقال بخشی از گاز ترکمن‌ها به خط لوله ترانس آناتولی از مسیر ایران انجام شده است.

رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه آبان ماه سال جاری در سفر به عشق‌آباد پس از مذاکره با محمد بردی محمداف، رییس‌جمهوری ترکمنستان توافقنامه مشترکی با این کشور برای پیوستن به خط لوله ترانس آناتولین امضا کرده است. این توافقنامه بین شرکت دولتی گاز ترکمنستان (ترکمن گاز) و شرکت خصوصی ترک آتاگس (Atagas) برای خرید و فروش گاز مربوط به خط لوله ترانس آناتولین امضا شده است.

در این بین عثمان سلیم دینس، رییس شرکت آتاگس درباره چگونگی پیوستن ترکمنستان به خط لوله ترانس آناتولین گفته است: در حال کار و فعالیت روی همه مسیرهای ممکن هستیم که به زودی جزییات آن اعلام خواهد شد. بدون شک با توجه به توجیه بسیار پایین اقتصادی احداث خط لوله دریایی گاز بین ترکمنستان و جمهوری آذربایجان از مسیر دریای خزر و مخالفت کرملین با ساخت این لوله گاز دریایی، ایران اقتصادی و امن‌ترین مسیر برای انتقال و ترانزیت گاز ترکمنستان خواهد بود.

حتی حمید عراقی، معاون وزیر نفت در زمانی از احتمال پیوستن ایران به ترانس آناتولین نیز خبر داد و در مورد آن گفت: «در شرایط فعلی، احتمال احداث خط لوله گاز از مسیر دریای خزر مورد توافق تمامی کشورهای حاشیه دریای خزر قرار نگرفته است. امکان بررسی ظرفیت شبکه موجود انتقال گاز ایران برای ترانزیت و انتقال گاز ترکمنستان وجود دارد، در شرایط فعلی علاوه بر مسیر خط لوله ترانس آناتولین ایران گزینه‌های دیگری  هم برای انتقال گاز  به  اروپا   در اختیار دارد.»

وی حتی به صراحت عنوان کرد: «سیاست فعلی ایران توسعه تجارت گاز با کل کشورهای جهان است.»

عراقی با تاکید بر اینکه افزایش حجم صادرات گاز منجر به بهبود سطح روابط خارجی و دیپلماتیک ایران با کشورهای مختلف خواهد شد، اظهارداشت: کشورهای اروپایی اگر به دنبال تامین پایدار امنیت انرژی خود هستند ایران با پشتوانه ذخایر عظیم خود می‌تواند در تامین بلندمدت انرژی این کشورها نقش‌آفرینی داشته باشد.

به این جهت و براساس تازه‌ترین گزارش‌های منتشرشده از سوی خبرگزاری‌ها، در حال حاضر یک تیم کارشناسی ژاپنی به نمایندگی از دولت ژاپن برای واردات گاز طبیعی از دو طریق ال ان جی و خط لوله، وارد ایران شده و مذاکره با وزارت نفت را آغاز کرد. ژاپن در حال حاضر بیشترین گاز مورد نیاز خود را از طریق قطر و به صورت ال ان جی وارد می‌کند و حتی قطر برای تسهیل در امر صادرات گاز به این کشور مخازن گاز ال ان جی را در شرق آسیا ایجاد کرده است.

اخیرا نخست‌وزیر ژاپن اعلام کرده بود این کشور برای افزایش امنیت انرژی خود به دنبال بازارهای جدید برای واردات گاز است. ایران تنها به ترکیه صادرات گاز دارد و تاکنون نتوانسته است مذاکرات خود برای صادرات گاز به کشورهای دیگر را جامه عمل بپوشاند. بحث‌های ایجاد خط لوله صلح هنوز در اندر خم کوچه‌های پرپیچ و خم پاکستان و هند باقی مانده است. و هنوز هم معلوم نیست که این مذاکرات به چه نتیجه‌ای برسد، در عین حال ایران در حال مذاکره با سایر گزینه‌هاست.

براساس مذاکرات به نتیجه رسیده در حال حاضر ایران تنها با کشورهای عراق، پاکستان و ترکیه قرارداد صادرات گاز دارد و گاز صادراتی به این کشورها از طریق خط لوله تحویل می‌شود، اما تفاهمنامه صادرات گاز با عمان را نیز برای تولید ال‌ان‌جی در این کشور امضا کرده است که هم‌اکنون مراحل کارشناسی خود را سپری می‌کند.

اگرچه مسوولان شرکت ملی گاز ایران معتقدند تراز تجاری گاز در سال جاری مثبت شده است اما براساس قرارداد واردات گاز از ترکمنستان و صادرات گاز به ترکیه تراز تجاری گاز ایران منفی است و از سال آینده با صادرات گاز ایران به عراق تراز تجاری گاز ایران مثبت خواهد شد. در این راستا نیز حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز اخیرا اعلام کرده بود ایران از هر کشوری که گاز داشته باشد حاضر به واردات و به هر کشوری که نیاز به گاز ایران داشته باشد نیز حاضر به صادرات است.

در خصوص صادرات گاز به بصره نیز حسن منتظرتربتی مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی گاز گفته است: «زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز به بصره یک سال پس از امضای قرارداد فراهم می‌شود. علاوه بر صادرات گاز به بغداد که قرارداد آن امضا شده، هم‌اکنون پروژه صادرات گاز به بصره نیز مطرح است. پس از امضای قرارداد صادرات گاز به بصره امکان اجرایی کردن این پروژه با ارسال روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب وجود دارد و این مقدار در فازهای بعدی نیز بر اساس قرارداد قابل افزایش است.»

در عین حال بنا به گفته علی ماجدی، معاون سابق امور بین‌الملل وزیر نفت و گاز، برگ برنده ایران در دیپلماسی انرژی است و ایران می‌تواند با احداث ۶۴٠ کیلومتر خط لوله جدید از دهلران تا مرز بازرگان، صادرات گاز به اروپا را از طریق خاک ترکیه در دستور کار قرار دهد.

بر اساس این گزارش، در شرایط فعلی مهم‌ترین چالش پیش رو برای امضای قراردادهای جدید فروش گاز پس از تحریم‌های بین‌المللی پایین بودن تولید گاز طبیعی است به طوری‌که با توجه به افزایش تعداد مشترکان خانگی، تجاری، صنعتی و نیروگاهی سهم ناچیزی برای فروش گاز به مشتریان بین‌المللی باقی می‌ماند. آمارهای رسمی منتشرشده توسط شرکت ملی نفت نشان می‌دهد برای زمستان سال جاری با بهره‌برداری بخش‌هایی از طرح توسعه فاز ۱۲، ۱۵ تا ۱۸ پارس جنوبی و افزایش حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعبی تولید گاز ظرفیت تولید این انرژی استراتژیک و پرطرفدار برای زمستان سال جاری با ثبت یک رکورد جدید به بیش از ۶۶۶ میلیون مترمکعب در روز رسیده است.

علاوه بر این، مطابق با برنامه زمان‌بندی قرار است سال آینده هم با بهره‌برداری و تکمیل طرح توسعه این پنج فاز و راه‌اندازی فازهای جدید همچون فاز ۱۹ پارس جنوبی ظرفیت تولید گاز ایران از این میدان مشترک با قطر روزانه حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب دیگر افزایش یابد.

روزنامه قانون