اوین زندان نمیماند
آیتالله طالقانی که تا هشتم آبان سال ۵٧ در زندان بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نخستین کسی بود که آرزو کرد روزی زندان اوین تبدیل به پارک شود؛ آرزویی که حالا بعد از گذشت ٣۶ سال چند قدمی به آن نزدیکتر شدهایم.
زندان اوین منطقهای ۴٣هکتاری است که از دید بسیاری قلعهای مخوف و ترسناک است. این قلعه در یکی از گرانقیمتترین مناطق پایتخت و کوهپایه قرار دارد که از سال ١٣۵٠ رسما به بهرهبرداری رسید و اقامتگاهی برای زندانیان شد و حالا خبرهایی از تبدیل آن به بوستان منتشر میشود.
پس از گذشت سه سال از نخستین باری که محمدباقر قالیباف، شهردار تهران خبر از تبدیل این زندان به بوستانی سرسبز و بزرگ داد و البته اتفاقی عملی نیفتاد، باردیگر او این وعده را روز گذشته تکرار کرد. البته اینبار این وعده تفاوتی با وعدههای قبلی داشت. قالیباف در سخنان جدید خود، خبر از توافق نهایی با قوه قضاییه داده و گفته است که حتی قوه قضاییه حاضر است بخشی از هزینههای تبدیل زندان به بوستان را نیز بپردازد.
قوه قضاییه: آمادهایم
دو سال قبل، غلامحسین اسماعیلی، رییس سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی وقت کشور، درباره آخرین وضعیت انتقال ندامتگاه اوین به خارج از تهران و تحویل آن به شهرداری برای تبدیل به مرکزی فرهنگی و فضای سبز گفته بود که این سازمان با اصل انتقال زندان به خارج از تهران مشکلی ندارد. وی آن زمان گفته بود: در دوره جدید نیز دوستان شهرداری به صورت غیرمستقیم اعلام کردند که حاضر هستند همان مذاکرات قبلی را ادامه دهند اما هیچ مذاکره رسمی در دوره جدید با شورای شهر و شهرداری در این ارتباط نداشتیم.
اسماعیلی در پاسخ به این سوال که آیا در مذاکرات قبلی با شهرداری و شورای شهر تهران جانمایی برای انتقال اوین از تهران صورت گرفته بود یا خیر؟ گفته بود: جانمایی انجام گرفته است و قرار بوده ندامتگاه اوین به خارج از شهر منتقل شود، اما مشکلات دیگری هم وجود داشت. یکی از نکاتی که به نتیجه نرسید این بود که ما پنج بازداشتگاه داخل تهران خواسته بودیم که در مسیر مراجع قضایی داخل شهر باشد تا اعزام و بدرقهها به سهولت انجام شود.
این درحالی است که قالیباف، درهمان زمان با اشاره به بازدیدی که حدود پنج سال پیش از اوین داشته گفته بود: شهرداری تهران آماده است که مجموعه زندان اوین را خریداری کند و جای دیگری را به جای این مکان بسازد تا زندان اوین را به یک مرکز تفریحی تبدیل کند.
حقانی: نباید این فرصت را از دست داد
محمد حقانی، رییس کمیته محیط زیست شورای شهر در این خصوص معتقد است که «اوین» فرصتی استثایی برای محیط زیست تهران و جبران کمبودهای فضای سبز آن است. حقانی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران در دهه ٧٠ و دوران شهرداری غلامحسین کرباسچی درگفتوگو با «اعتماد» با یاد آوری خاطرات آن سالها، از طرحهایی میگوید که کرباسچی برای تبدیل مراکزی چون کشتارگاه تهران، بازار میوه و تربار تهران و همچنین زندان قصر و اوین به مراکز تفرجگاهی و فضاهای سبز داشت: آن زمان بسیاری از این نقاط به فرهنگسراها و بوستان هاو مراکز تفریحی تبدیل شد. مثلا کشتارگاه که تبدیل به فرهنگسرا شد یا زندان قصر که همان سالها، آن را از دولت خریدیم و شهرداران بعدی آن را به موزه عبرت کنونی تبدیل کردند.
کرباسچی آن سالها براین باور بود که باید هر چه میتوانیم اینگونه مراکز را از تهران و زندگی مردم دور کنیم و فضاهای آرامشبخش شهر را افزایش دهیم. وی با همین دیدگاه و اینکه امروز در تهران شاید کمتر بتوان زمینی با این وسعت را پیدا کرد که قابلیت تبدیل به فضای سبز را داشته باشد، میگوید: این فضای چند ده هکتاری میتواند تبدیل به مجموعهای تفریحی و فرهنگی، فضای سبز شود که بتواند سرانههای منطقه را دراین بخشها بهبود بخشد.
وی درعین حال براین باور است که نباید با عجله در مورد این تبدیل صحبت کرد چرا که نباید با اقدامی عجولانه این فرصت سوخته شود.
حقانی در ادامه از شهردار تهران تقدیر میکند و میگوید: درست است که ما همواره در مورد تخلفات شهرداری در نظارت و صیانت از باغها و فضاهای سبز انتقاد میکنیم. اما نباید به سادگی از کنار چنین اقدام ارزشمندی بگذریم و از تلاشهای شهرداری قدردانی نکنیم. ما همانگونه که انتقاد میکنیم باید از اقدامات خوب و ارزشمند شهرداری هم قدردانی کنیم.
رییس کمیته محیط زیست شورای شهر همچنین در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون توافق شهرداری با قوه قضاییه به تعویق افتاده و کارهای اجرایی صورت نگرفته، میگوید: تا حدی که من اطلاع دارم، دلیل اصلی آن این بوده که قوه قضاییه به دنبال مکانی برای زندان جدید بوده که همین امر باعث شده تا این طرح به تعویق بیفتد.
به گفته وی در دوره جدید شورای شهر، چندان در مورد این موضوع یعنی تبدیل اوین به فضای سبز و تفرجگاه صحبتی به میان نیامده و آنچه دراین مورد مطرح شده، مربوط به پیگیریهای اعضای دوره سوم شوراست.
همچنین وی از آمادگی کامل شورای شهر برای حمایت از شهرداری در این اقدام عظیم زیست محیطی و فرهنگی خبر میدهد.
معاون خدمات شهری شهرداری: آماده اجرا هستیم
مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهرداری تهران که در اصل باید از زمان شروع طرح تبدیل زندان اوین به بوستان، مسوولیت اجرای آن را برعهده داشته باشد و کارها در زیر مجموعه معاونت او انجام شود، درمورد این طرح به «اعتماد» میگوید: این کار، کار بزرگی است و احتیاج به مطالعه و طراحی دارد. آنچه مسلم است این است که ساختمانهای این زندان باید به مراکز فرهنگی و تفریحی و… تبدیل شود و مابقی آن به کاربریهایی مانند فضاهای سبز و تفریحی روباز.
وی با تاکید براینکه هنوز نمیتوان در مورد نحوه اجرا یا هزینه یا زمان مورد نیاز انجام این تبدیل صحبت کرد، گفت: با تمام این تفاصیل ما آمادهایم تا مطابق دستور شهردار تهران، در راستای تبدیل زندان اوین به کاربریهای تفریحی، گردشگری و فضای سبز هر اقدامی که لازم باشد را انجام دهیم تا مردم تهران بیش از پیش از نعمت فضای سبز و بوستان و مراکز تفریحی بهرهمند شوند.
با همه اینها تا زمان اجرای این طرح هنوز دیوارهای بلند زندان اوین پا برجاست. دیوارهایی که شاید تا چندی دیگر فروریزد و جای خود را به درختانی زیبا و فضایی فرحبخش بدهد تا شاید خاطرات ناخوشایند و تاریخچه اسرارآمیز این قلعه بزرگ را از ذهن مردم منطقه و انسانهایی که به هر دلیلی مدتی از عمر خود را در آن سپری کردهاند، کم رنگ و کم رنگتر کند یا با بازدید از آن تکرار کند. روزهایی که درهای زندان و ساختمانهای ناشناخته آن به روی مردم باز شود و درست مانند هتلی که به همین نام در چند کیلومتریاش قرار دارد، به منطقهای زیبا و آرامبخش بدل شود.
البته در تاریخچه این زندان مدت کوتاهی وجود دارد که درهای آن به روی مردم برای تماشا و بازدید باز شد؛ کافی است برگههایی از تاریخ را ورق زد و به روزها و ماههای ابتدایی انقلاب بازگشت؛ روزهایی که زندان به دست انقلابیون آزاد شد و زندانیان آزاد و بازدید از زندان برای مدتی کوتاه فراهم شد. خبرنگار روزنامه کیهان، ٢۴ بهمن ۵٧ وقتی داشت سربالایی منتهی به زندان اوین بعد از آزادسازی آن توسط انقلابیون را بالا میرفت، درگزارش خود نوشت: سربالایی زندان اوین را ما با اتومبیل درمیان سیل خروشان علاقهمندان به بازدید از زندان بالا میرفتیم. محشر کبری بود. زن و مرد و خرد و کلان آمده بودند. شهری و ولایتی بودند. درزندان بسته بود. بالای اتومبیلها چریکها موضع گرفته بودند. یکیشان که لباس نیروی هوایی به تن داشت با بلندگو ندا میداد: «خواهش میکنم برگردید. اینجا امن نیست. اجازه بدهید این جا شناسایی کامل شود. آنوقت از طریق روزنامه ساعت بازدید از زندان را اعلام میکنیم.»
تاریخ و ساعتی که شاید حالا با گذشت ٣۵ سال از پیروزی انقلاب چندی دیگر به صورت رسمی اعلام شود… .
پشت دیوارهای تاریخ اوین
زندان اوین در زمین خانه سید ضیاءالدین طباطبایی، روزنامهنگار و نخستوزیر دوره پهلوی و در منطقه خوش آب و هوای اوین درکه ساخته شد. ساخت این زندان در زمینی به مساحت ۴۳ هکتار از دهه ۱۳۴۰ آغاز شد و در سال ۱۳۵۰رسما افتتاح شد. این زندان در دوران پیش از انقلاب، زندانی کاملا سیاسی بود که مستقیما توسط ساواک اداره میشد. درسالها و دهههای اول و دوم انقلاب نیز، این زندان همچنان زندانی سیاسی بود، اما پس از آن بخشهایی از این زندان به نگهداری از زندانیان سایرجرایم نیز اختصاص پیدا کرد. در گذر زمان، نقشه و کاربری ساختمانهای زندان اوین تغییرات فراوانی داشته است. به عنوان مثال بخشی از زندان که در مقطعی، شیرینیپزی زندان بوده و درکنار نانوایی قرارداشته، امروز به سالن اجرای حکم تبدیل شده است. اما با این وجود اطلاعات چندانی از تعداد ساختمانها و کاربری آنها وجود ندارد. آنچه امروز از این ساختمانها میدانیم، منوط به توضیحات آدمهایی است که به آن رفت و آمد داشتهاند.
محمد حقانی، رییس کمیته محیط زیست شورای شهر :تبدیل زندان اوین به بوستان فرصتی استثنایی است؛ این فضای چند ده هکتاری میتواند سرانه فضای سبز تهران را افزایش دهد.
مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهرداری تهران : هنوز نمیتوان در مورد نحوه اجرا یا هزینه یا زمان مورد نیاز انجام این تبدیل صحبت کرد، این کار، کار بزرگی است و احتیاج به مطالعه و طراحی دارد.
منبع: روزنامه اعتماد