تهران از آن دسته استان‌هایی است که گرد و غبار مهمان همیشگی‌اش شده و  شهروندانش در حسرت روزهای پاک این استان مانده‌اند. به‌گفته معاون فنی اداره محیط زیست استان تهران ۷۰ درصد از ذرات معلق هوای تهران ریشه معدنی دارد، آماری که جای تامل برای مسئولانی که مجوز این معادن را صادر می‌کنند، دارد.

تهران استانی است که در نگاه اول به دلیل وجود معادن شن و ماسه و صنایع بسیار،  غنی و ثروتمند به‌نظر می‌آید. در استان تهران دو قطب معادن شن و ماسه وجود دارد یکی در پاکدشت و دیگری در قدس و شهریار اما به‌گفته مردم این شهرستان‌ها تنها سهم‌شان از این معادن آلودگی و گرد و غبار است. هر سال با آلودگی هوا و گرد و غبار مسئولان به‌دنبال راه‌حلی برای این بحران هستند و در این میان به شیوه‌هایی بسیاری برای مدیریت این شرایط متوسل می‌شوند که هشدار به گروه‌هایی مانند خردسالان و یا سالمندان برای نیامدن به خیابان‌ها پای ثابت همه این راهکارهاست.

مسئله مهم این است اداراتی که همواره معترض آلودگی هوا هستند خود یکی از عوامل گسترش این آلودگی هستند چراکه آنها با صدور مجوز برای واحدهای آلاینده و نظارت‌های دست و پا شکسته خود، مهم‌ترین دلیل آلودگی هوای این روز هوای تهران هستند. در این میان شهرستان‌های استان تهران که روزگاری پناهگاه شهروندان تهرانی در روزهای بحران بوده‌اند خود به این معضل دچار شده‌اند.

معاون فنی اداره محیط زیست استان تهران در گفت‌وگو با روزنامه قانون با اشاره به مشکلات آلودگی معادن شن و ماسه در استان تهران می‌گوید: در مسئله معادن دو بحث برداشت و کارگاه‌های دانه‌بندی شن و ماسه مطرح است. معادن به‌هیچ‌وجه اجازه کار در شب را ندارند و این موقع تنها حمل و نقل انجام می‌شود.

داریوش قل‌علی‌زاده می‌افزاید: یکی از دلایل آلودگی هوا و گرد و غبار مسئله تردد خوردهای حمل و نقل معادن شن و ماسه است و گردو غباری که مردم در شب فکر می‌کنند در نتیجه فعالیت معادن است، نتیجه این حمل و نقل است چراکه معابر شن و ماسه وضعیت نامطلوبی دارند و بیشتر آنها آسفالت نیستند.

او می‌گوید: بر اساس مطالعاتی که انجام شده گرد و غبار معابر معادن شن و ماسه و باز چرخش آن موجب آلودگی هوای شهرهای استان می‌شود. یکی از مسائلی که به آن کمتر توجه شده معضل نخاله‌های ساختمانی است. این روزها نخاله‌های ساختمانی را در کنار راه‌های خارج از شهر به وفور می‌توان دید، این مسئله نیز بر آلایندگی هوای تهران تاثیرگذار است.   هرکدام از این موارد سهم زیادی در آلودگی هوا و افزایش گرد و غبار دارند.

قل‌علی‌زاده درباره منشا آلایندگی هوای تهران می‌گوید: بر اساس مطالعاتی که اداره کل سلامت و بهداشت انجام داده ۷۰ درصد از ذرات معلق هوای تهران منشا معدنی دارند، معدنی به‌معنای اینکه این ذرات حاصل از معادن شن و ماسه، ساخت و‌ساز، نخاله‌های ساختمانی و بیابان‌های اطراف تهران است.  در گذشته فضای سبز و باغ‌های بسیاری که به‌عنوان ریه تهران بودند نقش بسزایی در پالایش هوای استان تهران داشتند اما این روزها با نابودی این باغ‌ها و تبدیل آن به چمن و گل های زینتی دیگر توان پالایش این ذرات را ندارند و خشکی هوا نیز باعث شده این ذرات معلق توسط ماشین ها به ذرات ریزتری تبدیل شوند و آلودگی هوای تهران افزایش یابد.

او عنوان می‌کند: برخی از معادن شن و ماسه از سطحی که برایشان تعریف شده بیشتر برداشت می‌کنند، البته جریمه نیز می‌شوند اما این مسئله مشکلی را حل نمی‌کند چراکه در بسیاری از موارد شاهد به‌وجود آمدن گودهای عمیقی هستیم که این خود یک معضل بزرگ است و باید برای آنها یک کاربری جدید تعریف شود. یکی از راهکارهای حل این معضل که در کارگروه پسماند استان تهران نیز مطرح شده و مصوب شده بحث تفکیک نخاله‌های ساختمانی و بازیافت آنها برای استفاده دوباره در ساخت و ساز و یا زیرسازی معابر است و همچنین انتقال بخشی که امکان این بازیافت را ندارند به گودهای عمیق معادن متروکه شن و ماسه است.

قل‌علی‌زاده یادآور می‌شود: معادن یکی از سرمایه‌های کشور است و با توجه به نیاز اساسی به آن باید ساماندهی شوند، چراکه نباید اقتصاد را فدای محیط زیست و یا محیط‌زیست را فدای اقتصاد کرد. اداره محیط زیست چندین پیشنهاد برای ساماندهی معادن مطرح کرده است که شامل، آسفالت معابر و محدود کردن راه‌های دسترسی معادن است، به این معنی که نباید هر معدن یک راه دسترسی داشته باشد بلکه همه معادن باید یک راه دسترسی داشته باشند.

جلوگیری از افزایش سطح ارتفاع دپوی مصالح، جلوگیری از تخلیه نخاله در معابر چراکه این نخاله‌ها بر سطح آسفالت معابر قرار می‌گیرند و باعث گرد و غبار می‌شوند. آسفالت کردن کارگاه‌های دانه‌بندی و انتقال آنها به عمق معادن که در دسترس باد نباشند و ایجاد فضای سبز پیرامون معابر معادن که می‌توانند به‌عنوان بادشکن عمل کنند همچنین پوشش‌دار کردن خودروهای  انتقال شن و ماسه یکی دیگر از این راهکارهاست.

با انجام این کارها می‌توان ۵۰ درصد از آلودگی معادن را کاهش داد. به اعتقاد بنده تنها راه کاهش آلودگی هوا ساماندهی معادن و کنترل آلودگی از منشا است. نمی‌توان انتظار داشت که بگذاریم آلودگی منتشر شود و بعد از آن به‌دنبال کنترل آن باشیم.

منبع: قانون