تاریخ انتشار : پنجشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۷:۳۳

شهروندان:
یکی از خاطراتی که من از شهید بهشتی به خاطر دارم این است که علم رجال ایشان بسیار قوی بوده است و با افراد مختلف ارتباط داشتند.

من به خاطر دارم ما قبل از انقلاب به همراه شهید صادق اسلامی که ایشان در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۰ به شهادت رسیدند، خدمت شهید بهشتی در منزل ایشان رسیدیم و بعد ها متوجه شدیم شهید بهشتی در همان برخورد اول اسم بنده را به عنوان فردی که می توان از ظرفیت های او در بعد از انقلاب استفاده کرد یادداشت کرده اند.

مهندس سید مرتضی نبوی از چهره های شناخته شده یی است که سابقه حضور در حزب جمهوری اسلامی و شورای مرکزی آن را در کارنامه سیاسی خود دارد. وی پس از عضویت در حزب جمهوری اسلامی در مقطعی در سال ۵۹ به سپاه پاسداران می رود و پس از آن و به درخواست نخست وزیر وقت، شهید محمد علی رجایی به دولت می رود تا به وزیر وقت پست و تلگراف و تلفن وقت، شهید قندی در کارهای این وزارتخانه کمک کند. پس از شهادت شهید قندی در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، مرتضی نبوی در کابینه محمد جواد باهنر، وزیر پست و تلگراف و تلفن می شود و پس از شهادت محمد جواد باهنر در انفجار دفتر نخست وزیری، نبوی نیز مانند بسیاری از وزرای دیگر در کابینه انتقالی آیت الله مهدوی کنی نیز حضور دارد. پس از نخست وزیری مهندس میر حسین موسوی، نبوی نیز همچنان در وزارت پست و تلگراف و تلفن ابقا می شود و تا سال ۱۳۶۴ به کار خود ادامه می دهد. نبوی این روزها مدیر مسوول روزنامه رسالت است و از اعضای سرشناس جناح اصولگرا محسوب می شود که عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز است. پیش از این بخشی از مصاحبه های مستند حزب جمهوری اسلامی را که سال آینده اکران خواهد شد روزهای چهارشنبه در روزنامه اعتماد منتشر کرده ایم. مصاحبه هایی با دکتر عبدالله جاسبی (قائم مقام دبیرکل وقت حزب)، حمیدرضا ترقی (از اعضای حزب موتلفه و جناح راست حزب جمهوری)، دکتر فرشاد مومنی (مسوول شاخه دانش آموزی حزب و از اعضای جناح چپ حزب)، مرحوم عسگراولادی (دبیرکل اسبق حزب موتلفه اسلامی و از اعضای شاخص جناح راست حزب)، دکتر علی مطهری (پیرامون نظرات شهید مطهری درباره حزب جمهوری اسلامی)، دکتر علیرضا بهشتی (پیرامون بازخوانی نظرات شهید بهشتی در مورد فعالیت های حزب جمهوری اسلامی)، حجت الاسلام والمسلمین عبدالمجید معادیخواه (وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی و از اعضای شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی) و دکتر محمدحسن غفوری فرد (از اعضای شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و وزیر اسبق نیرو) . مصاحبه با مهندس سیدمرتضی نبوی آخرین سری از مصاحبه های مستند حزب جمهوری اسلامی است که به مناسبت سالگرد تاسیس حزب جمهوری اسلامی منتشر می شود و با انتشار این مصاحبه پرونده بررسی حزب جمهوری اسلامی در روزنامه اعتماد به پایان می رسد.

در همه احزاب این طور نیست که همه افراد همفکر باشند و به یک نوع خاص بیندیشند. بلکه اختلاف نظر هم وجود دارد. اگر در حزب اشتباهاتی رخ داد این بر می گردد به سابقه تشکیلاتی ما که در این باره تجربه زیادی نداشتیم. البته اعضای هیات موسس حزب راهکارهای لازم و مناسبی را اندیشیده بودند تا در مواقع بروز مشکل بتوان آن مشکل را رفع و رجوع کرد

آقای نبوی از سال ۱۳۵۷ و تاسیس حزب جمهوری اسلامی آغاز کنیم، به نظر شما چطور شد که حزب جمهوری اسلامی تاسیس شد ؟

همان طور که تاریخ نشان می دهد همواره روحانیت نقش مهمی را در تحولات اجتماعی در ایران ایفا کرده و این روحانیت آگاه بوده است که باعث شده ایران از مقاطع حساس تاریخی به خوبی عبور کند. در انقلاب اسلامی ایران نیز که اساسا روحانیت نقش کلیدی و بسیار گسترده یی را داشته است و نقش مهم روحانیت در ارتباط با مردم و حرکات آنها کاملاواضح و مشخص است.

من در همین باره و اینکه چطور شد حزب جمهوری اسلامی تاسیس شد خاطره یی را برای شما نقل کنم. پیش از انقلاب اسلامی به واسطه آشنایی که ما با آقای هاشمی رفسنجانی داشتیم از ایشان شنیدیم که قرار است حزبی تشکیل شود که در ابتدا نیز قرار بود این تشکیلات و حزب نیمه علنی و نیمه مخفی باشد تا در فعالیت های آن به واسطه حضور ساواک مشکلی ایجاد نشود.

دلیل تاسیس حزب جمهوری اسلامی نیز کادرسازی برای نظام بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عنوان می شد. اما به دلیل روند سریع حوادث و اتفاقات، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و چند روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی حزب جمهوری اسلامی نیز اعلام تشکیل رسمی کرد و ما نیز به این حزب پیوستیم.

یکی از نکات مهمی که در مورد حزب جمهوری اسلامی بیان می شود این نکته است که در همان اوایل تشکیل حزب افراد بسیاری با تفکرات مختلف و بعضا متضاد به حزب دعوت می شوند، به نظر شما دلیل این دعوت ها چه بوده و آیا این نوع دعوت کردن از افراد برای حضور در حزب مضر نبوده است؟

یکی از خاطراتی که من از شهید بهشتی به خاطر دارم این است که علم رجال ایشان بسیار قوی بوده است و با افراد مختلف ارتباط داشتند.

من به خاطر دارم ما قبل از انقلاب به همراه شهید صادق اسلامی که ایشان در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۰ به شهادت رسیدند، خدمت شهید بهشتی در منزل ایشان رسیدیم و بعد ها متوجه شدیم شهید بهشتی در همان برخورد اول اسم بنده را به عنوان فردی که می توان از ظرفیت های او در بعد از انقلاب استفاده کرد یادداشت کرده اند. بعد از پیروزی انقلاب شهید بهشتی یکی از کاندیداهایی که برای مجلس خبرگان قانون اساسی در قزوین پیشنهاد دادند بنده بودم که البته بعدها ما رایزنی هایی را انجام دادیم تا حضرت آیت الله باریک بین برای این امر در نظر گرفته شوند و به مجلس خبرگان قانون اساسی راه پیدا کنند.

می خواهم عرض کنم دعوت شهید بهشتی از افراد مختلف برای حضور در حزب به دلیل استفاده از ظرفیت آنها بوده است تا بتوان از آنها در راستای پیشبرد اهداف انقلاب استفاده کرد. آن زمان هم خیلی دسته بندی راستی و چپی نبود و در واقع دو خط وجود داشت.

انقلابی و ضد انقلابی. همه افرادی که آن زمان شهید بهشتی به حزب دعوت کرده بودند افراد انقلابی به حساب می آمدند که در پیروزی و شکل گیری انقلاب نقش و تاثیر داشتند. این دسته بندی راست و چپ و غیره بعدها ابتدا توسط توده یی ها و بعد توسط دیگران مطرح شد!

یکی از نکاتی که آقای معادیخواه در مصاحبه اعلام کردند این بود که ظاهرا به واسطه آشنایی که پیش از انقلاب با شما داشتند و در زندان با همدیگر هم بند بودید، انتقاداتی را به نحوه تشکیل و عضو گیری حزب داشتند که شما به ایشان پیشنهاد داده بودید تا انتقادات خود را با رهبران اصلی حزب همانند آقای هاشمی و خامنه ای مطرح کنند. آیا شما هم از این اتفاق خاطره یی دارید؟

اینکه بنده با جناب آقای معادیخواه هم بند بودم درست است. ما در بند هفت زندان قصر با هم بودیم و ارتباط نزدیکی هم با یکدیگر داشتیم. حتی من مدتی در خدمت ایشان فقه خواندم و با یکدیگر مانوس بودیم. اما این خاطره یی که شما از آقای معادیخواه نقل کردید حقیقتش اصلابه خاطر ندارم. در مورد عضو گیری هم باید عرض کنم که هر حزبی دارای ساختارهای معین و مشخص است.

مثلادر ابتدا افرادی به عنوان هیات موسس مشغول به فعالیت می شوند و بعد عضو گیری آغاز می شود و اگر تعداد اعضا به عدد مشخصی رسید طبق اساسنامه حزب، کنگره حزب برگزار می شود و بعد هم انتخابات برگزار می شود و شورای مرکزی حزب و اعضای آن مشخص می شوند. در حزب جمهوری اسلامی هم این اتفاق رخ داد و به نظر من حزب جمهوری اسلامی دارای ساختار مناسب و قابل قبول یک حزب بود. در اصل حزب با حساب و کتاب تشکیل شد و این طور نبود که بدون فکر و زمینه قبلی تشکیل شده با شد.

در مورد نحوه عضو گیری و دعوت از اعضا با گرایش های مختلف فکری هم اگر توضیح بفرمایید ممنون می شوم.

در همه احزاب این طور نیست که همه افراد همفکر باشند و به یک نوع خاص بیندیشند. بلکه اختلاف نظر هم وجود دارد. اگر در حزب اشتباهاتی رخ داد این بر می گردد به سابقه تشکیلاتی ما که در این باره تجربه زیادی نداشتیم.

البته اعضای هیات موسس حزب راهکارهای لازم و مناسبی را اندیشیده بودند تا در مواقع بروز مشکل بتوان آن مشکل را رفع و رجوع کرد. مثلادر حزب هیات داوری هم پیش بینی شده بود که در مواقع لازم و ضروری نقش خود را ایفا کند. این هم که فرمودید گرایش های مختلف و اختلاف نظر، اینها بیشتر بروز و ظهورش در مسائل اقتصادی بود و از آنجا شروع شد. در اصل عده یی در شورای مرکزی معتقد به اقتصاد دولتی بودند و به شدت هم از آن دفاع می کردند و عده یی دیگر هم مخالف اقتصاد دولتی و طرفدار اقتصاد مردمی بودند و اختلافات از همین جا شروع شد.

دسته بندی های داخل حزب هم بر همین اساس بود؟

دسته بندی ها از چه نظر؟!

اینکه برخی افراد را به جناح چپ و راست حزب منصوب می کردند و در داخل این دو دسته جای می دادند.

در اصل بله از همین جا سر منشا می گرفت. چون عده یی که طرفدار اقتصاد دولتی بودند تفکرات نزدیک به چپ های آن زمان را داشتند به آنها چپ گفته می شد و عده یی که طرفدار اقتصاد مردمی بودند طیف راست نامیده می شدند.

ما سال ۹۰ خدمت خانم بهروزی رسیدیم که آن زمان هنوز در قید حیات بودند ایشان این دسته بندی راست و چپ در حزب را بر اساس تفکرات نزدیک به دبیرکل وقت حزب آیت الله خامنه ای می دانستند و می گفتند افرادی که تفکرات و گرایش های نزدیک به آیت الله خامنه ای را داشتند طیف راست می نامیدند و افراد مقابل این طیف را طیف چپ می نامیدند. نظر شما چیست ؟

همان طوری که عرض کردم اختلاف نظرات از مسائل اقتصادی آغاز شد و در دولت آقای مهندس موسوی آغاز شد و به حزب و سایر تشکل ها سرایت کرد و بعد از رحلت حضرت امام (ره) به مسائل دیگر و حدود اختیارات ولی فقیه هم تسری پیدا کرد.

شما در یک مقطعی هم ظاهرا در حزب حضور نداشته اید و بعد از بازگشت مجدد به حزب، عضو شورای مرکزی شدید؟

بله، همین طور است. من از اول تشکیل حزب در جریان تاسیس حزب بودم و فعالیت هم می کردم. سپس در ابتدای تاسیس سپاه پاسداران به سپاه رفتم سپس وقتی شهید رجایی نخست وزیر بودند، از من خواستند به دولت بروم و در وزارت پست و تلگراف و تلفن، به آقای دکتر قندی که وزیر پست و تلگراف بودند کمک کنم. بنده هم رفتم و تا زمان شهادت ایشان معاونت ایشان را در شرکت مخابرات داشتم. به همین دلیل از زمان رفتن من به سپاه ارتباط من با حزب قطع شد.

بعد از شهادت شهید قندی در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و پس از تشکیل دولت شهید باهنر به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن برگزیده شدم و سپس در دولت آیت الله مهدوی کنی هم حضور داشتم و به همین شکل در دولت اول مهندس موسوی هم حضور داشتم.

سپس در سال ۱۳۶۲ با تشکیل کنگره اول حزب با دعوت دوستان به حزب بازگشتم و کاندیدای شورای مرکزی شدم که رای هم آوردم و به شورای مرکزی حزب رفتم. در کنگره دوم حزب نیز در همین سمت ابقا شدم و به کار خودم ادامه دادم.

این ترکیب دولت که از دولت شهید رجایی به دولت آیت الله مهدوی کنی و سپس به دولت مهندس موسوی منتقل شد مشکلاتی را ایجاد نکرد؟ چون مهندس موسوی ظاهرا با چند وزیر از جمله شما اختلاف نظراتی را داشتند.

بله، همین طور است. چندین وزیر از جمله بنده که از دولت شهید باهنر به دو دولت دیگر منتقل شدیم و در دولت مهندس موسوی حضور داشتیم و اختلافاتی نیز مابین ما چند وزیر با آقای مهندس موسوی به وجود آمده بود که در سال ۱۳۶۲ تقریبا این اختلافات به اوج خود رسید.

چه وزرایی بودید که با مهندس موسوی اختلاف داشتید؟

بنده بودم. آقایان ناطق نوری، پرورش، عسگراولادی، ولایتی و توکلی هم بودند که با مهندس موسوی اختلاف نظر داشتیم.

بیشتر اختلاف هم بر سر مسائل اقتصادی بود. همان زمان هم به امام نامه یی نوشتیم و بیان کردیم که عده یی تمایل دارند دولت را مردمی کنند و عده یی تمایل دارند مردم را دولتی کنند!چون مهندس موسوی و دوستان شان تمایل داشتند اقتصاد عمدتا دولتی باشد و سرنخ همه چیز در دست دولت باشد اما ما و برخی دوستان مان در دولت این را قبول نداشتیم و معتقد به این نوع اداره کشور نبودیم. در نهایت دو نفر از دوستان ما یعنی آقایان توکلی و عسگر اولادی استعفا دادند اما بنده و مابقی دوستان به کار خود ادامه دادیم تا سال ۱۳۶۴ که در نهایت مهندس موسوی از ما در کابینه دوم خود استفاده نکردند و ما کنار گذاشته شدیم.

آقای مهندس به نظر شما چرا از حزب استقبال بسیار گسترده یی شد که در تاریخ احزاب ایران بی نظیر است؟

خوب دلیل این مشخص است. چون در اوایل انقلاب حزب تشکیل شد و شروع به عضوگیری کرد و اسم حزب نیز حزب جمهوری اسلامی بود، بسیاری از مردم گمان کردند این حزب در واقع حزب نظام است و هر کس که به نظام علاقه دارد باید به این حزب بپیوندد و به همین دلیل استقبال بسیاری از حزب صورت گرفت!

خوب آیت الله شریعتمداری هم، همان زمان حزب جمهوری خلق مسلمان را در آذربایجان تاسیس کردند اما از حزب ایشان آنقدر استقبال نشد !

بله، درست است اما اعضا و مسوولان حزب شناخته شده و از نزدیکان حضرت امام بودند و مردم آنها را کاملامی شناختند در صورتی که در مورد حزب جمهوری خلق مسلمان این موضوع صدق نمی کرد.

آقای نبوی به عنوان سوال آخر، چرا حزب جمهوری اسلامی از طرف مخالفینش متهم به انحصار طلبی می شد ؟

این موضوع دلایل مختلفی دارد. یکی از دلایل آن این بود که نظام تازه مستقر شده بود و تقریبا تنها حزب رسمی و قوی کشور همین حزب جمهوری اسلامی بود که به خوبی و فعال هم ایفای نقش می کرد اما احزاب دیگر این شرایط و ویژگی ها را نداشتند.

مثلانهضت آزادی فعال بود اما پیش از انقلاب تشکیل شده بود و مردم آن ذهنیت و باور را نسبت به آنها نداشتند اما آن خوشبینی و نگاه مثبت در مورد حزب جمهوری اسلامی در افکار مردم وجود داشت. برخی ها هم غیر منصفانه با حزب و اعضای آن مخالفت می کردند، به خصوص طرفداران بنی صدر و سازمان مجاهدین خلق که از هر کاری برای تخریب حزب فروگذار نمی کردند. گاهی حزب را به انحصار طلبی محکوم می کردند و برخی اوقات به موضوعات دیگر.

• پس نظر شما این است که حزب به دلیل تاثیرگذاری مثبتی که در راستای انقلاب داشت مورد تهاجم و جنگ روانی مخالفینش قرار می گرفت و حزب انحصار طلب نبود؟

بله، همین طور است. حزب در واقع می توانست به خوبی در راستای اهداف انقلاب و امام قدم بردارد و بر افکار مردم تاثیر مثبت بگذارد که به هیچ عنوان این مطلوب مخالفین انقلاب و حزب نبود.

البته برخی دوستان انقلاب هم فکر می کنم به خاطر حسادت و با توجیه اینکه اصلاجمهوری اسلامی نیاز به حزب ندارد با حزب مخالفت می کردند.

سید مهدی دزفولی – اعتماد