نوروز و سفر و محیط زیست بیچاره!
شهروندان – عباس محمدی*:
چند دهه‌ای بیشتر نیست که برای بخش‌هایی قابل توجه از جامعه ما، سفر به یکی از آداب نوروزی بدل شده است. در هیچ یک از دوره‌های کهن و در هیچ یک از منابع اصیل، از سفر به عنوان رسمی از رسم‌های نوروزی یاد نشده است.
در دوران معاصر ما، از یک سو به دلیل محدود شدن زمان فراغت به روزهای تعطیل رسمی و از سوی دیگر به دلیل آسفالت شدن جاده‌ها و فراوانی خودروها و ساده شدن سفر، تمایل به گشت‌وگذارهای طولانی در نوروز بیشتر شده است.
قطعاً آشنایی با فرهنگ سفر در دیگر کشورها و همچنین القای «ضرورت» سفر از سوی سازندگان و فروشندگان خودرو به جامعه هم در این امر بی‌تأثیر نبوده است.
مطابق گفته مقام‌های دولتی و به استناد مشاهده‌های عینی، به نظر می‌رسد که در نوروز تقریباً هر ایرانی یک سفر انجام می‌دهد. چندی پیش، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور گفته بود که ایرانی‌ها هفت برابر اروپایی‌ها به سفر می‌روند! شاید شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور که موجب مهاجرت‌های گسترده از روستا به شهر و از شهرهای کوچک به ابر شهرها شده نیز در این ماجرا مؤثر بوده، چرا که بسیاری از سفرهای نوروزی برای رفتن به زادگاه یا دیدار خویشان است. با این حال، آموزش چگونه سفر رفتن بویژه آداب رفتار با طبیعت و میراث فرهنگی، بسیار کم در کتاب‌های درسی یا از طریق بروشورهای گردشگری و رادیو و تلویزیون انجام شده است.
چند پیشنهاد
• سفر نروید! بهتر نیست که به جای خسته کردن خود در جاده‌های شلوغ و راه‌های دور، با خانواده خود استراحت کنید، سری به قوم و خویشان بزنید، شب‌هایی را با یاران بگذرانید، کتاب‌های نخوانده را بخوانید، قلم بزنید، فیلم‌های خوب ببینید، موسیقی گوش کنید و در گردشگاه‌های نزدیک قدم بزنید؟! اصلاً شهر و منطقه خودتان را خوب دیده اید که به شهرهای دور می‌روید؟!
• اگر به سفر می‌روید، با قطار، اتوبوس یا هر چهار پنج نفر با یک خودرو، بروید.
• آهسته و با احتیاط رانندگی کنید تا سوخت کم تری مصرف کنید، تصادف نکنید، و با جانورانی که از جاده عبور می‌کنند، برخورد نکنید.
• در استراحتگاه‌های بین راه و هر جای دیگر که فرصت شد، با دیگران از ضرورت حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی سخن بگویید. خودتان، با جمع‌آوری تفکیک شده زباله‌ها و کمک به پاک‌سازی محیط، الگوی دیگران باشید. با عادت افروختن آتش در طبیعت، مبارزه کنید. صدای رادیو پخش خود را کم کنید. در جاهایی چادر بزنید که قبلاً چادر زده‌اند و در همه حال از آسیب رساندن به پوشش گیاهی خودداری کنید.
• به مأموران و داوطلبان هلال احمر، شهرداری‌ها، سازمان میراث فرهنگی و سازمان حفاظت محیط زیست که در نقاط مختلف در کار خدمات‌رسانی به مسافران هستند، کمک کنید.
• از ظرف‌های یک بار مصرف استفاده نکنید و به مدیران غذاخوری‌ها پیشنهاد دهید که آنان نیز از ظرف و رومیزی دورانداختنی استفاده نکنند.
• هر جا که مقرراتی برای محدود ساختن شمار بازدیدکنندگان وجود دارد، آن را رعایت کنید و به طور مثال از مأموران نخواهید که شما را به بخشی از یک بنای تاریخی که ورود ممنوع است، یا داخل منطقه‌ای که حفاظت شده است، راه بدهند.
• از فروشگاه‌های محلی خرید کنید. صنایع دستی و محصولات کشاورزی محلی بخرید. در روستاها و دیگر نقاط دور افتاده، به دیدن بناهای تاریخی و چشم‌اندازهای کمتر معروف و درختان کهن بروید و به مردم بومی بگویید که چقدر این آثار با ارزش‌اند و شما برای دیدن آنها آمده‌اید. با اهالی محل، از اهمیت حفظ زبان، پوشاک، موسیقی و دیگر جلوه‌های فرهنگ بومی سخن بگویید.
• اگر عضو یک سمن (NGO) هستید، پیش از سفر برنامه‌ریزی کنید که دوستان عضو سمن خود را در شهرها و روستاهای مسیر ببینید و با آنان به تبادل تجربه و اطلاعات بپردازید و شبکه خود را تقویت کنید.
• با خود، کتاب‌ها و بولتن‌های محیط زیستی داشته باشید و در فرصت‌هایی که می‌یابید، آنها را بخوانید.
• یادداشت بردارید و برای بهتر شدن وضع محیط زیست و محدوده‌های تاریخی، به رسانه‌ها مقاله و گزارش بدهید.
*مدیر گروه دیده‌بان کوهستان
ایران
