تاریخ انتشار : شنبه ۳ خرداد ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۱:۳۵

شهروندان:
سال ۶۳ بود که پاهایش می‌رود روی مین و زمین‌گیرش می کند. نه اینکه پا تنها بخش از دست داده بدنش باشد که او چشم چپش را نیز همان روز می‌گذارد پای وطنی که قرار بود بعثی‌ها از دست مردمانش در بیاورند. حالا بعد از این همه سال مشتری ثابت مرکز توابخشی هلال احمر شده.

مرکزی که معلولان زیادی به آن رفت و آمد دارند. از کارگر ساده بگیر که به خاطر تصادف، یکی از پاهایش را از دست داده تا پسر ۱۸ ساله که به دلیل یک شیرجه زدن ساده در استخر دچار ضایعه نخاعی شده است. جانبازها هم که جای خودشان را دارند. کسانی که می‌آیند، دوره‌های کاردرمانی و فیزیوتراپی را می‌گذرانند و تلاش می‌کنند به دست و پای مصنوعی خود که سفارش دادند عادت کنند و روزگار را با آن بگذرانند.

 نیمی از جانبازان پای مصنوعی سفارش می‌دهند

محمود نوروزی، رئیس مرکز جامع توانبخشی هلال احمر درباره مراجعه کنندگانی که سال‌هاست این مرکز را خانه دوم خود می‌دانند، می‌گوید: این مرکز سال‌هاست معلولان زیادی را تحت پوشش خود قرار داده که بخش عمده‌ای از آن جانبازها هستند. کسانی که اکثرا برای گرفتن خدمات پروتز به این مرکز مراجعه می‌کنند. پروتزهایی که مربوط می‌شود به اندام‌های مصنوعی زانو و زیر زانو و حکایت از این دارد که ۸ سال جنگ بیشتر از هر چیزی قدرت راه رفتن را از مردانی گرفته است که روزگاری برای نجات این کشور می‌جنگیدند. البته پروتزهای دیگری که مربوط به اندام‌های فوقانی مثل دست و انگشت و … هم هست در این مرکز ساخته می‌شود اما جانبازان بیشتر از ناحیه پا آسیب دیده‌اند. ۲۰ درصد از جانبازان هم تقاضای کفش طبی دارند.

اوروتز هم بخش دیگری از خدمات مرکز توانبخشی به جانبازان است که اگرچه تعداد کمی مراجعه کننده دارد اما باز هستند کسانی که نیاز به وسایل جانبی مثل کمربند و زانو بند داشته‌باشند. نوروزی در ادامه صحبت‌هایش به هزینه خرید این پروتز ها اشاره می‌کند و می‌گوید: هزینه‌ها اگر چه تا حدودی بالاست اما از سمت بنیاد جانبازان تامین می‌شود. بنابراین وقتی یک جانباز با نامه بنیاد به توانبخشی مراجعه می‌کند هزینه‌ای از آنها دریافت نمی‌شود.

اصولا دیگر مراجعه‌کنندگان نیز همین وضعیت را دارند. به غیر از جانبازان، معلولانی که از طرف بهزیستی یا ارگان های دیگر تحت پوشش هستند با سهمیه هایی که دارند می توانند از خدمات این مرکز استفاده کنند. معمولا بنیاد جانبازان، سهمیه‌ای برای هر جانباز در نظر گرفته که بیشتر از آن نمی‌توانند خدمات دریافت کنند. اما اگر جانبازی به دلایلی نیاز به پروتز یا وسایل دیگر داشته باشد ما نهایت تلاش‌مان را می‌کنیم که هزینه‌ها را برایش پایین بیاوریم. در واقع هیچ سودی روی خدماتی که ارایه می‌دهیم اضافه نمی‌کنیم. هر چند کم پیش می آید که جانبازان به این مشکل دچار شوند چرا که پروتزهای مرکز معمولا ۶ ماه تا یکسال گارانتی دارند و این مرکز تعمیرات را هم می پذیرد.

 عادت به پیچ و مهره‌های بدن

جانبازان سال‌هاست که با موضوع اندام‌های مصنوعی کنار آمده‌اند. به دست و پایی که مال خودشان نیست و باید شب موقع خواب یا وقت حمام رفتن از خودشان جدا کنند. به قول دکتر نوروزی، همه آنها طی این سال ها آنقدر کارشناس شده اند که حتی بعضی ریزه کاری ها را هم به کارشناسان گوشزد کنند. رفت و آمد در مرکز توانبخشی هلال احمر و کنار آمدن با بخشی از وجود که با قالب و گچ و پیچ و مهره ساخته شده از آنها یک کارشناس تجربی ساخته که همه چیز را درباره پروتزها می‌دانند و با بعضی از آنها حتی ۲۰ سال است که سر می‌کنند.

رئیس مرکز جامع توانبخشی هلال احمر آنجا که صحبت از مشکلات جانبازان و معلولان می‌شود می‌گوید: جانبازان معمولا در سال ۶ یا ۷ جلسه به این مرکز مراجعه می کنند. درست است که محوطه این مرکز مناسب سازی شده اما مشکل اصلی آنها بیشتر مربوط به مسائل ایاب و ذهاب می شود. این مشکل البته برای همه معلولان وجود دارد اما خیلی از جانبازان که از نظر روانی درجنگ آسیب دیده‌اند از این اتفاق کلافه می شوند و ممکن است حالشان بدتر شود. جانبازان معمولا سرویسی ندارند که بخواهد آنها را تا این مرکز بیاورد و بعد هم ببرد خانه. شاید بهتر بود بنیاد جانبازان فکری هم به حال رفت و آمد آنها می‌کرد. ساخت و قالب‌گیری، پرو و تمرین معمولا یک پروژه طولانی می شود که جانبازان را با توجه به وضعی که دارند خسته می‌کند و هزینه‌های رفت و آمد ممکن است برای آنها زیاد باشد. مرکز توانبخشی هلال احمر تا امروز در زمینه تولید ویلچر ورود نکرده چرا که بنیاد جانبازان مرکزی به نام مرکز کوثر دارد که به صورت تخصصی در بخش طراحی و تولید ویلچر فعالیت می‌کند و می‌تواند پاسخگوی نیاز جانبازان باشد.

 دردهای کهنه یک جانباز

بیمارستان نورافشار، حوالی نیاوران تقریبا یکسال است که افتتاح شده. تنها بیمارستان بازتوانی، پزشکی، ورزشی در ایران که با ورزش و تمرین و البته به روزترین روش‌های علمی دنیا سعی در بهبود وضعیت توانبخشی بیماران دارد. بیمارستانی که جز معلولان، جانبازان قطع نخاعی و شیمیایی با مشکلات قلبی ریوی هم به آن مراجعه می‌کنند. هر چند که به گفته دکتر رامین کردی، رئیس بیمارستان، روحیه جانبازان خیلی بهتر و بیشتر از کسانی است که به دلیل یک حادثه دچار مشکلات حرکتی شده‌اند و آرمان‌هایی که باعث شده زمان جنگ به خاطر آن بجنگند هنوز هم آنها را استوار نگه داشته و به آن افتخار می‌کنند.

خیلی از بیماران به دلیل سال‌ها فعالیت نکردن دچار درد کهنه هستند.آنهایی که شیمیایی شده‌اند با تحلیل رفتن کم کم از هر نوع فعالیتی ترسیده‌اند و این روزها حال خوشی ندارند. اما همین افراد اگر بعضی حرکات ورزشی را انجام دهند هم می‌توانند توان بهتری داشته باشند و هم هیچ آسیبی به آنها وارد نشود. دکتر کردی درباره این دسته از جانبازان می‌گوید: جانبازان شیمیایی به دلیل از بین رفتن نسج ریه نیاز به برخی تمرینات ورزشی دارند تا توانایی قلبی عروقی آنها افزایش پیدا کند و بعد از چند وقت بتوانند زندگی بهتری داشته باشند.

در همین راستا ما تلاش می‌کنیم طی ۶ یا ۷ هفته قدرت قلبی ریوی آنها را بالا ببریم. با این اتفاق آنها رو به بهبودی حرکت کرده و نسبت به ۶ ماه گذشته خود توان بیشتری پیدا می‌کنند. جانبازان به دلیل مشکلاتی که در رفت و آمد دارند نمی توانند به طور دایم به این مرکز تردد داشته باشند. برای همین نیز ما تمام تمرین هایی که به آنها در این مدت دادیم را آموزش می‌دهیم تا در خانه انجام دهند. مثلا یک دویدن نرم و آرام برای جانبازان با مشکلات ریوی خیلی مفید است اما اکثرا به دلیل ترسی که دارند از این کار سر باز می‌زنند. یک بسته آموزشی مفید می‌تواند آنها را در داشتن یک زندگی بهتر کمک کند.

البته همین دویدن هم در شهر آلوده‌ای مثل تهران قاعده خودش را دارد.مثلا اینکه موقع دویدن باید از اتوبان‌ها و محل تردد خودرو فاصله داشته باشند یا به قسمت مرکزی پارک بروند. جانبازان باید خود مراقبتی را یاد بگیرند و بعد برای بعضی کنترل ها هر دو ماه یکبار به این بیمارستان سری بزنند. فردی که مشکل مزمن دارد باید دایما بیاید و اگر درمان را رها کند تمام زحمت‌ها به هدر رفته است.

 آموزش‌هایی که به جانبازان ارایه می‌شود

دست‌ها که قرار باشد جور پاهای آدم را بکشد نتیجه‌اش می‌شود تحلیل رفتن زودتر دست‌ها و بازوان. می‌شود آسیب دیدن از ناحیه کتف و گردن. اتفاقی که تنها شامل خود جانبازان نمی‌شود و همسران یا والدین آنها را هم درگیر کرده است. مراقبت از جانبازی که سال‌هاست روی ویلچر نشسته نیاز به دستان پرقدرتی دارد که بتواند خیلی از امور آنها را بر عهده بگیرد.

برای همین نیز دکتر کردی می‌گوید تمام خدماتی که شامل جانبازان می‌شود، به والدین آنها هم تعلق می‌گیرد و بنیاد جانبازان با بیمه تکمیلی تمام هزینه‌ها را پرداخت می‌کند. مشکلات این جانبازان بیشتر عصبی عضلانی است و مربوط به قطع نخاع می‌شود. بسته‌های خدماتی مثل مشاوره‌های تخصصی مربوطه، فوق تخصص روان‌تنی برای مشکلاتی که از طولانی شدن دردها ریشه گرفته است همگی جزو بسته‌های خدماتی است که بیمارستان نور افشار به جانبازان ارایه می‌دهد. کار‌درمانی؛ ورزش درمانی؛ فیزیوتراپی و آب درمانی هم جزو دیگر خدمات است تا مشکلات حرکتی این افراد بهتر شود.

دکتر کردی همینطور اضافه می‌کند که بخشی از اقدامات این بیمارستان جنبه پیشگیرانه دارد. مثلا سعی می کند از پوکی استخوان افراد قطع نخاعی جلوگیری کند یا دردها را به حداقل برساند. بعضی از جانبازان مراجعه‌کننده هم مشکلات عروق اندام تحتانی دارند. دکتر کردی درباره این گروه از جانبازان می‌گوید: ما ۱۲ جلسه ورزش درمانی تعریف کردیم و با ارزیابی‌ها، برنامه‌های ورزشی را طراحی می‌کنیم و کم‌کم میزان فعالیت جانبازان را افزایش می‌دهیم. خیلی از جانبازان با مشکل ستون فقرات مواجه هستند. برای این گروه اگر ورزش پاسخگو نبود، تزریق به ستون فقرات یا مجموع جراحی‌ها در نظر گرفته می‌شود.

 پوشش نامناسب بیمه نسبت به خدمات توانبخشی

خیلی از جانبازان در شهرهای دورافتاده زندگی می‌کنند. همان‌هایی که اگر قرار باشد یک آمپول ساده بگیرند باید کلی پیاده طی کنند تا به یک داروخانه برسند. برای همین وقتی به تهران می آیند بیمارستان نورافشار یک دوره فشرده ۴ روزه برای آنها ترتیب می‌دهد تا آموزش‌های لازم را ببینند. اگر هم قرار به بستری شدن باشد، شرایط را فراهم می کند تا با یک همراه دو ماهی را مهمان پایتخت باشند.

دکتر کردی در رابطه با جانبازان شهرستانی می‌گوید: اکثر آنها به دلیل کاری که دارند نمی توانند زیاد در تهران بمانند. به همین دلیل هم سعی می شود در مدت کوتاه آموزش‌ها داده شود و شرایطی فراهم شود که کمتر وقت آنها را بگیرد. خیلی از جانبازان در شهرستان‌ها از وجود چنین مراکزی آگاه نیستند و شاید اگر به بیمارستان مراجعه کنند بهبود چشمگیری در کیفت زندگی شان ایجاد شود.

دکتر کردی در پایان صحبت‌هایش به پوشش نامناسب بیمه‌ها نسبت به خدمات توانبخشی اشاره می کند که باعث شده مردم کمتر سراغ چنین خدماتی بیایند. اگر چه که بنیاد جانبازان هزینه‌های درمان آنها را تقبل می‌کند اما خیلی از افراد عادی به دلیل داشتن فرزند معلول و به دلیل هزینه های بالا معمولا سراغ درمان نمی‌آیند یا آن را نیمه کاره رها می‌کنند.

سارا شمیرانی

شهروند