تاریخ انتشار : یکشنبه ۲۰ مرداد ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۰:۵۷

شهروندان – زهرا اجلال:
مدارا کردن با مردم هم نوعی صدقه است و بلایا و اضطراب‌ها و آشفتگی‌ها را از انسان دفع می‌کند و آرامش و آسودگی را برای آدمی‌به ارمغان می‌آورد.

حب و بغض

حب و بغض که در علم اخلاق از آن به شهوت و غضب تعبیر می‌شود مهم‌ترین انگیزه برای کسب فضایل و دوری از رذایل است. چرا که انسان تا چیزی را دوست نداشته باشد به سوی آن حرکت نمی‌کند و تا از چیزی متنفر نباشد از آن دوری نمی‌جوید .همین خواستن‌ها و نخواستن‌ها و دوستی‌ها و دشمنی‌هاست که اساس زندگی انسان را تشکیل می‌دهد و با نبود آن شور و نشاط از زندگی رخت بر می‌بندد. با این بیان مشخص می‌گردد که شناخت خوبی‌ها و بدی‌ها نمی‌تواند به تنهایی موجب رشد و تکامل گردد یا جهل و نادانی را یگانه علت سقوط بدانیم چون بدون اراده و انگیزه حرکت به سمت خوبی‌ها و دوری از بدی‌ها محقق نمی‌شود.

قرآن نیز در وصف پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم می‌فرماید: محمد و کسانی که با او هستند، در برابر دشمنان سر سخت و در میان خودشان مهربان هستند.پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در جمله ای می‌فرمایند: مداراه الناس نصفُ الایمان و الرّفقُ به هم نصف العیش (اصول کافی، ج ۲، ص ۱۱۷)یعنی مدارا کردن با مردم نصف ایمان و نرمی‌مهربانی با آنان نصف زندگی است.همچنین در برخی روایات آمده است که مدارا باعث می‌شود مکافات بد و زندگی تلخ از انسان دور شود و هر آنکس که مدارا کردن در اخلاق و رفتار او را اصلاح نکند، مکافات بد او را اصلاح خواهد کرد (یعنی مکافات ِ بد گریبانگیر او خواهد شد.) قال علی علیه‌السلام: مَن لم یُصلِحهُ حُسنُ المُداراة، أصلَحَهُ سوءُ المُکافاة (غررالحکم).

حضرت علی (علیه السلام) در جملات زیادی این آرامش بخشی و زندگی راحت را که در پرتو مدارا کردن امکان پذیر می‌شود یادآوری و با بیان‌های مختلف تأکید می‌فرمایند؛ ازجمله اینکه سلامت دین و دنیا در مدارا کردن با مردم است (سلامةُ الدّین و الدّنیا فی مداراة ِ الناس) و نیز هر کس با دشمنان و مخالفین خود مدارا کند از جنگ‌ها و خشونت‌ها در امان خواهد ماند (مَن داری أضدادهُ أمِنَ المحارب) [هر دو مورد در غرر الحکم].چنانکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نیز در جمله ای نغز خشونت و نرمی‌و مدارا را در مقابل هم قرار داده و یکی را مایه شومی‌و بدبختی و دیگری را مایه میمنت و برکت می‌داند: الخُرقُ شُومٌ و الرِّفقُ یُمنٌ (نهج الفصاحة) که در روایات اسلامی‌جلب توجه می‌کند این است که رفتار مدارا جویانه نمونه ای از یک رفتار و عمل خردمندانه و کامل است. گرچه خود ِ مدارا به فرموده حضرت علی (علیه السلام) میوه خرد است (ثمرةُ العقل مداراةَ الناس) [غررالحکم] لیکن جدای از این خردمندی از لحاظ دینی و عقیدتی نیز کامل‌ترین رفتار در مواجهه با مردم و به خصوص در مواجهه با مردمی‌که رفتاری جاهلانه و غیر خردمندان با انسان دارند مدارا کردن است.

مدارا با مردم صدقه است

در تعبیری ظریف، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مدارا کردن با مردن را «صدقه» می‌دانند: مُداراةُ الناس صدقةٌ (نهج افصاحة).یعنی همانطور که صدقه از انسان دفع بلا می‌کند.(چنانکه حضرت رسول در مورد صدقه می‌فرماید: فأنّها تدفَعُ عنکم الأمراض و الأعراض یعنی بیماری‌ها و بلایا و پیشامدها را از شما دفع می‌کند)؛ مدارا کردن با مردم هم نوعی صدقه است و بلایا و اضطراب‌ها و آشفتگی‌ها را از انسان دفع می‌کند و آرامش و آسودگی را برای آدمی‌به ارمغان می‌آورد.آنچنان مسأله مدارا پر اهمیت است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می‌فرماید : هرگاه خداوند اراده فرماید که برای اهلِ خانه ای و در محیط خانواده ای خیر و نیکی برقرار گردد، آن خانواده و ارتباطات فیمابین آن‌ها را آمیخته با رِفق و مدارا می‌سازد و آنان را در فضای آرامبخش رِفق و دوستی و ملایمت و مدارا وارد می‌سازد:إذا أراد الله بأهل بیتٍ خیراً أدخل علیهم الرّفقَ (نهج الفصاحه) و مسأله به اینجا متوقف نمی‌شود، بلکه از این رفق و مدارا خیرات و برکات دیگری نیز در آن خانواده جاری می‌گردد چنانکه از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمودند: عن الصادق (علیه السلام): قال: ایما اهل اعطوا حظّهم الرفق وسع علیهم الرزق [وسایل الشیعة، ج ۱۵، ص ۲۰۷].یعنی: هرخانواده ای که نسبت به یکدیگر با رفق و مدارا برخورد کنند (این نعمت مدارا را قدر بدانند) خداوند هم به رزق و روزی آنان وسعت می‌بخشد و روزی فراوان نصیب آنان می‌سازد.

مدارا با مردم نتیجه دوست داشتن مردم

پس از اینکه انسان (به مقتضای دین و انسانیتش)، عاشق مردم شد دیگر مدارای با آن کار سختی نیست. در روایات نیز به نقش ارزنده این صفت اشاره شده است:امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند: إن لکل شیء قفلا وقفل الایمان الرفق؛هر چیزی قفلی دارد و قفل ایمان دوستی با مردم است (یعنی تا انسان مردم دار نشود در خانه ایمان به روی او بسته است). (جهاد النفس، ح۲۷۱٫ الکافی ج۲ ص ۱۱۸).

و نیز می‌فرمایند: «من قسم له الرفق قسم له الایمان؛ به هر کس مدارا با مردم روزی داده شد، ایمان را نیز به او می‌دهند. امام صادق (علیه السلام): «من کان رفیقا فی أمره نال ما یرید من الناس»؛هر کس با مردم مدارا داشته باشد، آنچه از مردم انتظار دارد را به دست می‌آورد (بحار الأنوار، ج ۴۶، ص۲۹۱).