زباله در مازندران طلا نیست
شهروندان:
زباله در پهنه سبز خزری حالا دیگر تبدیل به بحران شده است. جنگل و دریا؛ این زنده‌ترین داشته‌های شمالی ایران جایی هستند که خزرنشینان و مهمانان‌شان از شر زباله‌ها راحت می‌شوند. مسئولان شهری در استان مازندران دچار معمای لاینحلی شده‌اند که سال‌هاست ذهن‌شان را مشغول کرده؛ با زباله‌ها چه کنیم؟
تصاویری که چندی پیش از تل‌های زباله در کنار ساحل دریای خزر و درست در جایی که گردشگران و مهمانان شهر محمودآباد در حال شنا بودند در رسانه‌ها منتشر شد، فقط بخشی از بحرانی را نشان می‌داد که سه دهه است مردم شهرهای شمالی را درگیر خود کرده است. در حال حاضر علاوه بر محمود آباد زباله‌های چند شهر ساحلی دیگر از جمله فریدونکنار و بابلسر نیز در کنار دریا دپو، سوزانده یا دفن می‌شود. تا یک ماه پیش شهرداری محمودآباد نیز مانند ۶ شهر همجوار زباله‌های این شهر را در منطقه <عمارت> دفن می‌کرد. اما شهرداری آمل به یک باره اجازه دفن زباله‌های محمود آباد را در عمارت لغو کرد. از آن زمان تاکنون این ساحل دریاست که میزبان زباله‌های صنعتی و خانگی مردم شهر شده است.
یدالله رنجبر مدیر محیط زیست شهرستان محمود آباد به خبرنگار ما می‌گوید: «به خاطر جلگه‌ای بودن زمین و توپوگرافی منطقه، ما زمین مناسب برای دفن و امحای زباله‌ها نداریم. تا چند هفته پیش زباله‌های شهرستان محمودآباد در شهرستان‌های مجاور دفن می‌شد ولی در این مناطق نیز بخاطر دفن زباله مشکلاتی پیش آمد و به ناچار زباله‌ها در ساحل دریا تخلیه می‌شود. جایی که همجوار محل شنای گردشگران است.
وی می‌افزاید: <محمود آباد یک شهر بسته است که از شمال به دریای خزر و از جنوب به زمین‌های کشاورزی محدود می‌شود. کل نوار ساحلی محمود آباد ۳۰کیلومتر است ما عملاً جایی برای دپوی زباله نداریم.>
رنجبر می‌گوید: طرح‌های مختلفی در حال بررسی است تا مشکل زباله برای همیشه در شهرهای استان مازندران حل شود. یکی از این طرح‌ها ایجاد مکانی برای زباله سوزی و نیز تولید کمپوست با زباله است. در حال حاضر ۵ نقطه پیشنهاد شده است اما هنوز هیچ‌کدام آنها اجرایی نشده است.»
سیف‌الله فرزانه فرماندار محمودآباد در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما می‌گوید: « حل معضل زباله در محمود آباد یک اراده ملی می‌خواهد. سال‌هاست که مشکلات ما را کسی نمی‌بیند. از وقتی که زباله‌ها در کنار ساحل دریا دپو شدند رسانه‌ها نسبت به معضل زباله در این شهر حساس شدند. »
وی می‌افزاید: «شهرهای شمالی دارای ظرفیت‌های محلی محدودی هستند که به زحمت تکافوی نیازهای جمعیت بومی شان را می‌دهد. حال تصور کنید که این ظرفیت‌های محلی در خدمت نیازهای ملی قرار گیرد. در آن صورت مشکلات و کمبودها چند برابر می‌شود. جمعیت شهری محمود آباد ۳۰هزار نفر است ولی در روزهای آخر هفته و بویژه در ایام تعطیل این جمعیت به چند صد هزار نفر یا چند میلیون نفر تبدیل می‌شود. در روزهای عادی روزانه ۳۰ تا ۵۰ تن زباله خانگی و صنعتی در این شهر جمع‌آوری می‌شود. این حجم زباله در روزهای مسافر پذیر به بیش از صد تن می‌رسد این در حالی است که جایی برای دپو و دفن زباله هم نداریم. در حال حاضر کارهای مطالعاتی برای تهیه زمینی که بتوان زباله‌ها را در آنجا دپو کرد با همکاری سازمان منابع طبیعی و محیط زیست آغاز شده است. استانداری مازندران هم‌اکنون بیش از گذشته به این معضل واقف شده است و تلاش‌های امیدوار‌کننده‌ای برای حل این مسأله در حال انجام است. هدف استانداری و مجموعه مدیران شهری و استانی این است که زباله تبدیل به یک منبع درآمد و اشتغال برای مردم استان شود نه اینکه هزینه‌های ریالی، زیست محیطی و شهری بر مردم تحمیل کند. گام اول برای رسیدن به این هدف تأمین هزینه‌های اولیه برای ایجاد تأسیسات نیروگاه زباله و تولید کمپوست است که در این زمینه استانداری قول‌های مساعدی داده است.»
فرزانه در ادامه می‌افزاید: «باید در نظر داشته باشیم که در گذشته نیز تلاش‌هایی برای ایجاد نیروگاه زباله شده است اما این طرح‌ها در مرحله مطالعاتی و نیمه کاره رها شده است. نقطه آسیب این طرح‌ها این بوده که اراده منطقه‌ای و استانی برای اینکه طرح‌ها به بهره‌برداری برسد وجود نداشته است. اکنون خوشبختانه دستگاه‌های اجرایی و مرتبط به یک زبان مشترک رسیده‌اند و آن اینکه حل نشدن معضل زباله هم تبعات منطقه‌ای و هم پیامد‌های ملی دارد و باید هرچه زودتر مشکل رفع شود.»
کوه زباله در عمارت
اما « عمارت» جایی که زباله‌های شهرهای آمل و ۷ شهر دیگر ۳۵ سال است در آنجا دفن می‌شود کجاست؟
عمارت در کیلومتر ۳۰ جاده هراز بین آمل و تهران قرار دارد. در میان کوه‌های پوشیده از جنگل، کوهی هم هست که دست ساخته انسان است و هر روز با صدها تن زباله بر ارتفاع آن افزوده می‌شود. از دل این کوه شیرابه‌های زباله جاری می‌شود و به سمت رودخانه هراز راه می‌گیرد. بوی ناشی از زباله و آتش زدن‌های هر روزه آن تا صدها متر دورتر مشام را می‌آزارد و باعث می‌شود که محیط‌های جنگلی اطراف نیز غیرقابل تحمل باشند.
از سوی دیگر هر لحظه امکان رانش و ریزش این کوه زباله نیز وجود دارد. مردم محلی بیش از همه از بوی متعفن و شیرابه‌هایی که به سمت بستر رودخانه هراز راه گرفته‌اند نگرانند. مازندران دیار باران است. باران بر این کوه زباله هم می‌بارد. آب با زباله آمیخته می‌شود رنگ و بوی شیرابه به خود می‌گیرد و راهی زمین‌های کشاورزی و بستر رودخانه هراز می‌شود.
با احتساب جمعیت ۴۰۰ هزار نفری آمل و ۶ شهر همجوار همچنین میلیون‌ها گردشگری که سالانه مهمان چند ساعته یا چند روزه این شهرها هستند، بیش از ۳۰ سال است که روزانه صدها تن زباله در منطقه عمارت تخلیه می‌شود. اکنون وضعیت این منطقه به لحاظ سلامت خاک، نفوذ زباله به آب‌های سطحی و زیر زمینی، جاری شدن شیرابه‌های زباله به سمت زمین‌های کشاورزی و رودخانه هراز به مرز بحران رسیده است.
خسرو ابراهیم‌زاده رئیس شورای شهر آمل در گفت‌و‌گویی با مهر با بیان اینکه زباله به عنوان یک هشدار و تهدید در منطقه شده است می‌گوید: «بازدیدهایی از سوی مسئولان شهرستان از محل دپوی زباله در منطقه عمارت داشتیم که نشان می‌دهد ظرفیت این منطقه تکمیل شده است و باید جای جدیدی را برای دفن زباله درنظر گیریم.» وی افزاید: «تاکنون برخی استعلام‌های اولیه برای مکان جدید گرفته شده ولی بنا به موانعی این زمین در اختیار شهرداری آمل قرار نگرفته است و در حال حاضر شیرابه‌های زیادی در حال سرازیر شدن به پایین دست است و انتظار داریم که دولتمردان برای رفع این معضل زیست محیطی چاره‌ای اندیشه کنند.»
ابراهیم‌زاده تصریح می‌کند: «سازمان پسماند نخستین خطر در بحث زباله را در آذر و دی ماه سال گذشته حس کرده و در بین اعضای شورا مطرح شد و در آن زمان از سوی شورای شهر آمل دوبار درخواستی برای یک جلسه خصوصی با استاندار مازندران ارائه شد تا درباره وضعیت زباله و در اختیار قرار گرفتن زمین تصمیم‌گیری صورت گیرد که تاکنون موفق به این نشست نشدیم.» این عضو شورای شهر آمل می‌گوید: «با گذشت ۳۰سال از دپوی زباله در این دامنه تاج این زباله در کوه مرتفع شده و هم اکنون شیرابه‌های زباله به سمت رودخانه هراز سرریز شده است و این شیرابه‌ها برای آب کشاورزی و شرب شهرستان آمل زیانبار خواهد بود و محیط زیست این شهرستان را تهدید خواهد کرد.»
همه به دنبال زمین
مشکل ۳۰ ساله دفن زباله در شهرهای آمل، بابلسر، نور، فریدونکنار، محمود آباد و… یک راه حل ساده دارد. باید زمینی تهیه شود و مجموعه کارخانه‌های زباله سوزی و بازیافت در آن مستقر شود. از آنجایی که این شهرها در مجاورت یکدیگر قرار دارند، کل زباله‌های این شهرها در یک مرکز واحد برای امحا و بازیافت قابل تجمیع است. اما مدت‌هاست که کار مطالعاتی برای یافتن این زمین به پایان نرسیده است و پیشنهادها همچنان روی کاغذ مانده است.
خسرو ابراهیم‌زاده رئیس شورای شهر آمل می‌گوید: «با مشارکت ۷شهر بهره‌مند از زمین زباله آمل (عمارت) می‌توان مجموعه کاملی را برای برون رفت مشکل زباله در مرکز استان دایر کرد.» احمد سلیمانی شهردار آمل مهمترین مشکل حل معضل زباله منطقه را تأمین زمین می‌داند و می‌گوید: «امیدواریم سر زمین به توافق برسیم و بتوانیم دست به یک پروژه بزرگ بزنیم.» وی می‌افزاید: «از طرح‌های زباله کشور و خارج از کشور نیز بازدید کردیم امیدواریم بتوانیم زباله شهرها را تجمیع و مشکل زباله را حل کنیم.»
وی البته تأکید می‌کند: «ما حاضر نیستیم هر نقطه از استان را تبدیل به زباله گاه کنیم و باید سرمایه‌ها را برای مدیریت پسماند شهرستان‌ها تجمیع کنیم.» معاون امور عمرانی استاندار مازندران نیز زباله را دغدغه اصلی مسئولان ارشد استان می‌داند و می‌گوید: «ما این موضوع را در سطح معاون رئیس جمهوری و وزارت کشور پیگیری می‌کنیم و از کنار این مشکل براحتی رد نخواهیم شد. مشکل زباله باید حل شود.»
علی نبیان با اشاره به بازدید از زمین مورد نظر شورا و شهرداری آمل در منطقه منال جاده بلده می‌گوید: «متأسفانه مردم منطقه تصور می‌کنند، این زمین قرار است برای دفن زباله مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی که قصد داریم تجهیزات مدرن امحا و بازیافت زباله در آن مستقر شود تا مشکل زباله شهرهای مرکزی مازندران حل شود.»
حرف‌های کاغذی
هر هفته چندین جلسه در سطح مسئولان شهری و استانی برگزار می‌شود، حرف‌ها صورتجلسه می‌شود، تصمیم‌گیری نهایی به جلسه بعدی موکول می‌شود و… اما از اقدام عملی برای حل این معضل خبری نیست. امیدوار‌کننده‌ترین خبر چیزی است که یدالله رنجبر به ایران می‌گوید: «با هماهنگی‌هایی که با مسئولان شهری آمل شده قرار است تا چند روز آینده به‌طور موقت زباله‌های محمود آباد در عمارت دفن شود تا یک فکر اساسی برای حل این معضل انجام شود.»
اما این فکر اساسی که رنجبر به آن اشاره دارد و مسئولان استانداری مازندران نیز در این زمینه قول‌ها و وعده‌هایی به مسئولان این شهرها داده‌اند حداقل دو سال زمان می‌خواهد تا اجرایی شود. باید ابتد ا بر سر زمین تجمیع زباله به توافق برسند، بعد از آن بودجه اولیه در نظر گرفته شود، بعد تأسیسات زباله سوز و بازیافت تهیه و نصب شود و…
چیزی که در حال حاضر در اجراست این است؛ روزانه صدها تن زباله در سواحل خزر و منطقه عمارت روی هم انباشته می‌شود، شیرابه‌ها به سمت دریا و رودخانه‌ها راه می‌گیرند، پرنده‌های دریایی از زباله‌ها تغذیه می‌کنند، بوی تعفن زباله در ساحل دریا می‌پیچد و…
محمدرضا عزیزی
ایران
