اصول مربوط به برنامه‌های پیشگیری از تکدی
شهروندان – بهروز معبودیان:
یکی از مسائل بسیار مهم در پیشگیری از تکدی رعایت اصولی است که در هر برنامه مربوط به پیشگیری ضروری است.
بدون اطلاع از اصول مربوطه، نه‌تنها ممکن است اقدامات انجام شده با اهداف تعیین شده فاصله داشته باشد بلکه این امکان وجود دارد که برخی از شرایط پیش آمده درتعارض با اهداف اصلی قرار گیرد. رعایت اصول مربوطه می‌تواند به کارآمدی برنامه‌ها افزوده و در ضمن هدفمندی، یکپارچگی و سازماندهی اطلاعات مربوط به پیشگیری و اثر‌گذاری آن را روی جامعه هدف میسر سازد. در راستای توجه به این مهم دراین مقاله به برخی از اصولی که در هرگونه برنامه برای پیشگیری از تکدی لازم است مورد توجه قرار گیرد، ارائه می‌شود:
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید جامع و فراگیر باشد یعنی افراد، خانواده‌ها، مدارس، رسانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها را در برگیرد.
مولفه‌های برنامه پیشگیری حتما از نظر موضوع و محتوا به‌گونه‌یی باشند که یکدیگر را تقویت کنند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید از یک طرح سازمانی ساختارمند پیروی کنند. طرحی که ارزیابی نیازها، طراحی، اجرا، اصلاح و اطلاع از نتایج را در برگیرد.
اهداف و فعالیت‌های پیشگیرانه اختصاصی باید دارای محدوده زمانی مشخص، معقولانه (در نظر گرفتن منابع موجود) و یکپارچه باشند. یعنی آن‌گونه که در طول اجرای برنامه، در جهت یکدیگر عمل کنند و بتوان از آنها برای ارزیابی پیشرفت و نتایج برنامه استفاده کرد.
در برنامه‌های پیشگیری از تکدی از روش‌های آموزشی – اجتماعی و رسانه‌یی برای افزایش آگاهی عموم مردم، جلب حمایت اجتماعی و نیز مطلع ساختن جامعه از مراحل پیشرفت برنامه استفاده کنید.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی آن‌گونه تهیه شود که جمعیت‌های متفاوت در معرض خطر را تحت‌پوشش قرار دهند و از استمرار کافی برخوردار باشند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی به‌گونه‌یی تهیه شود که «عوامل حفاظت‌کننده» را تقویت کنند و «عوامل خطر» را تغییر یا کاهش دهند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید تمام مصادیق تکدی را دربرگیرد. به عنوان مثال (فروش فال، پاک کردن شیشه اتومبیل و…)
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید برای متکدیان مهارت‌های حرفه‌آموزی را با توجه به توانایی‌های شناختی آنها مدنظر قرار دهد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به افزایش کفایت اجتماعی افراد متکدی (در روابط با همسالان روابط اجتماعی، توانایی خود کنترلی و خود اثر بخشی) توجه کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به تقویت نگرش‌های ضد تکدی و دوری از مشاغل کاذب بپردازد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید طولانی مدت باشند یعنی در سراسر زندگی و همراه با مداخلات مکرر برای تقویت اهداف اولیه پیشگیری صورت گیرد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی در سطح اجتماع که شامل برنامه‌ها و فعالیت‌های رسانه‌یی و تغییر سیاست‌هاست (مثلا وضع یا اجرای قوانینی که حضور افراد متکدی در شهر را محدود می‌کند). اگر همراه و همزمان با مداخلات مدرسه‌یی و خانوادگی باشد اثربخش‌ترند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید زمینه تغییر شرایط اجتماعی افراد آسیب‌دیده و در معرض آسیب را فراهم سازد؛ شرایطی که گرایش آنها به تکدی را هموار می‌سازد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند به تغییر نگرش افراد آسیب‌پذیر وآسیب‌دیده نسبت به کسب درآمد از طریق تکدی کمک کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به تقویت احساس اعتماد بهنفس افراد در معرض آسیب و آسیب‌دیده از طریق یادگیری مهارت‌های اجتماعی و حرفه‌یی اقدام کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به ارائه اطلاعات مربوط به نهادهای حمایتی از افراد آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده بپردازد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند در تغییر نگرش مردم در کمک نکردن مستقیم به متکدیان و ارائه خدمات از طریق سازمان‌ها و نهادهای حمایتی دولتی – غیردولتی اقدامات لازم را انجام دهد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به افراد آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده اجتماعی اطلاعات صحیحی درباره عوارض و پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت تکدی ارائه کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند اطلاعات لازم را به مردم درباره غیرقانونی بودن تکدی و آسیب‌های فردی- اجتماعی ناشی از تکدی را ارائه کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی برای کودکان و نوجوانان باید علاوه بر روش‌های آموزشی از روش‌های تعاملی نظیر تشکیل گروه‌های گفت‌وگو و بحث میان همسالان استفاده کنند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید کارآمد، موثر و باصرفه باشند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی در سطح اجتماعی از طریق سازمان‌های دولتی، حقوقی، مدنی، مذهبی و مجریان قانون، هنجارهای ضدگرایش به تکدی را تقویت کنند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید از طریق اجرای قوانین موجود یا وضع قوانین جدید به اعمال محدودیت و برخورد قضایی با متکدیان اقدام کند.
در صورتی‌که جمعیت هدف هرچه بیشتر در معرض خطر باشند، برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید اولویت را با مداخلات به‌هنگام همراه کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید «والدین» یا مراقبین کودک را دربرگیرد تا از طریق آنان بتوان آنچه را کودکان درباره تکدی و عوارض زیانبار آن می‌آموزند تایید و تقویت کنند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید خانواده‌مدار باشند چرا که برنامه‌های خانواده‌مدار نسبت به برنامه‌های متمرکز بر والدین یا فقط کودکان، موثرترند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی در سطح اجتماع، باید تقویت‌کننده هنجارهای ضد تکدی در تمامی سطوح باشد نظیر خانواده، مدرسه و اجتماع.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به‌گونه‌یی انطباق یابند تا در برابر عوامل فرهنگی گرایش به تکدی نیز موثر باشند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید ویژه هر دوره سنی باشد، از نظر رشدی متناسب و از نظر فرهنگی با ملاحظات خاص تهیه شود.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی در مدارس باید همه دانش‌آموزان، معلمان و مسوولان مربوطه را در برگیرد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی از روش‌های آموزشی- اجتماعی و رسانه‌یی برای افزایش آگاهی عموم مردم، جلب حمایت اجتماعی، تایید و تقویت برنامه‌های درسی در مدارس برای دانش‌آموزان و والدین و نیز مطلع ساختن جامعه از مراحل پیشرفت برنامه، استفاده کنند.
مولفه‌های برنامه پیشگیری از تکدی برای تقویت پیام‌های پیشگیرانه یا سایر فعالیت‌های اجتماعی هماهنگ و منظم شود. (مثلا آموزش در همه مولفه‌های برنامه، اهداف و آماج هم‌ترازی را نشان دهد.)
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند به آموزش مهارت‌های لازم برای داشتن شغل در افراد آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده بپردازد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند به تقویت باورها و تعهدات شخصی برای کسب درآمد از طریق سالم بپردازد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی در صورتی که جمعیت هدف هر چه بیشتر در معرض خطر باشد باید زود‌هنگام و گسترده باشد.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی شرایط اجتماعی که معمولا جوانان را در معرض مو قعیت‌هایی قرار می‌دهد که از طریق تکدی ارتزاق می‌کنند، مورد توجه قرار دهند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند مهارت‌های لازم را برای مقابله افراد آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده اجتماعی با فشارهای گروهی که موجب تسلیم تلقینات همگنان یا بستگان در رابطه با کسب درآمد از طریق تکدی می‌شوند به آنان آموزش دهند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید بتواند به تقویت و یادگیری مهارت‌های اجتماعی و شغلی و بالا بردن حس اعتماد بهنفس افراد در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی کمک کند.
برنامه‌های پیشگیری از تکدی باید به جوانان و افراد آسیب‌پذیر، اطلاعات صحیحی درباره تکدی، غیرقانونی بودن آن و خطرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن ارائه کند.
روانشناس بالینی (MA)
