لزوم تکمیل طرحهای کپرزدایی در جنوب کرمان
شهروندان:
در حالی طی سالهای اخیر طرحهای مختلف کپرزدایی در جنوب استان کرمان اجرا شده است و از حذف هزاران کپر در این منطقه سخن گفته شده که همچنان وجود روستاهای کپری و آسیب‌های ناشی از محرومیت شدید مردم را رنج می‌دهد.
یک دهه قبل بود که بحث محرومیتهای شدید جنوب استان کرمان با صحبت‌های نماینده وقت مردم جیرفت در مجلس شورای اسلامی در خصوص نوع زندگی روستاهای جنوب استان کرمان داغ شد.
در آن روزها هنوز کمتر فردی خارج از مناطق محروم جنوب کرمان با واژه کپر آشنایی داشت اما همان خبرها و حضور گسترده خبرنگاران رسانه‌های ملی به جنوب کرمان اوج محرومیت این مناطق را نمایان کرد.
نماد این محرومیتها روستاهای کپری عنبرآباد بود که مردمش در اوج محرومیت زندگی می‌کردند.
پس از رسانه‌ای شدن کپرنشینی دولت طرحهای مختلفی را برای برچیدن کپرها آغاز کرد و این امر به نماد محرومیت زدایی در جنوب کرمان تبدیل شد با آغاز کار دولت نهم و دهم ستاد راهبردی جنوب استان کرمان در سفرهای استانی تشکیل و تصمیم گرفته شد اعتبار جداگانه ای از اعتبارات استانی به جنوب کرمان اختصاص یابد تا کپرها از روند عادی زندگی مردم حذف شود.
احداث خانه‌های مقاوم به جای خانه‌های کپری
به این ترتیب دستگاههای مرتبط با این امر به خصوص دستگاههای حمایتی طرحهای مختلفی را پایه گذاری کردند که نتیجه آن نیز ساخته شدن هزاران خانه به جای کپرهایی بود که از برگ و شاخه درختان ساخته شده بودند.
در قالب طرحهای کپرزدایی در جنوب کرمان تسهیلات بلاعوض در اختیار کپرنشینان قرار گرفت نتیجه اجرای این طرح نیز حذف بسیاری از خانه‌های کپری بود با این وجود و پس از طی شدن چندین سال از اجرای این طرح چندین نوبت پایان کپرنشینی در جنوب کرمان اعلام شد اما بررسیهای میدانی خبرنگار مهر که نمونه آن در سفرنامه جنوب کرمان در خبرگزاری مهر نیز منعکس شد “عقربها و مارها بازیچه دخترکان “پشت شگی”/ چاله آب تامین کننده آب شستشو، احشام و آشامیدن!” دهها روستای کپری در جنوب کرمان و نزدیک شهرهای بزرگ وجود دارد.
اوج محرومیت در جنوب کرمان به حدی است که حتی برخی از کپر نشینان جنوب کرمان توان استفاده از تسهیلات مناسبی که برای کپر زدایی اختصاص یافته بود را نیز نداشتند.
هر چند که برخی از مسئولان دلیل بروز این مسئله را مسائل فرهنگی می دانند اما به نظر می رسد مهمترین عامل تداوم کپرنشینی در این منطقه فقر شدید اقتصادی در کنار مشکلات فرهنگی محسوب می شود.
این امر موجب شده هنوز روستاهای کپری در جنوب کرمان وجود دارد اما احداث هزاران واحد مسکونی مقاوم در شش شهرستان جنوبی استان کرمان که نزدیک به ۴۰ هزار خانه تخمین زده می شود، رقم بسیار قابل توجهی است که توانسته است نحوه زندگی مردم جنوب کرمان را تا حدودی بهبود داد.
احیای هدفند ستاد راهبری ضروری است
ستاد راهبری جنوب کرمان در کنار اقداماتش در زمینه کپرزدایی اقداماتی نیز در راستای ایجاد زیر ساختهای مختلف در جنوب کرمان انجام داد اما رفته رفته روند کار این ستاد کند شد.
با وجود اقداماتی که در زمینه توسعه جنوب کرمان شده است اما به نظر می‌رسد توسعه جنوب کرمان و محرومیت‌زدایی نیاز به اقدامات هدفمند این ستاد دارد.
حداقل اقدامی که می توان در این زمینه در دستور کار قرار دارد تکمیل طرحهای کپرزدایی است.
محمد اسلامی، کارشناس اجتماعی و استاد دانشگاه در خصوص محرومیتهای جنوب استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: متاسفانه بی‌توجهی تاریخی که برخی مناطق کشور شده است موجب محرومیتهای ریشه‌ای این مناطق است.
وی افزود: در حقیقت در زمان طاغوت رویه اجتماعی خوان نشینی و رعیت بودن مردم در جامعه جا افتاده بود و به خصوص در روستاها مردم به شدت عقب نگه داشته شده بودند.
اسلامی افزود: پس از انقلاب مردم این منطقه از زیر سایه طاغوت و خوان‌ها خارج شد اما خدمات‌رسانی به این قشر تا اوایل دهه اخیر به کندی انجام شد و دلیل کپرنشینی نیز به همین دلیل روی داد.
برخی مراکز شهرستانهای جنوبی کرمان سیستم حمل و نقل عمومی ندارند
وی گفت: پس از پررنگ شدن محرومیت منطقه با تدابیر صورت گرفته شهرستانهای جنوبی کرمان از دو شهرستان به شش شهرستان تبدیل شدند و خدمات رسانی به آنها با جدیت بیشتری انجام شد با این وجود امروز حتی هنوز مراکز برخی از این شهرستانها همچنان با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.
اسلامی ادامه داد: میزان عقب ماندگی در این شهرستانها به حدی است که طرحهای عمرانی در برخی از این شهرستانها همچنان در حد افتتاح خیابان و چهار راه است و حتی سیستم حمل و نقل عمومی نیز برای آنها تعریف نشده است.
بیکاری مهمترین مشکل محرومان جنوب کرمان است/ آبی برای کشاورزی نیست
وی گفت: اما مهمترین مشکل مردم در جنوب کرمان بیکاری است و اگر این مشکل حل شود می توان زمینه را برای رفع محرومیت ریشه ای در این مناطق ایجاد کرد اما اینکه خانه بسازیم اما سرپرست خانوار بیکار باشد در نهایت منجر به محرومیت زدایی نمی شود.
اسلامی خشکسالی و نبود آب را دلیل اصلی فقر در جنوب کرمان دانست و گفت: وقتی آبی برای کشاورزی و دامداری نیست منبع درآمد بسیاری از ساکنان روستاهای کپری همان یارانه ماهیانه ای است که به آنها تعلق می گیرد.
دلیل کپر نشینی مشکلات فرهنگی نیست بلکه فقر شدید موجب تداوم این نوع زندگی است
وی گفت: طرح کپر زدایی اما به نماد محرومیت زدایی در منطقه است و اینکه گفته می شود دلیل ادامه کپر نشینی فرهنگی است را نمی توان به صورت صد درصد قبول کرد.
این کارشناس اجتماعی افزود: برخی از مردم همچنان دوست دارند در کپر زندگی کنند اما این امر در حد یک اتاق در کنار خانه های مقاوم است و دلیل آن گرمی بیش از حد هوا است زیرا زندگی تابستانه در این کپر ها راحت تر است و موجب صرفه جویی در مصرف برق نیز می شود اما هیچ یک از مردم منطقه، این مسئله را عاملی برای عدم ساخت و ساز خانه های مقاوم نمی دانند.
اسلامی گفت: بسیاری از روستائیان کپرنشین در حقیقت هیچ توان مالی برای تکمیل آورده تسهیلات ویژه طرح را ندارند و در حقیقت این را در توان خود نمی بینند و یارانه ها تنها منبع درآمدشان است.
ساخت هزاران خانه در جنوب کرمان زندگی اکثر مردم را متحول کرده است
در این میان محسن صالحی، دبیر ستاد حوادث غیرمترقبه استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: احداث هزاران خانه مقاوم در جنوب کرمان به جای خانه های کپری و غیرمقاوم بسیار قابل توجه است.
وی افزود: در گذشته یک زمین لرزه کوچک نیز موجب بروز خسارتهای هنگفت در منطقه می شد اما عملا طی سالهای اخیر و پس از مقاوم سازی دیدیم که زمین لرزه‌های بزرگ نیز در جنوب کرمان خسارتهای جانی به بار نمی آورد.
وی خواستار توجه بیشتر در خصوص جایگزینی خانه های فرسوده و نامقاوم در مقابل زمین لرزه ها شد و گفت: خوشبختانه حرکتی انقلابی در جنوب کرمان صورت گرفته است که نتیجه آن را نیز می‌توان در این مناطق دید.
ساخت و سازهای روستایی ادامه دارد
عبدالحسین حجتی، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان کرمان نیز در این خصوص به مهر گفت: تسهیلات ویژه ای برای مقاوم سازی در جنوب کرمان و حذف کپرها در نظر گرفته شد که شامل تسهیلاتی با سود ۵ درصد و بازپرداخت ۱۲ ساله و تسهیلات بلاعوض می شود و پس از گذشت سالها هنوز اگر کسی متقاضی باشد می تواند از این تسهیلات استفاده کنند.
وی افزود: در جریان بازسازی بم، مقاوم سازی خانه های روستایی و بازسازی زرند و کپر زدایی در جنوب کرمان هزاران خانه احداث شده است.
حجتی ادامه داد: طرحهای کپر زدایی از سال ۸۴ در جنوب استان کرمان آغاز شده است و هزاران واحد ساخته شد.
وی به بهبود وضعیت ساخت و ساز در جنوب کرمان اشاره کرد و گفت: این ساخت و سازها با توجه به بافت روستایی بومی صورت گرفته است و الگویی برای اتصال کپر با واحد مسکونی مقاوم داده شده است.
حجتی ادامه داد: بیش از ۱۶۶ هزار واحد مسکونی در استان کرمان و در شهرستانهای مختلف احداث شده است و این روند همچنان با ساخت هزاران مسکن در حال ساخت ادامه دارد.
وی گفت: در کنار تسهیلات و اقدامات سازمانیهای دولتی مردم بومی نیز خود باید همت کنند تا بتوانیم کپرزدایی و احداث خانه های مقاوم به جای خانه های غیر مقاوم را انجام دهیم. 
کپرزایی در مدارس جنوب کرمان
اما با وجود تمام اقدامات انجام شده اما همچنان هزاران واحد مسکونی کپری و فرسوده در جنوب استان کرمان و در برخی شهرستانهای شرقی استان وجود دارد این مسئله همچنین در برخی شهرستانهای هرمزگان و سیستان و بلوچستان نیز خودنمایی می‌کند.
کپرها اما تنها در حوزه خانه‌های مسکونی جولان نمی دهند بلکه با آغاز سال تحصیلی جدید مدارس کپری نیز در جنوب استان کرمان دانش آموزان را در خود جای داده اند.
مدیرکل آموزش و پرورش استان کرمان ابراهیم شیخ بهایی به خیرنگار مهر اظهارداشت: تاکنون اعتبارات زیادی برای احداث مدارس و حذف مدارس کپری اختصاص یافته است اما به دلیل شرایط اقلیمی و خشکسالی و مهاجرت های مردم با این مشکل مواجه هستیم.
وی تصریح کرد: در واقع کپرزایی پدیده ای است که با آن مواجه هستیم.
در واقع روستائیان که پیش از آن در روستایان مدارس مقاوم احداث شده است پس از خشک شدن مزارع و اجبار به مهاجرت به روستاهای اطراف می روند و به این ترتیب مدارس روستاهای همجوار مملو از دانش آموز می شود و در نهایت مدرسه ای در روستایی خالی از سکنه باقی می ماند و مدرسه ای مملو از دانش آموز که برای حل مشکل چاره ای جز توسعه کپری مدرسه توسط مردم محلی باقی نمی ماند.
مشکلات جنوب استان کرمان آنچنان زیاد است که به نظر می رسد آغاز مجدد فعالیت ستاد راهبری جنوب کرمان اما به صورت هدفمند برای حذف برخی از محرومیتها ضروری است.
اسما محمودی – مهر
