در بحران همیشه موازی‌کاری نیست
شهروندان:
فکر کردن به وقوع «بحران‌ها» در شهر تهران به خصوص از نوع طبیعی مثل زمین‌لرزه و سیلاب همیشه بخشی از نگرانی شهروندان تهرانی و مسئولان پایتخت بوده است.
دستگاه‌های مسئول هشدارهایی به مردم می‌دهند، مسئولان نیز راهکارهای مختلفی برای مقابله با فوریت (Emergency) و مصیبت (Catastrophe) نشان می‌دهند اما گذشته نشان داده است که با وجود پیشرفت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در کشور و خصلت ذاتی کمک کردن درایرانی‌ها، نقص‌های زیادی درکار گروهی داریم و با وجود این‌که در قوانین همه پیش‌بینی‌ها را کرده‌ایم اما در عمل، وحدت فرماندهی که یکی از اصول ۱۴گانه مدیریت است جای خود را به شلوغ‌کاری، دخالت‌ها و موازی‌کاری‌ها می‌دهد.
حرفهای مسئولان دست‌اندرکار در حوادث گویای این حقیقت است که علاوه بر مشکلات بحران، باید مشکلات دیگری را نیز تحمل کنند که خودمان در کار به وجود می‌آوریم. اما این به آن معنا نیست زمانی که یک امدادگر هلال‌احمر، یک آتش‌نشان، یک نیروی سپاه، یک جوان بسیجی و… را مشغول کمک‌رسانی در کنار یکدیگر می‌بینیم تصور کنیم درحال موازی‌کاری هستند، زیرا این بخشی از وظایف مشترکی است که قانون بر عهده‌شان گذاشته است. چند نکته درخصوص مدیریت بحران در پایتخت وجود دارد که با هدف آگاهی شهروندان به آنها می‌پردازیم.
شهرداری مسئول مدیریت بحران در تهران
اگر در تهران زمین‌لرزه‌ای بیاید که شرایط بحرانی و فوریتی شود به‌طوری که به آن «مصیبت» بگوییم، به استناد «قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور»، «شهرداری تهران» باید مدیریت بحران در تهران بزرگ را عهده‌دار شود. در بند د ماده ۱۸ این قانون تصریح شده است: «با توجه به شرایط ویژه و اهمیت شهر تهران به‌عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران به ریاست شهردار تهران تشکیل می‌شود.» مثلا اگر در تهران زمین‌لرزه‌ای بحران‌ساز اتفاق بیفتد باید تمامی سازمان‌های مسئول در مدیریت بحران تحت هدایت و هماهنگی «سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران» وظایف خود را انجام دهند.
وظایف جمعیت هلال‌احمر در بحران تهران
فعالیت‌های تخصصی برای جمعیت هلال‌احمر در زمان بحران در تهران تعریف شده است. «جست‌وجو، نجات و اسکان اضطراری» و «تامین و توزیع منابع و امکانات» از فعالیت‌ها و وظایف جمعیت هلال‌احمر در زمان بحران تهران محسوب می‌شوند. در این کارها سازمان‌های دیگری نیز مسئول هستند اما هماهنگی آنها با جمعیت هلال‌احمر است.
در جست‌وجو، نجات و اسکان اضطراری، سازمان‌های مسئول باید تحت هدایت جمعیت هلال‌احمر به جست‌وجوی تخصصی یافتن افراد، اقدامات لازم برای بیرون‌آوردن اصولی آسیب‌دیدگان، اقدامات حیاتی پایه با همکاری تیم‌های اورژانس، اسکان اضطراری و تامین لوازم و وسایل اولیه زندگی آسیب‌دیدگان بپردازند. سازمان‌هایی هم که جمعیت هلال‌احمر را در این فعالیت‌ها یاری می‌کنند عبارتند از «سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، نهاد ذیربط در سپاه پاسداران، نهاد ذیربط در ارتش، نیروی مقاومت بسیج، نیروهای سازمان‌یافته مردمی در مناطق و محلات، نیروهای جست‌وجو و نجات شهرداری و ستاد کل نیروهای مسلح.» ناگفته نماند که جمعیت هلال‌احمر استان تهران هم در کنار دستگاه‌های یادشده فعالیت خواهد کرد.
در بخش تامین و توزیع امکانات و منابع، سازمان‌های مسئول باید تحت هدایت جمعیت هلال‌احمر به تامین، جمع‌آوری کمک‌ها، نگهداری و توزیع مناسب امکانات و تسهیلات به نیروهای امدادی و مردم بپردازند. سازمان‌های یاری‌رسان به جمعیت هلال‌احمر نیز عبارتند از«معاونت پشتیبانی، مهندسی و تحقیقات ستاد مشترک سپاه، نیروی مقاومت بسیج، سازمان میادین میوه و تر‌بار و فرآورده‌های کشاورزی، فرودگاه مهرآباد، فرودگاه امام خمینی(س)، بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی و کمیته امداد امام خمینی (س).»
سایر وظایف تریاژ
جمعیت هلال‌احمر و در اصل جمعیت هلال‌احمر استان تهران علاوه بر هدایت و هماهنگی فعالیت‌های ذکر شده، در فعالیت‌های دیگری نیز با سایر دستگاه‌ها و نهادها سهیم است. هماهنگ‌کننده فعالیت «تریاژ و تخلیه مصدومان» وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است و جمعیت هلال‌احمر استان تهران یکی از سازمان‌های مسئول است که باید در کنار مرکز اورژانس تهران، سیستم پیش‌بیمارستانی سپاه، سیستم پیش‌بیمارستانی ارتش، بسیج جامعه پزشکی و… اقدامات حیاتی پایه و پیشرفته در محل حادثه، تریاژ آسیب‌دیدگان و حمل مجروحان و آسیب‌دیدگان به نقاط تعیین‌شده را انجام دهد.
آواربرداری
آواربرداری یکی از کارهایی است که امدادگران جمعیت هلال‌احمر در کل کشور زمان حوادث انجام می‌دهند اما در زمان بحران در تهران هماهنگی این کار برعهده «سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران» است و جمعیت هلال‌احمر استان تهران در کنار قرارگاه مهندسی رزمی سپاه و معاونت پشتیبانی، مهندسی و تحقیقات ستاد مشترک سپاه، وزارت نیرو، شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، اداره کل راه و ترابری استان تهران و… باید در شناسایی و آواربرداری مسیرهای امداد‌رسانی، جمع‌آوری آوار در دپوهای از پیش تعیین‌شده و… همکاری کند.
تدفین
هماهنگی‌های تدفین در بحران تهران برعهده سازمان بهشت زهرا(س) است. اما جمعیت هلال‌احمر استان تهران هم باید با چند دستگاه دیگر در شناسایی اجساد و انجام مراسم کفن و دفن همکاری کند.
تامین سلامت روانی و اجتماعی
تامین سلامت روانی برای آسیب‌دیدگان و نیروهای امداد‌رسان در سایت‌های حادثه و مکان‌های اسکان موقت تعریفی است که برای این وظیفه در نظر گرفته شده و جمعیت هلال‌احمر استان تهران همگام با سازمان بهزیستی، سازمان صدا و سیما و معاونت اجتماعی ناجا باید در این فعالیت حضور داشته باشد.
جمعیت هلال‌احمر در فعالیت‌های «ارتباطات و فناوری اطلاعات» و «اطلاع‌رسانی و هشدار» نیز دست‌اندرکار در بحران‌های شهر تهران معرفی شده است که در موضوع ارتباطات و فناوری اطلاعات «واحد مخابرات و ارتباطات رادیویی جمعیت هلال‌احمر» در تأمین ارتباطات لازم برای سازمان‌ها و نهادهای امدادی سهیم است و در وظیفه مهم «اطلاع‌رسانی و هشدار»، جمعیت هلال‌احمر استان تهران اعلام هشدار، پیشگیری از ایجاد تنش و شایعات بی‌اساس و اطلاع‌رسانی علمی و مناسب را با همکاری ستاد حوادث و سوانح غیرمترقبه کشور، صداوسیما و خبرگزاری‌های رسمی انجام خواهد داد.
در آخر باید به «مشارکت مردم» در بحران‌ها اشاره کرد. جمعیت هلال‌احمر که سابقه‌ای روشن در جذب مشارکت‌های مردمی در حوادث داخلی و خارجی دارد، در بحران‌های شهر تهران باید با هماهنگی اداره کل امور اجتماعی وزارت کشور و همپای معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، اداره کل امور اجتماعی استان تهران، اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران، نیروی مقاومت بسیج تهران بزرگ و کمیته امداد امام خمینی (س)، مشارکت سازمان‌یافته نیروهای مردمی و تشکل‌های غیردولتی (NGO) را در راستای جست‌وجو، نجات، امداد، اسکان اضطراری و تخلیه مجروحان عملیاتی کند.
سعید درویشی
شهروند
