تاریخ انتشار : چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۰:۱۵

شهروندان – منیژه قهرودی‌تالی*:
سیستم اطلاعات جغرافیایی، سامانه اطلاعات مکانی، یا GIS مخفف انگلیسی «Geographic Information System» است. این بحث سیستم اطلاعاتی‌ای است که به تولید، پردازش، تحلیل و مدیریت اطلاعات جغرافیایی (اطلاعات مکانی) می‌پردازد و با استفاده از تکنولوژی دیجیتال، برای مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات مکانی، جمع‌آوری، ذخیره، تجزیه و تحلیل و نمایش اطلاعات جغرافیایی (مکانی) به کار می‌رود.

هدف سیستم اطلاعات جغرافیایی، پشتیبانی برای تصمیم‌گیری‌ها براساس داده‌های مکانی و استفاده از اطلاعاتی است که از ترکیب داده‌ها در سطوح مختلف با روش‌ها و دیدگاه‌های گوناگون به دست می‌آید.

سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی با این تعریف، موضوعی است که کاربردهای متعدد دارد. یکی از این موارد که کاربرد ویژه‌ای هم به حساب می‌آید، طراحی بانک داده برای مدیریت بحران است. اگر این بانک داده طراحی شود، می‌تواند پایه‌گذار سیستم‌های هشدار باشد که در مدیریت بحران، شناخت و ارایه راهکارهای جدید برای مقابله با مدیریت بحران کاربرد دارد.

باید به این موضوع هم توجه داشت که استفاده از این علم، به ایجاد داده‌های پایه، بستگی دارد و کشورها بدون داشتن چنین داده‌هایی نمی‌توانند از آن استفاده کنند. کشور ما هم در این مقطع، به ضرورت استفاده از این داده مکانی پی برده و این رویکرد را پیدا کرده که بتواند از این علم استفاده کند. سیستم اطلاعات جغرافیایی، ایجاد داده‌های مکانی در مقیاس ملی است و اکنون در مرحله‌ای قرار داریم که طراحی‌هایی درباره ایجاد داده‌های مکانی درحال انجام است.

این اطلاعات در چرخه مدیریت بحران در زمینه پیشگیری، به‌ویژه برای پیش‌بینی بحران و بزرگای آن می‌توان به کمک مدیران این حوزه بیاید. وقتی بحران هم به وقوع پیوست، این سیستم می‌تواند اطلاعات جامعی از سطح، چگونگی و ابعاد بحران، ارایه کند تا مدیران بتوانند از آن برای کاهش صدمات هنگام بحران استفاده کنند. استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی به میزان توسعه‌یافتگی کشورها نیز مرتبط است و هرچه کشور توسعه‌یافته‌تر باشد، زمینه استفاده از چنین سیستمی بیشتر مهیا است.

در میان کشورهای منطقه، چین و هند گرایش بسیار زیادی برای استفاده از این سیستم پیدا کرده‌اند اما در کشور ما به‌رغم این‌که قدم‌هایی در این زمینه برداشته شده، مشکلاتی نیز در این زمینه وجود دارد. یکی از این موارد، فقدان داده‌های پایه است که اگر این اطلاعات وجود داشته باشد (وجود اطلاعات دقیق مکانی مانند نقشه‌های یک دوهزارم) سرعت بکارگیری از این سیستم هم افزایش خواهد داشت. موضوع اصلی این است در کشور ما سازمان‌های مختلفی به صورت مستقل وارد عرصه تولید داده پایه(دیتا) شده‌اند.

درحال‌حاضر شهرداری، سازمان نقشه‌برداری، آبخیزداری، جنگل و مرتع و… هرکدام به صورت مستقل دیتا تولید می‌کنند و سازمانی وجود ندارد که مسئولیت هماهنگی و به اشتراک‌گذاری این داده‌ها را در اختیار داشته باشد. در تمام دنیا چنین سازمانی وجود دارد که عموما سازمان نقشه‌برداری آن کشور است. در کشور ما هم باید مرکز هماهنگی‌ای برای تولید این نوع داده وجود داشته باشد و بد نیست مسئولیت آن را سازمان نقشه‌برداری و سازمان جغرافیای ستاد کل نیروهای مسلح برعهده گیرد.

ستاد یا سازمان مدیریت بحران نیز در این زمینه نمی‌تواند نقش مولد داده‌های پایه را داشته باشد زیرا در اصل استفاده‌کننده این اطلاعات است و در همکاری با سازمان‌های دیگر کار مدیریت بحران را در دست دارد بنابراین در استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، جای خالی سازمانی که تولید اطلاعات پایه را در اختیار داشته باشد و به استانداردسازی فرمت داده‌ها بپردازد، خالی است.

 * استاد دانشگاه شهیدبهشتی

شهروند