تاریخ انتشار : یکشنبه ۱۵ تیر ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۲:۵۵

شهروندان:
«افراطی‌گری، خشونت، درشت‌گویی و دخالت در اینجا و آنجا به نفع هیچ کشوری نیست»، به کشورهایی که با دلارهای نفتی شان از تروریست‌ها حمایت می‌کنند؛ می‌گوییم فردا نوبت شما است، پس دست از کشتار مسلمانان بکشید»، «ایران اصولاً از حرکت تروریسم در منطقه نگران است». اینها بخشی از سخنان رئیس جمهوری در مراسم روز صنعت و معدن، کنگره سبط النبی و نشست خبری با خبرنگاران رسانه‌ها بود.

نگرانی‌های این روزهای رئیس دولت ایران به عنوان کشور همجوار با عراق و افغانستان که درگیر پدیده شوم تروریسم هستند و در منطقه‌ای به سر می‌برد که از سوریه تا بحرین دامنگیر این عارضه شده‌اند، خاص این روزها نیست. چه آن‌که او از ابتدای پیروزی‌اش به عنوان رئیس جمهوری ایران، پیگیر مقابله با تروریسم بود.

حجت‌الاسلام حسن روحانی در نخستین حضورش در سازمان ملل به عنوان رئیس جمهوری ایران طرح «جهان علیه خشونت و افراط‌گری» را به نمایندگان کشورهای عضو پیشنهاد داد و موفق شد آن را در مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان یک «قطعنامه» به تصویب برساند.

قطعنامه‌ای که اگر چه با استقبال کشورهای جهان مواجه شد و در اجلاس‌های منطقه‌ای مانند «سیکا» در شانگهای یا سفر روحانی به ترکیه، مورد توجه و تأکید کشورهای دیگر قرار گرفت؛ اما شاید اگر جدی گرفته می‌شد، شاهد گسترش تروریسم در منطقه نبودیم و داعش در برابر حکومت نوپای عراق پس از یک انتخابات داخلی در این کشور قرار نمی‌گرفت. آیا نمی‌توان از ظرفیت‌های تصویب این قطعنامه برای مهار خشونت‌های منطقه و توجه افکار عمومی برای حل این بحران‌ها بهره جست؟

گامی به سوی شورای امنیت سازمان ملل

دکتر هرمیداس باوند، استاد روابط بین‌الملل در پاسخ به این‌که آیا «قعطنامه wave» می‌تواند ظرفیت لازم را برای مهار تروریسم در منطقه فراهم کند؟ به ایران می‌گوید: این طرح خوبی است، اما محل تصویب این طرح‌ها مجمع عمومی سازمان ملل متحد است. این مجمع از ابزار لازم برای ضمانت اجرایی قطعنامه‌های خود برخوردار نیست، اما شورای امنیت سازمان ملل ذیل فصل هفتم و هشتم بویژه دو ماده ۴۱ و ۴۲ از امکان ضمانت اجرایی قطعنامه‌های خود برخوردار است.

وی با این مقدمه، تأکید می‌کند که این امر دلیل بر نارسایی طرح نیست، بلکه مبتنی بر نیاز کشورها بویژه در منطقه خاورمیانه است که بخش اعظمی از بحران‌ها در این منطقه شکل گرفته است. این استاد دانشگاه می‌افزاید: «جا دارد ایران بار دیگر این قطعنامه را مطرح کند و پیشنهاد بدهد که در قالب تدابیر منطقه‌ای توجه ویژه‌ای به این امر بشود. مثلاً همان طور که ایران تدبیر منطقه‌ای ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی را مطرح کرده است، سعی کند این موضوع را نیز در قالب تدابیر منطقه‌ای مطرح کند. »

به گفته باوند، «قطعنامه‌های مجمع عمومی یک پیش درآمد و سابقه‌ای است و ایران می‌تواند براساس منشور ملل متحد از شورای امنیت تقاضا و توجه این شورا را به چنین وضعیتی جلب کند. در صورت قبول نکردن اعضای شورای امنیت، باز هم ایران یک گام جلو رفته است، اما اگر هم شورای امنیت پذیرفت و تشکیل جلسه داد، مشخص می‌شود که اعضای دائمی تا چه اندازه مخالف این اقدامات افراط گرایانه برخلاف حقوق و منشور سازمان بین‌الملل هستند. »

این استاد روابط بین‌الملل معتقد است: « این‌که قطعنامه مذکور جنبه کاربردی بیابد، منوط به نظر موافق اعضای دائمی شورای امنیت است. البته اکنون چنین رویکردی در اعضای این شورا دیده نمی‌شود و حتی امریکا نیز که همواره به مداخله مستقیم دست می‌زد، نشان داده که حاضر به مداخله مستقیم در بحران عراق نیست.»

این استاد دانشگاه گفت: «ایران باید از رئیس شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل برای رسیدگی به بحران عراق و پیامدهای آن برای منطقه درخواست رسیدگی کند. در این صورت شورای امنیت مجبور است واکنش نشان بدهد. همچنان که این پیشنهاد در افکار عمومی جهان انعکاس می‌یابد و اگر این پیشنهاد پذیرفته شد، موفقیتی برای دیپلماسی ایران است، اگر هم این شورا تشکیل جلسه ندهد، در این صورت دست ایران برای اقدامات دیگر بازتر خواهد بود.»

البته وی معتقد است که اعضای دائم شورای امنیت، اکنون حاضر به مشارکت در حل بحران عراق نیستند، حتی روسیه از این امر برای کاستن فشار روی این کشور به دلیل بحران اوکراین استفاده می‌کند، یا چین که اساساً رویکرد فعالی نسبت به چنین بحران‌هایی ندارد.

تأسیس مرکزی برای مقابله با خشونت و افراط گری

علی خرم، کارشناس روابط بین‌الملل نیز تأکید می‌کند که مصوبات مجمع عمومی سازمان ملل متحد جنبه اخلاقی و توصیه‌ای دارد و خود مجمع عمومی هیچ اقدامی برای اجرای هیچ قطعنامه‌ای نمی‌کند. براین اساس برای عملیاتی کردن این قطعنامه، وی پیشنهاد می‌کند ایران که خود مبتکر این قطعنامه بوده است یا خود سازمان ملل متحد، مرکزی را در همین زمینه دایر کنند و از کشورهای عضو کمک مالی بگیرد. خرم اضافه می‌کند: کار این مرکز این خواهد بود که برای توسعه اخلاقی این قطعنامه قدم بردارد. آن قسمتی که مربوط به ایران است، باید در حوزه دیپلماسی به آن پرداخت و توجه بیشتری به آن کرد.

ابزارهای ایران محدود است

حشمت‌الله فلاحت پیشه، نماینده سابق مجلس و کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز همچون باوند تأکید دارد که برای مبنای عمل قرار گرفتن قطعنامه پیشنهادی ایران در منطقه و جهان، نیاز به کار در قالب شورای امنیت سازمان ملل متحد است که به گفته وی ابزارهای ایران در این جا محدود است. اما فقدان این ابزارها، از اهمیت تصویب این قطعنامه آن هم در نخستین سفر روحانی به نیویورک نمی‌کاهد. فلاحت پیشه در این باره می‌گوید: دولت جدید تلاش کرد وجهه بین‌المللی جدیدی را برای کشور ایجاد کند و جنگ روانی که علیه ایران وجود داشت را خنثی کند. این طرح نیز در همین قالب معنا می‌یابد. ایران می‌کوشد در تعاملی سازنده با جهان، تقابل را کاهش دهد و از ظرفیت‌های موجود برای حل اختلافات منطقه‌ای استفاده کند. برای این منظور در قالب طرح‌های ابتکاری به سمت تنش زدایی در سطوح منطقه‌ای و جهانی حرکت می‌کند.

 مرتضی گلپور

ایران