مرگ سریالی مهاجران در خودروهای قاچاقچیان
در یک هفته گذشته حادثه تصادف‌های مرگبار خودروی قاچاقچیان انسان در جاده‌های مختلف کشور باز هم تکرار شد. طی ٣ روز متوالی و در ٨ تصادف جداگانه خودروی قاچاقچیان ۶١ تبعه خارجی به کام مرگ فرو رفته و ۶٢ نفر مصدوم شدند.
با این حال سال‌هاست که بسیاری از مسئولان نسبت به تردد خودروهای قاچاقچیان اتباع خارجی با سرعت‌هایی سرسام‌آور که موجب تصادف‌های مرگباری می‌شود توجه نشان داده‌اند اما با این حال آمار تکان‌دهنده تصادف خودروی قاچاقچیان انسان در نخستین ماه از سال ٩۴، زنگ خطر را در جاده‌های کشور به صدا درآورده است.
پشت خط مرز بود، انبوهی از افغان‌ها در صف ایستاده بودند. مرد قاچاقچی اسم‌هایشان را از روی لیست صدا می‌زد تا یکی‌یکی سوار خودرواش شوند. از دور که نگاه می‌کرد، شبیه قفسه کتابخانه بود؛ آدم‌ها پهلو به پهلوی یکدیگر درصندوق عقب و کف خودروی ۴٠۵ چیده می‌شدند. چند دقیقه بعد سرنوشت خودش هم به آنها گره خورد و همراه ۵ مرد دیگر در صندوق عقب خودرو جاسازی شد. از رویایش پلی ساخته بود به آن طرف مرز، و این آغاز سفر پر مخاطره «نثار احمد» برای مهاجرت به ایران بود.
تصاویر رنگارنگ از رویای زندگی در سرزمین‌های خارج از کشور، تنها مختص ایرانی‌ها نیست. ساکنان بسیاری از کشورهای اطراف هم با رویای خارج‌نشینی در کشوری امن و نیازمند منابع انسانی، ایران را مقصد رویایی خود می‌دانند.
در پشت پرده اقامت در ایران اما، حکایت ورود غیرقانونی اتباع خارجی به کشور حکایت عجیبی است. پدیده مهاجرت بی‌رویه اتباع کشورهای خارجی به‌ویژه افغانستان، پاکستان و عراق به ایران حالا با قاچاق انسان پیوند خورده است. اتباع خارجی مجبورند برای ورود به خاک ایران همراه با قاچاق‌برها راهی سفری پرمخاطره شوند. مشخصات رانندگان بعضی از این خودروها سرّی به نظر می‌رسد، در خودرویی که ظرفیتش ۵ نفر است، گاهی تا ١٧ نفر جاسازی و برای زودتر رسیدن به مقصد با سرعتی سرسام‌آور راهی مقصدی نامعلوم می‌شوند؛ و این ناامن‌ترین شکل تجارت انسان در مهاجرت غیرقانونی اتباع خارجی است. برخی آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که سالانه تعداد زیادی از تصادف‌های مرگبار در جاده‌های کشور به خودروی قاچاقچیان اختصاص دارد که بیشتر در استان‌های سیستان‌وبلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان و اصفهان به وقوع می‌پیوندد. این درحالی است که تعداد زیاد سرنشینان این خودروها در تصادف‌ها، آمار مرگ‌ومیر را نیز افزایش می‌دهد.
روزهای پرحادثه اتباع غیرمجاز در ایران
با آغاز سال جدید و پشت سر گذاشتن تعطیلات نوروزی به نظر می‌رسد پدیده کوچ اتباع خارجی به کشور، به راه افتاده و بازار این مهاجرت داغ داغ است. چرا که از ٢٨ فروردین تا ٣٠ فروردین‌ماه خودروهای حامل اتباع خارجی در جاده‌های کشور به سرنوشت هولناکی دچار شدند که نشان‌دهنده افزایش تردد آنها در جاده‌های کشور است.
«سیدمصطفی مرتضوی» سخنگوی سازمان امداد و نجات هلال‌احمر در رابطه با تصادف‌های مرگبار از آغاز هفته تا بامداد روز یکشنبه به «شهروند» گفت: «اولین تصادف در محور سراوان – کوهک استان سیستان‌وبلوچستان رخ داد. ساعت ٢١ شامگاه روز شنبه برخورد یک پژو ۴٠۵ و یک تویوتا وانت که هر ٢ حامل اتباع غیرمجاز افغان بودند، به پایگاه‌های هلال‌احمر جاده‌ای اعلام شد.
این حادثه ١٢ تبعه خارجی به کام مرگ فرورفته و ١٧ نفر دیگر مصدوم شدند. در ۴۵ دقیقه بعد از اعلام این تصادف، حادثه مرگبار دیگری در جاده داراب – بندرعباس استان فارس به پایگاه‌های هلال‌احمر گزارش شد. در این تصادف بر اثر برخورد پژو ۴٠۵ حامل اتباع غیرمجاز افغان با کامیون یک نفر کشته و ١٢ نفر مصدوم شدند. ساعت ٢٣:١۵ و در آخرین دقایق پایانی شنبه‌شب، یک تصادف دیگر سریال حوادث جاده‌ای خودروی قاچاقچیان را تکمیل کرد. این‌بار واژگونی یک ۴٠۵ حامل اتباع غیرمجاز افغان در جاده لار – جهرم استان فارس منجر به مصدومیت ٨ نفر شده بود، خوشبختانه این حادثه کشته‌ای نداشت. ساعت ٣:۴۵ بامداد روز یکشنبه هم تصادفی مرگبار در جاده میناب – بندرعباس استان هرمزگان رخ داد. با حضور امدادگران هلال‌احمر در صحنه حادثه مشخص شد، یک خودروی پژو۴٠۵ که همگی از اتباع خارجی بودند به شدت با یک کامیون برخورد کرده است.در این حادثه هم ١١ تبعه خارجی کشته و ۵ سرنشین دیگر مصدوم شدند.»
بامداد روز جمعه ٢٨ فروردین ماه هم در کیلومتر ۱۰۰ محور خاش به سراوان تصادف هولناک خودروی وانت‌تویوتا حامل اتباع خارجی غیرمجاز با یک خودرو سواری ۴۰۵، ١۵کشته و ۱۵ زخمی بر جای گذاشته بود. ساعت ٢٢:٣٠ شامگاه روز جمعه هم درحادثه مشابه دیگر یک خودرو وانت حامل سوخت قاچاق با یک خودرو پژو حامل اتباع غیرمجاز خارجی برخورد کرد که در این حادثه ٧ نفر از این ٢ خودرو جان خود را از دست دادند.در حادثه‌ای دیگر در همین محور در ساعت ۴:٣٠ بامداد روز جمعه یک خودرو وانت سوخت‌کش با یک خودرو پژو حامل اتباع خارجی غیرمجاز تصادف کرد که در این حادثه هم ۶ نفر به کام مرگ فرو رفتند. بررسی تصادف‌ها در ٣ روز گذشته باز هم از تکرار ویروس حوادث جاده‌ای خبر داد و در حادثه‌ای که بامداد روز شنبه ٢٩ فروردین‌ماه دراستان کرمان محور رستم‌آباد – بم رخ داد یک دستگاه خودروی پژو ۴٠۵ که درحال قاچاق اتباع افغان بود با عقب کامیون برخورد کرد. پس از این برخورد سواری پژو ۴٠۵ دچار حریق شد و ٩ تبعه افغان غیرمجاز به همراه راننده در آتش جان باختند و ۵ سرنشین دیگر مصدوم شدند.
سرعت بالا و حوادث تلخ
«احمد قریشی» مدیر مرکز کنترل و هماهنگی عملیات هلال‌احمر استان اصفهان با بیان اینکه در اصفهان و نائین با چندین مورد تصادف‌های مشابه روبه‌رو بودیم،گفت: «قبل از عید در اردستان، تصادفی رخ داد که پس از آن مشخص شد خودرو حامل افغان‌های غیرمجاز بوده و حتی آنها می‌خواستند با ایجاد درگیری مسلحانه با پلیس از چنگال قانون فرار کنند. ولی در نهایت همه افراد آن دستگیر شدند.در این موارد، افغان‌ها یک خودرو را کرایه می‌کنند و بابت کرایه این خودرو پول‌های زیادی را پرداخت می‌کنند. به‌عنوان مثال مسیری که آنها می‌خواهند بروند، کرایه معمولی‌اش ۵٠هزار تومان است، اما این افراد با پرداخت یک میلیون تومان و یا بیشتر خودرو را کرایه می‌کنند. راننده خودروها، همه مشکلات و خطراتی که سر راهشان وجود دارد را به جان می‌خرند تا به پول برسند.»
قریشی در ادامه صحبت‌هایش گفت: «این خودروها معمولا در زمان‌های خاصی تردد می‌کنند. مثلا گرگ و میش هوا مناسب‌ترین زمان برای تردد خودروهای حمل اتباع خارجی است که معمولا خیابان‌ها خلوت است و راحت‌تر می‌توانند به مقصد خود برسند و قرارگاه‌های پلیس را جا بگذارند. همچنین چون آنها با سرعت بسیار بالا حرکت می‌کنند امکان بروز تصادف و حوادث خطرناک برای آنها بسیار زیاد است.»
«فاطمه اشرفی» مدیر انجمن حمایت از حقوق آوارگان و پناهندگان نیز در این مورد گفت: «اتباع غیرمجاز که قصد دارند به صورت قاچاق وارد مرزهای کشور شوند باید در یک زمان‌بندی خاص به مقصد برسند. آنها اصولا یک زمان خاص را برای رسیدن به مقصد تعیین می‌کنند و درست باید طی همان زمان‌بندی از خیابان‌ها و گذرگاه‌ها پلیس عبور کنند. چراکه آنها از قبل تعیین کرده‌اند که چه زمانی گذرگاه‌های پلیس خلوت‌تر و قابل تردد است و اگر دقیقه‌ای جابه‌جا شود احتمال خطر و گیر افتادنشان بالا می‌رود. همین زمان‌بندی باعث می‌شود که رانندگان با سرعت بسیار بالایی حرکت کنند. به دلیل سرعت بالا و جمعیت زیاد داخل خودرو، تصادفات سخت و خطرناکی رخ می‌دهد و با اولین مانع خودرویشان چپ می‌کند. همچنین گاهی اوقات نیز پس از مشاهده پلیس هنگام فرار بر سرعتشان می‌افزایند و دچار حادثه می‌شوند.»
گفت‌وگو با مهاجر غیرقانونی در ایران
«نثار احمد» کارگر افغان ٢٣ساله، که به صورت غیرمجاز در ایران زندگی می‌کند از همان مسافرانی است که برای تردد به ایران تن به سفرهای پر مخاطره با خودروی قاچاقچیان انسان می‌دهد. او که به‌تازگی ازدواج کرده، ایران را مقصد رویاهایش می‌داند تا با کارگری بتواند خرج و مخارج زندگی‌شان را تأمین کند. می‌گوید از ٢سال پیش تا کنون ۴ مرتبه با خودرو قاچاقچیان انسان به افغانستان و ایران رفت و آمد کرده و برای هربار سفر بین یک تا دو‌میلیون تومان پرداخت کرده است. نثار احمد از تجربه سفرهای خطرناکش می‌گوید:
نخستین‌بار چگونه به ایران آمدی؟
می‌دانستم افغان‌هایی که کارت اقامت ندارند می‌توانند با قاچاقچیان انسان به ایران مهاجرت کنند. از طریق دوستانم با مردی آشنا شدم که کارش همین بود. خودم را برای سفر آماده کردم، از قبل به ما گفته بود هیچ وسیله‌ای همراهمان نباشد. هوا گرگ و میش بود که به پشت مرز رسیدم، ١٣ مرد دیگر هم در آن‌جا بودند. یک راننده ایرانی قرار بود با خودرواش ما را از مرز رد کند. نیم ساعت طول کشید تا ما ١۴ نفر در خودرو جاسازی شویم.من به همراه ۵ پسر جوان و لاغر اندام در صندوق عقب دراز کشیدیم. وقتی خودرو راه افتاد، در هر پیچ و خم جاده نفس‌مان بند می‌آمد و فشار در آن دخمه تاریک از هر طرف انگار ما را یک گام به مرگ نزدیک می‌کرد. زمان برایم به کندی پیش می‌رفت تا اینکه ٢ ساعت بعد خودرویمان متوقف شد. ترسیده بودم، اما وقتی در صندوق عقب باز شد متوجه شدم به جاده فرعی رسیدیم و باید خودرویمان را جا به جا کنیم و به این ترتیب دوباره در یک خودروی دیگر جا گرفتیم و به سمت مقصد به راه افتادیم.
چرا خودروتان را جابه‌جا کردید؟
می‌گفتند امکان شناسایی خودرویمان وجود دارد و به همین خاطر خودروهایمان را مسیر به مسیر عوض می‌کردند. من تاکنون ۴ بار با این روش به ایران سفر کرده‌ام و در این مدت هر بار با یک قاچاقچی حمل می‌شدیم اما نقطه مشترکشان در همه این سفرها جابه‌جایی خودروها بعد از طی کردن مسیرهایی مشخص بود.
در ساعت‌های خاص و با سرعتی معین حرکت می‌کردید؟
بله، چون در نیمه‌های شب گشت‌های مرزی و ایستگاه‌های بازرسی در بین مرزها کمتر وجود دارد به همین خاطر معمولا قبل از
روشن شدن هوا راهی می‌شویم. سرعت خودروها خیلی زیاد است، راننده‌ها می‌خواهند قرارگاه‌های پلیس را جا بگذارند و به همین خاطر با سرعتی زیاد راهی جاده‌ها می‌شوند.
برای هر بار سفر چقدر پرداخت می‌کردید؟
بین یک‌میلیون تا ٢میلیون تومان متغیر است که بستگی به قاچاقچی، نوع خودرو و تعداد سرنشینان دارد.
در چند سال گذشته تصادف‌های مرگبار خودرو قاچاقچیان انسان در جاده‌های کشور آمار بسیار بالایی را به خود اختصاص داده است، از اینکه روزی در این رفت و آمد‌ها قربانی شوی نمی‌ترسی؟
همیشه دلهره دارم، اما چاره‌ای ندارم. زندگی خرج دارد و در افغانستان برای ما کار نیست. برای کار و به دست آوردن یک لقمه نان مجبورم تن به این نوع مهاجرت دهم.
گزارش از بهناز مقدسی/ روزنامه شهروند
