مرز بین نقد و تخریب کجاست؟
شهروندان:
نقد از ملزومات یک جامعه پویا شناخته شده و باعث می‌شود فرد و یا گروه مورد انتقاد بهتر بتواند فرصت‌ها و تهدید‌ها را شناسایی و راهبرد خوبی برای آن طراحی کند.
دولت‌ها نیز برای اینکه بتوانند نقاط ضعف و قوت خود را بهتر بشناسند باید نقدها را واکاوی کرده و نقد سره از ناسره تشخیص داده و در پیشبرد امور به کار گیرند و آنچه را از آن بوی تخریب به مشام می رسد با سعه صدر کنار زنند.
نقد سازنده در دولت تدبیر و امید که مشی اعتدال را در سیاست‌های داخلی و خارجی در پیش گرفته می‌تواند موثر باشد. حال از یک سو دولت باید خود را مکلف بداند تا با انتقادات به صورت منطقی برخورد کند و از سوی دیگر منتقدان نیز به جهت اینکه مسوولیت و یا سمتی در حاکمیت دارند باید انتقادات آنها به گونه‌ای باشد تا به ذهن خواننده این موضوع را القا نکند که تخریب جای خود را به نقد سازنده داده است.
شناخت نقد از تخریب موضوعی است که خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه اصفهان در گفت‌وگویی با محمد امین رمضانی مدرس علوم ارتباطات، مجتبی سپاهی عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه اصفهان و همچنین محسن کوهکن دبیرکل جامعه اسلامی نمایندگان ادوار مجلس به آن پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
تخریب؛ ابزاری برای بیرون کردن حریف از میدان
محمد امین رمضانی- مدرس علوم ارتباطات- هدف نقد را سازندگی و هدف تخریب را به زمین زدن و از میدان خارج کردن حریف خواند و گفت: اصلی ترین تفاوت نقد و تخریب نیت مطالبی است که گفته و نوشته می‌شود.
وی منصفانه عمل کردن را از مهمترین لوازم نقد دانست و افزود: ما به دلیل اینکه می‌خواهیم سازندگی داشته باشیم باید منصفانه عمل کنیم یعنی آنچه را که می‌گوییم خارج از قاعده بازی نباشد بنابراین در نقد به واقعیتی که وجود دارد می‌پردازیم، اما در تخریب به هر موضوعی چنگ می‌زنیم تا حریف را فردی بی‌منطق جلوه دهیم.
این مدرس علوم ارتباطات نیت اصلی نقد را رسیدن به تفاهم دانست و تصریح کرد: در تخریب نیاز به تفاهم نیست، بلکه هدف این است که با استفاده از هر شیوه‌ای حریف را از میدان به در کنیم، اما مطمئناً فردی که مطلب انتقادی را می‌خواند نسبت به نیت ما سوء ظن پیدا می‌کند.
مراعات ضوابط شرعی و اخلاقی، مرز بین نقد و تخریب
محسن کوهکن – دبیر کل جامعه اسلامی نمایندگان ادوار مجلس- داشتن اطلاعات کامل را از ملزومات نقد سالم دانست و گفت: چنانچه نقاد اطلاعات کامل نداشته باشد نمی‌تواند تحلیل درستی ارایه دهد، بنابراین باید نوع نقد خود را به صورت سوالی مطرح کند تا معنی تخریب به ذهن متبادر نشود.
وی ادامه داد: تخریب هیچ گاه با کاربرد کلمات و جملات عقلانی، صحیح و منطقی همراه نیست و در کنار تخریب، تحقیر هم وجود دارد.
دبیر کل جامعه اسلامی نمایندگان ادوار مجلس مرز بین نقد و تخریب را مراعات ضوابط و چارچوب‌های شرعی و اخلاقی دانست و خاطرنشان کرد: شما در تخریب شخص را هدف قرار می‌دهید اما در نقد هدف شخص نیست بلکه به دنبال اصلاح ساختار و یا به دنبال اصلاح یک روش هستید.
لزوم بستری مناسب برای آگاهی سازی به مردم
مجتبی سپاهی – عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه اصفهان – نقد را از ملزومات زندگی اجتماعی دانست و گفت: اصولاً اگر حرکت‌های اجتماعی بخواهد حرکت‌های سالمی باشد، دستگاهی باید وجود داشته باشد به نام دستگاه نقد تا جامعه دچار آفات نشود.
وی افزود: ضروری است عوامل نقد و نقادی یک جامعه در دل همان جامعه شکل بگیرد.
این استاد دانشگاه خود انتقادی یا خود نقادی را از ویژگی‌های عقل نامید و خاطر نشان کرد: عقل تنها موجودی است که نسبت به رویکرد‌ها و راهکار‌های خود دچار تامل و نقد می‌شود و این جز قدرت عقلانی بشر است که علاوه بر تحلیل پدیده‌ها به تحلیل رفتار‌ها و کنش‌های خود نیز می‌پردازد.
سپاهی ادامه داد: نقادی در یک جامعه وقتی ضرورت می‌یابد که شما این پیش فرض را داشته باشید که انسان‌ها در رفتارهای اجتماعی متناسب با دریافت‌های معرفتی خود به قضاوت می‌نشینند و انسانی که اطلاعت کمتری داشته باشد ممکن است دچار برداشت‌های سطحی‌تر و انسانی که اطلاعات بیشتر دارد امکان اینکه قضاوت‌های بهتری داشته باشد وجود دارد.
وی لزوم وجود تعادل در جامعه را فراهم کردن بستر مناسب برای آگاهی سازی مردم دانست و افزود: اگر در یک جامعه بخشی از آن دچار کمبود آگاهی و بخش دیگر دچار آگاهی‌های فراتر از لایحه سطحی یعنی به لایحه‌های پنهانی اطلاعات حاکمیت دسترسی داشته باشند جامعه دچار عدم تعادل خواهد شد و امکان اینکه یک عده در این جامعه عامدانه دست به تحلیل‌های ناروا بزنند، زیاد است.
وجود مطبوعات آزاد در جامعه از لوازم اصلی نقد و نقادی
سپاهی نقادی را به نقادی سالم که همان نقد و نقادی غیر سالم که تخریب باشد تقسیم کرد و گفت: یکی از لوازم نقد ارایه تحلیل درست از فرصت‌ها، تهدید‌ها و همچنین از توانمندی‌ها و ضعف‌هایی که وجود دارد، است.
وی وجود مطبوعات آزاد در جامعه را از ملزومات نقد سازنده دانست و خاطرنشان کرد: مطبوعات و رسانه‌ها در این زمینه نباید دچار افراط و تفریط شوند، بلکه باید بتوانند در ابتدا منافع ملی را خوب برای مردم تعریف کنند تا جامعه دچار تناقض در خصوص مفهوم منافع ملی نشود و از سوی دیگر جامعه یک دید واقعی نسبت به مسایل پیدا کند تا از توانایی‌ها و ضعف‌های خود شناخت به دست آورد.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در خصوص مفهوم تخریب اظهارکرد: اگر بدون تحلیل و توجه به واقعیت‌های موجود و همچنین بدون توجه به منافع ملی و صرفاً مبتنی بر گرایش‌های شخصی و حزبی بخواهیم سیاستی را بدون توجه به عقبه‌های فکری مورد حمله قرار دهیم و آن سیاست‌ها را در ذهن مردم از بین ببریم تخریب انجام شده است.
دولت روحانی از نقد‌های سازنده با آغوش باز استقبال کند
سپاهی گروه‌ها و جریان‌هایی که در حال حاضر دولت را مورد انتقاد قرار می دهند به سه گروه تقسیم کرد و افزود: گروه اول نقد خود را مبتنی بر آگاهی و تعمیق سازی منافع ملی می‌گذارند و به دنبال خدمت بیشتر به دولت هستند و خدمتشان از طریق هشدار و ارایه آسیب‌های واقعی است که تمام مسوولان ما باید در قبال چنین نقدهایی با آغوش باز برخورد کنند و همچنین دولت باید زمینه چنین نقدهایی را فراهم کند.
وی گروه دوم نقادان در جامعه را نقادانی دانست که جاهلانه نقد می‌کنند و ادامه داد: این افراد تصور خود را مبنا قرار می‌دهند نه اتفاقاتی که در جهان در حال وقوع است. این افراد اطلاعات کافی از سیاست‌های کشور ندارند و با توجه به اتفاقاتی که می‌افتد به دنبال نقد سیاست‌ها هستند.
این استاد دانشگاه نقد گروه سوم را عالمانه و عامدانه در راستای سرپوش گذاشتن بر تمام فرصت‌هایی که برای ملت و دولت ایجاد می‌شود دانست و افزود: این گونه افراد تنها به دنبال این هستند که بگویند تنها دیدگاهی که می‌تواند درست باشد دیدگاه ما است و هر کسی که بر خلاف این دیدگاه حرکت کند شکست خواهد خورد. همچنین این افراد به جای اینکه در دل مردم امید و حرکت‌های مردمی را تقویت کنند به دنبال این هستند که دولت را به شکست وادار کنند.
دولت روحانی از سیاست‌های داخلی غافل نشود
سپاهی به موفقیت رسیدن دولت حسن روحانی در برابر این گونه افراد را با شفافیت کامل عمل کردن در سیاست‌های خود دانست و خاطرنشان کرد: اگر دولت شفاف عمل کند هیچ کس نمی‌تواند با دروغ گویی و پرده‌پوشی مشکل ایجاد کند زیرا جامعه تشنه این است که رییس جمهور منتخبشان چه به صورت مصاحبه و یا به صورت سفر‌های استانی البته به شکل صحیح آن از نزدیک با مردم ارتباط داشته باشد.
وی ادامه داد: دولت روحانی باید بداند از این به بعد این گونه بی‌مهری‌ها نسبت به دولتش بیشتر خواهد شد و عده‌ای در کمین هستند بنابراین با تمام قدرت باید این آمادگی را داشته باشد تا در برابر این گونه اشخاص ایستادگی کند.
این استاد دانشگاه ضعف دولت روحانی را معطوف کردن سیاست‌های خود به مسائل خارجی دانست و تصریح کرد: دولت تدبیر و امید نباید تمام تمرکز خود را به سیاست خارجه معطوف کند و از سیاست داخلی غافل شود.
سپاهی در پایان ابراز امیدواری کرد با شفافیت دولت در پاسخگویی نسبت به افکار عمومی و در لوای جامعه دینی و حاکمیت دینی بتوانیم با همدلی که امروز جامعه ما نیاز دارد مشکلات را رفع کنیم.
مرتضی ره آورد – ایسنا
