تاریخ انتشار : شنبه ۴ خرداد ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۰:۱۰

شهروندان:
یک عضو هئیت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان می گوید: قانون کار جمهوری اسلامی ایران بر عدم اشتغال کودکان زیر پانزده سال تاکید دارد و اشتغال این کودکان و بهره کشی از آنها ممنوع است.

کودکان قشر آسیب پذیر یک جامعه را تشکیل می دهند، از این رو است که توجه به کودکان امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. حمایت از حقوق کودکان به ویژه کودکان محروم و کودکانی که در معرض آسیب های ناشی از بحران ها و نابسامانی های اجتماعی هستند، وظیفه ای است انسانی که برعهده تک تک افراد، سازمان ها و نهادها است . بی تردید بدون توجه کافی به حقوق کودکان و برنامه ریزی در امر آموزش، بهداشت و ارتقاء سطح زندگی آنان، امیدی برای دستیابی به دنیایی بهتر وجود نخواهد داشت.

در رابطه با حقوق کودکان با علی اکبر اسماعیل پور عضو هئیت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان گفت وگویی انجام شده که در ذیل می خوانید.

• ابتدا تعریفی از کودک کار برای ما داشته باشید واینکه در قانون، اشتغال کودکان چگونه تعریف شده است ؟

کودک کار به کودکی اطلاق می شود که در چرخه کار به هر دلیلی برای تامین معاش خود ویا خانواده ویا بهره کشی توسط اشخاص دیگر و احیانا باندهای مختلف تبهکاری، تن به اشتغال زودهنگام بدهد .

ما در رابطه با کودکان کار چند ماده قانونی داریم.اول ماده ۷۲ قانون کارجمهوری اسلامی ایران که بر عدم اشتغال کودکان زیر پانزده سال تاکید دارد و اشتغال این کودکان ممنوع است. کشور ما در سال ۷۳ پیمان نامه جهانی حقوق کودک را پذیرفت. ماده ۳۲ این پیمان نامه صراحتا اعلام می کند که هر گونه بهره کشی از کودکان ممنوع است.علاوه بر این دو ماده، کشور ما در سال ۱۳۸۰ مقاوله نامه ۱۸۲ سازمان جهانی کار که عنوانش “منع اشتغال کودکان وتلاش برای شناسایی ومحو بدترین اشکال اشتغال کودکان” است را پذیرفته ومتعهد به اجرای آن در کشور شده است.

درباره چگونگی کار کودکان باید بگویم که متاسفانه دونوع اشکال کار کودکان داریم. یکی اشکال آشکار اشتغال کودکان و دیگری اشکال پنهان اشتغال کودکان.اشکال آشکار از قبیل آنچه که در خیابان ها می بینیم مثل تکدی گری، فال فروشی، گل فروشی، واکس زنی، کاردر کارگاههای روباز ومزارع . اشکال پنهان اشتغال کودکان هم شامل کاردرکارگاههای زیرزمینی از قبیل خیاطی، بسته بندی، جوراب بافی، کارگاههای قالی بافی و غیره.

• کودکان کار به چه حمایت هایی نیاز دارند؟

اولین راه برای اینکه بتوانند از این کودکان حمایت کنند، یک پژوهش وتحقیق جدی در زمینه کودکان کار است تا بتوانند یک آمار حداقلی از این کودکان در دسترس داشته باشند. برای حمایت از کودکان ما می توانیم از اقدامات خوب کشورهای دیگر مثل هندوستان الگو برداری کنیم. با پذیرش اشتغال کودکان منظور نه اینکه ما مدافع اشتغال کودکان باشیم، به هر حال بخش زیادی از خانواده های پایین دست جامعه به نیروی کار کودکانشان برای تامین بخشی از معاش خانواده نیازمندند واز آن جایی که تا ریشه کنی کامل اشتغال کودکان فاصله زیادی در جامعه داریم، متولیان امر به خصوص دربحث اشتغال پنهان با پذیرش اشتغال کودکان می توانند از نظر بیمه، آموزش و محافظت این کودکان در برابر انواع آزارهای جسمی، روحی وروانی، شرایطی ایجاد کنند که کودکان در کنار اشتغال بتوانند حداقل های آموزشی مهارت های اجتماعی ،زندگی وحتی سوادآموزی را یاد بگیرند.

• پژوهشی که گفتید، باید توسط چه سازمان هایی صورت گیرد؟

ما نیاز به یک پژوهش گسترده داریم که باید از سوی سازمان های بزرگ دولتی صورت گیرد. با توجه به اینکه حداقل از سال ۸۰ تاکنون بحثی با نام ساماندهی کودکان کار وخیابانی، در بین نهادهای متولی در گرفت و بودجه های هنگفتی صرف این ساماندهی که شامل یک چرخه معیوب است، شد اما هیچگاه به یک مطالعه و پژوهش جدی تن ندادند. درزمینه اشکال پنهان اشتغال کودکان نیاز به یک پژوهش دقیق داریم.متاسفانه وزارت رفاه که اکنون متولی قضیه است، پدیده اشتغال کودکان را نمی پذیرد و وارد بحث اشتغال کودکان تا به حال نشده است . پیش از این وزارت کار وامور اجتماعی متولی این امور بود. این در حالی است که ایران مقاوله نامه ۱۸۲ سازمان جهانی کاررا پذیرفته و ملزم به اجرای آن است و جالب اینکه از سال ۸۰ تاکنون هر ساله از روند اجرای این تعهدنامه بین المللی به سازمان جهانی کار گزارش می دهیم. متاسفانه بازرسی از کارگاههایی که این کودکان در آنها به اشتغال مشغولند، صورت نگرفته است.

• طرح ساماندهی کودکان کارتاثیری در کاهش آمار کودکان کار گذاشته یا خیر؟

در بحث ساماندهی کودکان کاروخیابان، فقط درصدی از کودکانی که در خیابان ها هستند جمع آوری می شوند وعلت اینکه گفتم این چرخه معیوب ،همین موضع است. چرخه معیوب همواره کارش جمع آوری کودکان کار از سطح خیابان های شهروانتقال آنها به مراکز ساماندهی ویا خانه هایی که در اختیار بهزیستی وشهرداری است بوده، دراین چرخه، کودکان حداکثر به مدت ۲۰ روز در آن جا نگهداری و پذیرایی می شوند و فرم های آماری پر می شود و در نهایت این کودکان به خانواده و بعد دوباره به خیابان برمی گردند.حضور پرشمار کودکان خیابانی در سطح خیابانهای شهرهای بزرگ وکوچک با اینکه ده سال از بحث ساماندهی کودکان خیابانی می گذرد، خود نشان از شکست طرح های ساماندهی دارد و اینکه تابه حال این طرح ها ناموفق بوده.

اشتغال کودکان نگاه ریشه ای را می طلبد که اول پژوهش و تحقیق برای ارائه آمار دقیق و مرحله بعدی، توانمدسازی خانواده های این کودکان است. با تشکیل تعاونی های محلی وایجاد چتر حمایتی برای خانواده های آسیب پذیرجامعه که نیازی به اشتغال فرزندانشان نداشته باشند می توان از آلام این کودکان کم کرد که متاسفانه به این بحث ریشه ای تاکنون بهایی داده نشده است.

• با وجود اینکه بحث حمایت از حقوق کودکان امری ضروری واجتناب ناپذیر است، اما لایحه حمایت از حقوق کودکان ونوجوانان هنوز در بلاتکلیفی به سر می برد، دلیل این امر چیست؟

درلایحه حمایت ازحقوق کودکان،به کودکان آسیب پذیر بها داده شده است و این موضوع برای تشکل های حامی کودکان، نقطه قوطی بود که پس از سال ها حمایت های اجرایی از حقوق کودکان به مرحله عمل در می آمد. متاسفانه این لایحه تاکنون به تصویب نرسیده و اخیرا مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد که قصد دارد این لایحه را از دستور خارج کند. تعلیق تفسیر این لایحه می تواند ادامه آسیب هایی که به کودکان آسیب پذیر جامعه به خصوص کودکان آزار دیده وکودکانی از روی ناچار وعلیرغم میل باطنی به کار مشغول می شوند، را تشدید کند.

این موضوع باید از نمایندگان مجلس پرسیده شود که چرا این لایحه دائم به تعویق می افتد.مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد به دلیل اینکه قیمومیت وسلطه پدر از خانواده ودر بحث تنبیه کودکان کمرنگ می شود این لایحه نیاز به بررسی بیشتر دارد. در قضیه تنبیه کودکان ما می دانیم کدام پدر فرزند خود را مورد تنبیه قرار می دهد.آیا پدری که به فجیع ترین شکل فرزندش را مورد آزار واذیت قرار می دهد و انواع مواد مخدر را مصرف می کند وعدم تعادل دارد و به آزار فرزندانش می پردازد، آیا این پدر حق سلطه بر خانواده را دارد؟ این سوالات را باید مرکز پژوهش های مجلس جواب دهد.

• قوه قضائیه در پیشگری از کودک آزاری و حمایت از حقوق کودکان آسیب دیده تا چه اندازه می تواند تاثیر گذار باشد؟

در لایحه حمایت از حقوق کودکان ونوجوانان کاملا پیش بینی شده بود که کودک آزار دیده خود می تواند گزارش دهد و یا با فعال کردن پلیس کودکان این موضوعات را پیگیری کنند. اقدامی که چندی پیش از سوی قوه قضائیه صورت گرفت واقدام موثری نیز بود،اینکه بعد از کودک آزاری های منجر به فوت در ابتدای سال ۹۰ ،دادستان برای اعلام کودک آزاری ها پیش شماره مستقیم اعلام کرد و پیگیری مستقیم کودک آزاری ها را به عهده گرفت. اکنون نیز دستگاه قضا می تواند با حمایت از تشکل های مدنی مدافع حقوق کودکان واصرار بر تصویب هر چه سریعترلایحه حمایت ازحقوق کودکان اقدامی موثر انجام دهد.

• چه اقداماتی باید صورت گیرد تا شاهد کودکان کار در سطح خیابانها و شهرها نباشیم؟

این یک بحث ریشه ای است. فقیر ترن شدن جامعه ارتباط مستقیم با افزایش تولید کودکان کار دارد. در ماه های اخیر به دلیل فشارهای اقتصادی حاصل از تورم، گرانی، بیکاری پی در پی کارگاههای تولیدی حتی نمایندگان مجلس نیز، نسبت به ترک تحصیل فرزندان کارگری که بیکار می شوند، هشدار دادند. چه بسا بیکاری کارگران ، اشتغال به کار فرزندانشان را در پی دارد. پس بازتولید کودکان کارارتباط مستقیم با شکاف طبقاتی در جامعه دارد. هر چه این شکاف بیشتر می شود بخش بیشتری از کودکان خانواده های فقیر درگیر اشتغال زودهنگام می شوند.

توجه به خانوادهای فقیر وکم درآمد جامعه وپیش بینی چترهای حمایتی در مواقع بحران برای خانواده های فقیر می تواند تا حدودی از افزایش و رشد این پدیده جلوگیری کند. هر چند در حال حاضر این چترهای حمایتی یا بسیار کم اند و یا شامل درصد کمی از این کودکان می شوند.