آتش‌نشانان جان‌برکف، مدیران کم‌تدبیر
شهروندان – محمد بیات*:
حادثه خیابان جمهوری که باعث کشته‌‌شدن دو زن زحمتکش شد برای مردم، خانواده‌های آنها و آتش‌نشانانی که جان بر کف می‌گیرند و برای نجات جان هموطن دل به آتش می‌زنند بسیار تلخ بود. مرگ یک شخص در آتش‌سوزی برای آتش‌نشان فرق زیادی با مرگ خودش ندارد.
این را به‌عنوان شخصی تاکید می‌کنم که سال‌هایی از عمرش را با آتش جنگید تا شهروندان را نجات دهد و هیچ‌وقت هم از کارم پشیمان نیستم. بررسی دقیق فیلم آتش‌سوزی در کارگاه خیاطی خیابان جمهوری نشان می‌دهد آتش‌نشانانی که در آنجا حاضر بودند همه کارهای خود را دقیق و کامل انجام دادند و هیچ قصور و تعللی نداشتند.
آنها مطابق با وسعت آتش‌سوزی با خود امکانات حمل کردند و مطابق زمان استاندارد نیز به محل رسیدند، اما حالا سوال این است وقتی همه‌چیز درست بود چرا دو زن از بلندی پرت شدند و جان خود را از دست دادند؟ ایراد را باید در «مدیریت» سازمان جست‌وجو کرد و نه در آتش‌نشانان.
ما به‌لحاظ سخت‌افزاری بسیار قوی هستیم و با آخرین متد‌های روز دنیا پیش می‌رویم و به‌لحاظ سخت‌افزاری هیچ دستگاهی کم نداریم. در این موضوع هیچ بحثی نیست اما مشکل اصلی در مدیریت است؛ مدیریتی که به‌طور دقیق آتش‌نشانی را نمی‌شناسد و در عملیات‌ها حضور نداشته است.
باید واقعیت‌های شهر تهران را پذیرفت. خیابان جمهوری، میدان امام‌خمینی(ره)، بازار و چند نقطه دیگر «نقاط حادثه‌خیز» تهران هستند و همه می‌دانیم اگر آتش‌سوزی در آنجا رخ دهد ممکن است به یک فاجعه تبدیل شود. این را سال‌های سال است که آتش‌نشانی و شهرداری اعلام کرده‌اند اما هیچ فکری برای آن نشده است.
اینکه در خیابان جمهوری یک ساختمان آتش بگیرد مساله‌ای غیرقابل پیش‌بینی نیست اما اینکه آتش‌سوزی باعث مرگ دونفر شده، تعجب‌آور است. در این مدت هرکس به دفاع از خود پرداخت و آتش‌نشانان جوان را که با فداکاری تمام به آنجا رفته بودند زیر سوال برد. کسی نپرسید این افراد چرا از راه‌پله برای نجات نرفتند؟ کسی نپرسید آموزش‌های لازم به آنها داده شده بود؟ کسی نپرسید فرمانده این عملیات چه کسی بود و به‌جای همه اینها رییس ایستگاه را بازداشت کرده‌اند.
همزمان با ورود تجهیزات روز دنیا به آتش‌نشانی باید آموزش‌های به‌روز هم برای پرسنل داده شود. زمانی که قرارداد خرید نردبان‌های مورد استفاده در خیابان جمهوری بسته شد، ۲۰ آتش‌نشان برای آموزش استفاده از تجهیزات به آلمان فرستاده شدند اما آنها مدتی بعد ارتقای سمت پیدا کردند و هیچ مسوولی در آتش‌نشانی نپرسید چرا پس از آن افراد، پرسنل دیگر برای استفاده از این نردبان‌ها آموزش ندیدند.
این نردبان‌ها در همه‌جای دنیا استفاده می‌شود اما توسط اپراتور زبده خودش و به احتمال زیاد نردبانی که عمل نکرده است تحت فرمان اپراتور خودش نبوده چرا که اعلام کردند چنددقیقه بعد عمل کرده است بنابراین احتمالا کسی که آن را هدایت می‌کرده، نحوه استفاده از دستگاه را به‌درستی نمی‌دانسته است این یک واقعیت است که زمان آتش‌سوزی از افراد گرفتار نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم منطقی رفتار کنند.
در آتش‌سوزی‌های زیادی بوده که افراد از فرط اضطراب و به‌دلیل استنشاق گاز‌های سمی به‌جای اینکه از راه بی‌آتش فرار کنند وارد دود و آتش شده‌اند. قدرت فکرکردن در آن لحظات گاهی از آتش‌نشان هم که برای چنین موقعیتی آموزش می‌بیند و بارها آن را تجربه کرده گرفته می‌شود چه رسد به اینکه فردی یکباره دچار چنین اتفاقی شود.
بنابراین دو زن قربانی هم مقصر این ماجرا نبودند چرا که فیلم موجود خارج‌شدن دود شدید از پنجره‌ها را نشان می‌دهد. دود ناشی از اجناس تریکو بسیار سمی است و چندین نوع سم را وارد ریه می‌کند. این افراد در حالت اضطراب نتوانستند تصمیم دیگری بگیرند. در این میان نردبان هم عمل نکرده و این عوامل باعث سقوط آنها شد.
برخی این انتقاد را مطرح می‌کنند که چرا در این حادثه از «تشک نجات» استفاده نشد. شخصا از مخالفان استفاده از تشک نجات هستم چرا که اولا حداقل ۱۵دقیقه طول می‌کشد تا تشک که چند صدکیلو وزن دارد از ایستگاه به محل حادثه منتقل و آماده شود ضمن اینکه برای استفاده از این تشک‌ها به سطح صاف و بدون هیچ مانعی نیاز است و اگر فرد دقیقا وسط تشک سقوط نکند امکان ارتجاع و کوبیده‌شدن فرد به دیوار وجود دارد حتی اگر هم دقیقا وسط تشک بیفتد، فقط زنده می‌ماند و قطعا شکستگی‌های بسیار سنگینی خواهد داشت بنابراین «تشک نجات» اصلا کارساز نیست و استفاده از نردبان بهترین راهکار است اما آموزش استفاده از این نردبان‌ها بسیار مهم است، فردی که آتش‌نشان می‌شود یعنی عاشق زندگی و زنده‌نگه‌‌داشتن مردم است.
این بی‌انصافی است که آتش‌نشانان جوان را مقصر بدانیم. قصور را باید در این بدانیم که بخش پیشگیری و آموزش ما به‌خوبی عمل نمی‌کند. آتش‌نشانی، باوجود اینکه بسیار مجهز است اما کارایی لازم را ندارد. مجلس هم در این میان مسوول است در این سال‌ها هیچ قانونی برای آتش‌نشانی تصویب نشده و فقط بر اساس مصوبات شهرداری کارها انجام می‌شود. آتش‌نشانی باید زیر نظر وزارت کشور عمل کند و وزارت کشور هم باید پاسخگو باشد. بهتر است با فرافکنی روحیه آتش‌نشانان را از بین نبریم و آنان را چنان به چالش نکشیم که قدرت تصمیم‌گیری کارشناسی و گاهی همراه با ریسک را در حوادث بعدی از دست بدهند.
*معاون سابق عملیات سازمان آتش‌نشانی تهران
شرق
