صداوسیما، وزارت ارشاد و نیروی انتظامی نهادهای متولی جشن ملی هستند
«کارناوال مهم‌ترین جنبه هنر مردمی و عامی است چراکه در آن تمامی عناصر این فرهنگ جلوه‌گر می‌شود.» میخائیل باختین، منتقد و نظریه‌پرداز اجتماعی در سال ۱۹۲۴ است که زندگی روزمره آدمی، عملی شدن اندیشه انسان و رسیدن به جهان آرمانی را از طریق «امر کارناوالی» ممکن می‌داند. به گفته او کارناوال عبارتند از: «جشن‌های خیابانی
«کارناوال مهم‌ترین جنبه هنر مردمی و عامی است چراکه در آن تمامی عناصر این فرهنگ جلوه‌گر می‌شود.» میخائیل باختین، منتقد و نظریه‌پرداز اجتماعی در سال ۱۹۲۴ است که زندگی روزمره آدمی، عملی شدن اندیشه انسان و رسیدن به جهان آرمانی را از طریق «امر کارناوالی» ممکن می‌داند. به گفته او کارناوال عبارتند از: «جشن‌های خیابانی که گاه چند شبانه‌روز به درازا می‌کشد و آمیخته با زندگی روزمره عوام است. کارناوال، به‌رغم نظام پیچیده‌اش، کامل‌ترین شکل بازنمایی فرهنگ مردمی است.»
روزهای اخیردر جامعه شاهد برپایی کارناوال‌هایی از شادی مردم بعد از انتخابات بودیم. مردم و خانواده‌ها با شادی و امید به خیابان‌ها آمده بودند تا جشن بگیرند. اما چرا این جشن‌ها در ایران تنها انعکاسی از یک هیجان عمومی است و روزهای خاصی در تقویم کشور برای کارناوال‌ها نیست؟ به اعتقاد مجید نصیری، عضو سابق کمیسیون اجتماعی مجلس، این کم‌توجهی را بیشتر متوجه رسانه ملی می‌داند و می‌گوید: باید بازشناسی جدیدی از جامعه امروز ایران بشود تا رفتارها و سبک زندگی جوانان بهتر درک شود. بنابراین دولت نیز باید برای برگزاری کارناوال‌ها برنامه‌ریزی اساسی انجام دهد.
شادی‌های خودجوش
به گفته باختین، کارناوال با از میان بردن و نادیده گرفتن مناسبات رسمی اجتماع، با زبانی بی‌پرده خود را به نمایش می‌گذارد. در جشن‌های خیابانی، ادبیات غیررسمی و مردمی فرصت پیدا می‌کند که در متن رسمی و هنجارمند جامعه نمایان شود. کارناوال، رهایی یافتن از گفتمان مسلط و قواعد و قوانین است. باختین با تاکید بر اصل خنده آن را امری عمومی و فرا گیر می‌داند که نشاط‌انگیز و شادی‌آفرین است. مردم در این جشن‌ها فرصت حضور در مکان‌هایی از شهر را دارند که متعلق به آنها نیست. خیابان‌ها که در نظام شهری تنها مکان تردد ماشین‌ها هستند در این فرصت به بستر نمایش مردم تبدیل می‌شوند. در بسیاری کشورهای دنیا جشن‌های خیابانی در روزهای خاصی و بر پایه پیشینه تاریخی مشترکی برگزار می‌شود. در این جشن‌ها عموما با رژه‌های زنده، به تن کردن لباس‌های غیرمعمول یا لباس‌هایی متعلق به فرهنگ آن کشور یا با غذاهای مختلف جشن گرفته می‌شود. اما در اینجا وضع کمی فرق می‌کند. سال‌هاست که در زندگی شهری ما شکل گرفتن جشن‌های خیابانی به امری هیجانی تبدیل شده است.
جشن‌هایی که به خاطر پیروزی تیم ملی فوتبال ایران و به‌صورت خودجوش شکل می‌گیرد و گاهی هم فضای سیاسی و اتفاقات حول آن مردم را برای شادی به خیابان‌ها می‌کشاند. هر چند چهارشنبه‌سوری را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از جشن خیابانی و شادی عمومی شهری معرفی کرد، اما این‌گونه مراسم هنوز با آنچه در سایر نقاط دنیا به عنوان فستیوال و راه افتادن کارناوال‌های شادی و برگزاری جشن‌های خیابانی شناخته می‌شود، فاصله دارد. شاید یکی از دلایل آن خصلت پرخطر بودن وسایلی است که در آن استفاده می‌شود. به گفته نایب‌رئیس سابق کمیسیون اجتماعی مجلس، «جشن‌های مردمی در هر جامعه‌ای متناسب با ظرفیت‌های فرهنگی آن جامعه شکل می‌گیرد و در کشور ما نیز مناسبت‌های مختلفی وجود دارد که مراسمی برای آن برگزار می‌شود، چه مناسبت‌های مذهبی که ازجمله آنها عزاداری‌های ایام محرم است و همچنین مناسبت‌های همراه با سرور و شادی که در ایام شعبانیه است. همچنین مناسبت‌های ملی که هنوز تعریف ویژه‌ای برای برخی از آنها نشده است.»
به اعتقاد مجید نصیری، اگر بتوان این روزها را به روزهای جشن تبدیل کرد، مزایای فراوانی برای جامعه خواهد داشت. از تاثیرات مهمی که برگزاری جشن‌های خیابانی دارد، افزایش همبستگی ملی است به‌طوری که همزمان همبستگی مردم و مردم و همچنین همبستگی مردم و مسئولان را افزایش می‌دهد و می‌تواند مشکلات پیش روی مردم را برطرف کند. مردم عموما بعد از یک رخداد سیاسی یا ورزشی ملی شادی‌های خود را به خیابان‌ها می‌آورند. در این شادی‌ها حضور ماشین‌ها و پیاده‌ها درکنار هم است در حالی که در کشورهای دیگر این جشن‌های مردمی با بسته شدن خیابان‌ها همراه است و کسی نمی‌تواند ماشین خود را وارد این میهمانی کند. در شب پایان شمارش آرای انتخابات ریاست‌جمهوری نیز تمام شهرها مملو از حضور مردم در جشن‌های خیابانی بودند که مثل سایر جشن‌ها در ایران از یک شور ملی نشأت گرفته بود. این بار پیروزی کاندیدایی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بهانه‌ای برای حضور مردم در خیابان‌ها شد.
همان‌طور که نصیری بیان می‌کند: «به دلیل اینکه عموما تعریفی از این جشن‌ها نداریم در بهانه‌هایی که هیجان ملی را به‌همراه دارد و در حرکتی خودجوش مردم به خیابان‌ها می‌آیند و از کارکردهای آن اظهار وجود و ابرازنظر برای بدنه‌ای از جامعه است که عموما امکان بروز خود را ندارند.» او از این شب‌ها می‌گوید که تا ساعت پایانی روز که هنوز پیروزی رئیس‌جمهور مشخص نشده بود همه مردم در خانه‌هایشان بودند اما بعد از اعلام قطعی تمام خانواده‌ها به خیابان‌ها آمدند تا پیروزیشان را جشن بگیرند. این نماینده مجلس، به عدم برنامه‌ریزی منسجم این‌گونه جشن‌ها اشاره کرده و می‌افزاید: در این حضور مردمی نه رسانه ملی و نه ستادهای تبلیغاتی نقشی نداشتند بلکه همه چیز از لایه‌های جامعه شکل گرفته بود. به عقیده نماینده سابق مجلس، مردم هیجانی از خود بروز داده‌اند که باید مورد توجه قرار بگیرد. شادی از نیازهای مردم است و باید بتوانند بدون توجه به مسائل سیاسی، جشن‌های ملی برگزار کنند. او به جوانی جمعیت ایران تاکید دارد و می‌گوید: برای جوانان باید فضاهای باز اجتماعی مهیا شود تا بتوانند با حفظ ارزش‌ها و هنجارها نشاط اجتماعی‌شان را حفظ کنند.
هماهنگی نهادها برای برگزاری جشن
با این‌حال برگزاری جشن‌ها و کارناوال‌ها نیاز به هماهنگی و همکاری ارگان‌های رسمی با نهادهای غیررسمی و متولیان برگزاری این جشن‌ها دارد. چنان‌که حرکتی مردمی اما با هماهنگی نهادهای مسئول باید شکل بگیرد تا هم مراسم بی‌دردسر برگزار شود و هم شرکت‌کنندگان از قواعد شرکت در کارناوال‌ها مطلع باشند. این نماینده مجلس اولویت نهادهایی که باید برای برگزاری این جشن‌ها همکاری کنند را چنین عنوان کرد:«صداوسیما پررنگ‌ترین نقش در شکل‌گیری فستیوال‌های خیابانی را دارد چراکه می‌تواند با تولید اندیشه و ساماندهی آن به این جریان‌‌ها کمک کند. بعد از این نهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تبلیغ و فرهنگ‌سازی شکل‌گیری این تجمع‌ها موثر است و درنهایت نیروی انتظامی نیز در کنار مردم برای رفع مشکلات و گاه ناهنجاری‌هایی که رخ می‌دهد، مهم است.»
جشن‌های ملی به همبستگی ملی منجر می‌شود
اما کارناوال‌ها در کشورهای مختلف دنیا رخدادی جهانی هستند و صدها جشن و فستیوال خیابانی در جهان وجود دارد. از جشن‌های سال نو مسیحیان تا جشن‌های بومیان در برزیل و کارناوال گوجه‌فرنگی در اسپانیا. اما این جشن‌ها برگزار نمی‌شوند تا به مردم چیز خاصی را آموزش دهند بلکه صرفا جنبه تفریحی دارند و در نشاط و شادی روحیه عمومی اثر خود را می‌گذارند. مجید نصیری نیز به تاثیراتی که این جشن‌ها در جامعه ایرانی می‌تواند داشته باشد، تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد:«جشن‌های خیابانی، علاوه بر همبستگی به تقویت مشارکت سیاسی و اجتماعی کمک می‌کنند که اینها فاکتورهایی هستند برای شکل‌گیری یک جامعه پویا. در چنین جامعه‌ای می‌توان به دنبال برنامه‌های کلان رفت و آنها را محقق کرد.» زندگی در شهرهای مدرن و فشارهای روانی و اجتماعی که بعضا ناشی از آن است آدم‌ها را به سمت شادی‌های گروهی می‌کشاند. به همین دلیل هم در بسیاری از نقاط دنیا برگزاری این جشن‌ها به یک سنت بدل می‌شود. برخی کارناوال‌های مهم جهان را می‌توان چنین نام برد: کارناوال ریودوژانیرو در برزیل، این کارناوال یکی ازبزرگ‌ترین و رنگی‌ترین کارناوال‌ها در جهان است وبه سال ۱۹۶۴برمی‌گردد همچنین این جشن درتمامی نقاط شهر در خیابان‌ها، میدان‌ها و کلوپ‌ها همراه با شادی و پایکوبی است.
کارناوال دیگر، کارناوال ونیز است. این کارناوال حدود دو هفته ادامه دارد و شامل توپ‌های بزرگ، کنسرت‌ها، رژه‌ها و دیگر رخدادهاست. شرکت‌کنندگان لباس و ماسک‌های سنتی عجیب می‌پوشند. کارناوال نیس در کنار کارناوال ریو و ونیز، یکی از کارناوال‌های مهم است. نیس درزمان کارناوال، به شهری مملو ازجشن تبدیل می‌شود که درتمام روز و عصر انواع رژه‌ها و آتش‌بازی در ماردی‌گرس برگزار می‌شود. در گوشه و کنار جهان این جشن‌های خیابانی حضور رنگارنگ خود را با زندگی مردم همراه می‌کنند. ایران نیز با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی می‌تواند این شادی را از طریق برگزاری فستیوال‌های مردمی و با توجه به آیین‌های خود به جامعه وارد کند تا در روزهایی از سال مردم بتوانند در کنار همشهری‌هایشان و غریبه‌هایی که نمی‌شناسند به جشن بپردازند که این همدلی را در بین آنها نیز افزایش می‌دهد.
تیبا بنیاد – آرمان
