تهران، مدیریت یکپارچه شهری ندارد
شهروندان:
در چهارمین دوره شورای شهر تهران هر تخصصی پیدا می‌شود؛ از جماعت ورزشکار و خواننده گرفته تا دکتر و مهندس. با این‌که هنوز شش ماه از عمر دور چهارم شورای شهر تهران نمی‌گذرد، اما انتخابات شهردار تهران و حاشیه‌های آن که باعث بروز اختلاف‌نظرهایی بین اعضا شد، این شورا را همان ابتدای راه حسابی بر سر زبان‌ها انداخت.
با این حال، رئیس شورای شهر تهران معتقد است دور جدید فعالیت این شورا نقطه عطفی در فعالیت شورا خواهد شد. احمد مسجدجامعی معتقد است شورای چهارم این شانس را دارد که از همراهی و همدلی دولت یازدهم به نفع شهر تهران استفاده کند.
او به توافق‌هایی که بر سر توسعه حمل و نقل عمومی تهران شده یا قول‌هایی که برای باز شدن پای شهردار تهران به جلسات هیات دولت داده شده، خوشبین بوده و حتی امیدوار است دلخوری‌هایی که از گذشته بین دولت و شهرداری بوده از بین برود. مسجد جامعی می‌گوید باز شدن پای وزرا به جلسات شورای شهر را باید به فال نیک گرفت، چون در هیچ دوره‌ای از عمر شوراها دولت این طور شوراها را جدی نگرفته بود و این یعنی نقطه امیدی برای این‌که شوراها به جایگاه واقعی خود بازگردند. گفت‌وگوی ما با احمد مسجدجامعی، رئیس شورای شهر تهران پیش روی شماست.
- شش ماه است شما به‌عنوان رئیس شورای شهر تهران انتخاب شده‌اید. این تجربه جدید را چگونه می‌بینید؟
شوراهای اسلامی شهر و روستا یک مجموعه مشورتی است که پیرامون مسائل مختلف شهر به نمایندگی از مردم آن شهر تصمیم می‌گیرند؛ بنابراین هر تصمیمی که درباره شهر گرفته می‌شود به طور مستقیم و غیرمستقیم در لایه‌های مختلف زندگی شهروندان تاثیرگذار خواهد بود.
از این رو تلاش این است که با گفت‌وگوی انتقادی زمینه تعامل بیشتر بین شهرداری و شورا را فراهم کنیم، اما این گفت‌وگوی انتقادی باید از پشتوانه‌هایی هم برخوردار باشد. در واقع طرف ما نباید فقط مجموعه شهرداری باشد، بلکه در امور مربوط به شهر و شهروندان باید این تعامل در قالب شورای شهر، شهرداری و دولت یا شهرداری، شورای شهر و حتی مجلس برقرار شود.
این رویکرد ماست و طبعا جایگاه شورای شهر نیز جایگاه نظارتی است که این جایگاه نظارتی باید فراگیری پیدا کند، اما وقتی صحبت از نظارت می‌شود همه گمان می‌کنند این نظارت باید بعد از اجرا انجام شود، در حالی که این نظارت، هم باید قبل و هم در حین اجرا از سوی شورای شهر وجود داشته باشد.
این چارچوبی است که کار شورای چهارم بر مبنای آن استوار بوده و این رویکردی است که شورای دوره چهارم را از شوراهای دوره‌های قبل متمایز کرده است.
همان طور که می‌دانید در دوره‌های گذشته عملا تعاملی میان شورای شهر و شهرداری با دولت وجود نداشت، اگر هم بود ضعیف و بیشتر حالت رقابتی در میان بود، اما حالا می‌بینید شهردار تهران با مجموعه دولت سند مشترک امضا می‌کند. وزرا به صحن علنی شورا می‌آیند، گزارش می‌دهند و به پرسش‌های اعضای شورا پاسخ می‌دهند یا در کمیسیون‌های شورای شهر به طور جدی جلسات مشترک ما با مجلس شکل گرفته است و اینها همگی نشان‌دهنده رویکرد جدیدی است که در دور چهارم شورای شهر تهران ایجاد شده است.
- به یاد دارم شما گفته بودید انتخاب ریاست شورا از میان اصلاح طلب‌ها، شورای شهر چهارم را از ضعفی که در دوره‌های گذشته به آن دچار شده بود خارج خواهد کرد، این یعنی شورای شهر در دوره‌های گذشته جایگاه واقعی‌شان را از دست داده بودند؟
بله، در دوره‌های گذشته شورای شهر صرفا شورای شهرداری بود؛ در حالی که شوراها اولین جایگاهی باید باشند که در مسائل و مطالبات شهری اظهارنظر کرده و در کنار قوه مجریه و مجلس در یک مسیر واحد حرکت می‌کنند.
دوستانی که تجربه نمایندگی مجلس را دارند خوب می‌دانند در مواردی کاملا وظایف شوراها با وظایف مجلس همپوشانی دارد و شوراها در واقع مانند دولت محلی در کنار دولت مرکزی حرکت می‌کنند، آنها رقیب هم نیستند، بلکه همدیگر را کامل می‌کنند.
من این دید را دارم و معتقدم در دوره‌های گذشته مسائلی موجب شد شورا ضعیف عمل کند. فکر می‌کنم شورا باید جایگاهی داشته باشد که همه به آن به چشم شورای شهرداری نگاه نکنند، بلکه باید شورای شهر باشد و شورای شهر شدن هم نیازمند وضع قوانین جدیدی است.
شورای شهر باید ساختارش به نحوی تعریف شود که دستگاه‌های اجرایی به احساس ضرورت گفت‌وگو برسند، احساس ما این است که این جایگاه باید تقویت شود.
- برای این‌که در چهارمین دوره فعالیت شوراها، شوراهای شهر از زیر پرچم شورای شهرداری بودن دربیایند، چه راهکاری اندیشیده‌اید؟
ببینید، به هر حال شوراهای شهر در امور مربوط به شهر و شهروندان نقاط مشترکی با شهرداری دارند که زمینه فعالیت و تعامل مشترک میان این دو نهاد را فراهم می‌کند، اما از سوی دیگر ۲۳ وظیفه مشترک بین شهرداری و دستگاه‌های اجرایی وجود دارد که در این سال‌ها همواره درباره تصدی این وظایف حرف و حدیث‌های بسیاری مطرح بوده است.
هم‌اکنون مساله مهم این است که ما باید مدیریت یکپارچه‌ای در شهر طراحی کنیم. نظام اجرایی و شهری ما الان چنین ظرفیتی ندارد و هر دو باید به این نقطه مشترک برسند که اصل قضیه را قبول داشته باشند. چالشی که در برنامه‌های پیشین با دولت گذشته هم وجود داشت این بود که مدیریت محلی و مدیریت یکپارچه شهری در برنامه دولت گذشته حذف شد.
خوشبختانه با روی کار آمدن دولت جدید در اجلاس مشترکی که شوراهای اسلامی شهر و روستا با وزیر کشور داشتند، بصراحت بر این موضوع تاکید شد که مدیریت محلی از نوع مدیریت ملی نیست؛ همان طور که مجلس محلی هم از نوع مجلس ملی نیست و این دو مقوله جدا هستند.
- همان طور که اشاره کردید شورای شهر چهارم این شانس را دارد که همراهی و همدلی دولت جدید را در کنار خود داشته باشد. برای این‌که بتوانید از فرصت پیش آمده به بهترین شکل استفاده کنید چه برنامه‌ای دارید؟
بله، قطعا ما در دولت پیشین سندی را باعنوان مدیریت یکپارچه شهری و محلی داشتیم و در این سند وظایفی که قابلیت واگذاری به شهرداری‌ها داشته‌اند برشمرده شده است، البته شهرداری‌ها هم باید ظرفیت پذیرفتن این مسئولیت‌ها را داشته باشند، اما ما می‌خواهیم وسیع‌تر از این ماجرا را ببینیم.
ما می‌گوییم اگر شورای شهر در جایگاه واقعی خودش قرار گیرد نه تنها باید برنامه پنجساله شهرداری را بنویسد بلکه باید برنامه پنجساله شهر را بنویسد، درحالی که ما هم‌اکنون در حال تصویب برنامه پنجساله شهرداری هستیم.
در بحث واگذاری مسئولیت‌های جدید به شهرداری هم توافقاتی انجام شده، اما در این زمینه دو مساله را نباید نادیده بگیریم؛ این‌که دستگاه‌هایی که هم‌اکنون این وظایف را به عهده دارند حاضر باشند امکانات، اختیارات و اعتبارات شان را همزمان با واگذاری مسئولیت‌ها آنها را هم واگذار کنند.
این موضوع ممکن است از لحاظ اجرایی زمانبر باشد یا قوانین پشتیبانی‌کننده از مجلس بخواهد؛ این رویکردی است که منطبق با قانون بوده، وظایف برشمرده شده و در یک دوره‌ای هم پذیرفته بوده اما هم‌اکنون به دلایلی متوقف شده است. حتی در قانون آمده درباره اعتبارات مربوط به شهرها که از سوی دستگاه‌های کلان اجرایی تصویب می‌شود این کار باید با هماهنگی شوراها انجام شود.
این کارها زمان می‌خواهد تا جا بیفتد. این هم که می‌گویم شوراها در مقطعی ضعیف بوده‌اند، منظورم این است که نمی‌توانست با مجلس یا دولت تعاملی برای حل و فصل این مشکلات داشته باشد، هیچ گاه زمینه این گفت‌وگو فراهم نمی‌شد، اما حالا پای وزرا به شورای شهر باز شده و احترام متقابلی بین دولت و شورا به‌وجود آمده و در واقع می‌توان امیدوار بود دولت جدید به شوراها نگاه جدی‌تری پیدا کرده است.
- با گذشت بیش از ۱۴۰ روز از آغاز کار دولت جدید، با وجود قول‌هایی که برای حضور شهردار در جلسات هیات دولت داده شده بود، اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است. شما در شورای شهر چقدر پیگیر عملی شدن این قول هستید؟
به هر حال شوراها با توجه به اهمیت شان باید نسبت‌شان با دستگاه‌های اجرایی مشخص شود. رئیس‌جمهور گفته‌اند هر وقت نیاز باشد از آقای قالیباف برای حضور در جلسات دعوت خواهد شد. ما هم در شورا و هم در شهرداری ارتباط‌مان را با دولت تعریف کرده‌ایم. نفس این آمدن و رفتن‌های وزرا به جلسات شورا حالا دیگر معنادار شده است به نظرم اینها می‌تواند نشان‌دهنده گام‌های بلندی باشد که برای تعامل هرچه بیشتر دولت، شورا و شهرداری برداشته شده که اختلافات گذشته کمرنگ‌تر شود.
- اما به نظر می‌رسد بحث حضور آقای قالیباف در جلسات هیات دولت بیشتر حالت یک تعارف پیدا کرده که شاید هیچ وقت به مرحله اجرا نرسد.
ببینید، دستگاه اجرایی و دولت هم برای خودش چارچوب‌هایی دارد. تنها کاری که در شوراها می‌توانیم انجام دهیم این است که بسترها و زمینه‌های این تعامل بین شورا، شهرداری و دولت را فراهم کنیم، اما نمی‌توانیم دولت را ملزم کنیم حتما شهردار را به جلسات هیات دولت راه دهد.
- همان طور که می‌دانید چند سالی است چالش‌های عمیقی بین شهرداری و دولت برسر مطالبات حمل و نقل عمومی به‌وجود آمده است. این تصور وجود داشت که با روی کار آمدن دولت جدید این اختلافات کمرنگ شود، اما چندی پیش شهردار تهران همچنان از این‌که دولت حتی یک ریال هم از مطالبات شهرداری تهران در بخش حمل و نقل عمومی را پرداخت نکرده، گلایه کرده بود .آیا قرار نیست شورا به عنوان میانجی برای حل و فصل اختلاف ریشه‌دار دولت و شهرداری وارد میدان شود؟
چرا، قطعا این اتفاق خواهد افتاد؛ حتی در جلسه چندی پیش شورای شهر تهران که با حضور آقای آخوندی (وزیر راه، مسکن و شهرسازی) برگزار شد، ایشان متعهد شدند از اعتبارات مدیریت شهری در بخش حمل و نقل عمومی دفاع کنند، اما این‌که حالا بخواهیم در شرایطی که فقط چند ماه از آغاز به کار دولت جدید گذشته درباره همکاری و تعامل دولت با شهرداری نظر قطعی صادر کنیم و دولت را به همکاری نکردن متهم کنیم شاید چندان عادلانه و منطقی نباشد.
این‌که از زمان روی کار آمدن دولت جدید هم پولی به حساب شهرداری بابت مطالبات حمل و نقل عمومی ریخته شده یا نه را بنده بی‌اطلاعم و جزئیات آن را باید از مسئولان شهرداری تهران بپرسید، اما آنچه من در جریان آن هستم تاکیدی است که دولت نسبت به رسمیت شناختن مطالبات و اعتبارات حمل و نقل عمومی تهران دارد و در این زمینه در بخش اتوبوس و مترو توافقاتی شده که دولت به شهرداری تهران کمک کند و در جریان جلسه شورا که با حضور آقای آخوندی برگزار شد، وی تاکید کرد از اعتبارات حوزه مدیریت شهری در دولت دفاع شده و حتی درخواست افزایش آن هم داده شده است، اما بنده در جریان جزئیات آن نیستم.
- اگر موافق باشید کمی به عقب برگردیم. بیش از پنج ماه از آغاز کار دوره جدید شورای شهر می‌گذرد اما به نظر می‌رسد هنوز اعضای شورای شهر (بجز چند نفری که از دور قبل به این دوره راه پیدا کرده‌اند) نسبت به مسائل شهری اشراف ندارند، حتی برخی اعضا در جلسات بیشتر شنونده هستند و حضور فعالی در بحث‌ها ندارند. به نظر شما شش ماه زمان کافی نیست برای این‌که اعضا جایگاه خودشان را در شورا پیدا کنند؟
نه، اتفاقا من این را قبول ندارم. این درست نیست که هر کس در صحن علنی شورا بیشتر حرف بزند یا بیشتر نطق پیش از دستور داشته باشد یا بیشتر سخنرانی و انتقاد کند حتما نشان‌دهنده این باشد که فعال‌تر است. برخی اعضای شورا که کارشناس هم هستند کم حرف می‌زنند، اما بهموقع خودش نظرات کارشناسی لازم را می‌دهند.
عوامل جنبی هم تاثیر دارد. برخی رایشان اطمینان‌آورتر است، به طور مثال کمیسیون سلامت ما انصافا فعال است. کمیسیون معماری و شهرسازی که حالا نمی‌خواهم اعضای آن را نام ببرم کارهای ارزشمندی انجام داده و پیگیر مباحث هستند.
- اما برخی اعضای شورا تاکنون حتی یک سخنرانی یا نطق پیش از دستور هم نداشته‌اند.
ببینید این شرایط حتی در دوره‌های قبل هم وجود داشت. یکی از اعضای شورا که نمی‌خواهم نام ببرم اتفاقا بسیار صاحب‌نظر و کارشناس بود، اما در جلسات شورا چندان حرف نمی‌زد. در این دوره شورا هم ممکن است در صحن چند نفری باشند که اصلا اظهار نظر نکنند، اما آدم‌های لایق و کاربلدی هستند. ما در این دوره شورای شهر سه نفر را داریم که سابقه وزارت دارند، چند نماینده مجلس داریم برخی‌ها هم قبلا شهردار بوده‌اند، برخی‌ها هم در حد ظرفیت‌های ملی کار کرده اند یا در دوره‌های گذشته هم جزو اعضای شورای شهر بوده‌اند.
- برخی اعضای شورا که در دوره‌های قبل حضور فعالی داشتند در این دوره بیشتر ترجیح داده‌اند سکوت کنند، مثلا آقای چمران. این طور نیست؟
این‌که چرا ایشان در این دوره شورا ساکت هستند را باید از خودشان بپرسید و من در این باره دقت نکرده‌ام. من از کلیات شورا می‌گویم که همه کارشناس هستند و برای رسیدگی به امور وقت می‌گذارند، اما به نظرم سکوت نشانه مخالفت نیست. شما دوره قبل را به یاد بیاورید. دوره قبل آقای نجفی همین طور بود و بندرت اظهار نظر می‌کرد، اما این نشان‌دهنده مخالفت‌شان نبود.
- در بحبوحه انتخابات شهردار تهران، شما در اظهارنظرهایی به این نکته اشاره کرده بودید که کیفیت زندگی در شهر تهران کاهش یافته و شهر کمیت زده شده است. آیا این موضوع نشان می‌دهد عملکرد شهرداری تهران نتوانسته رضایت اعضای شورا را جلب کند؟
انتقاد بنده نیز نسبت به کارکرد گذشته شهرداری بود؛ هرچند در تهران کارهای بزرگی صورت گرفته اما بعضی از اقدامات نیز بلندپروازانه بوده و تهران امروز یک شهر کمیت زده و در حال ازدست‌دادن کیفیت‌هاست. در برخی موارد می‌بینیم نقاط مغفول‌مانده در تهران زیاد بوده که لازم است به آنها توجه شود و این خواست جدی است، زیرا تهران در حال ازدست‌دادن کیفیت‌هاست. شهر صرفا مجموعه‌ای از ساختمان‌ها، پل‌ها و برج‌ها نیست. مساله تهران این است که باید به شهری با کیفیت برای زندگی مردم تبدیل شود.
- تهران کمیت‌زده شده است. طول این راه، عرض فلان تونل، ارتفاع آن برج، این عدد‌ها چقدر باعث افزایش میزان رضایتمندی مردم و ارتقای کیفیت زندگی آنها و افزایش مشارکت شهروندی در تهران شده است؟
البته همان طور که گفتم این گلایه به عملکرد دوره پیش شهرداری تهران مربوط است و خوشبختانه آقای قالیباف در این دوره از فعالیتشان و همچنین وقتی که از برنامه‌هایشان در جلسات شورا دفاع می‌کردند، نشان دادند نگاه ویژه‌ای قرار است به کیفیت زندگی مردم در اجرای برنامه‌ها و طرح‌های شهرداری داشته باشند.
تاکید بنده این است که در زندگی شهری باید به کیفیت زندگی شهروندان بیشتر توجه شود و در برنامه پنجساله به این رویکرد توجه ویژه‌ای شده است و حتی در برنامه سال آینده، هم شورای شهر و هم شهرداری توجه ویژه‌ای به ارتقای سطح کیفی زندگی مردم دارد. همین نگاه به کیفیت زندگی است که باعث تولد کمیسیون‌های جدیدی در این دوره از شورای شهر تهران شده است؛ مانند کمیسیون سلامت.
- از وقتی به‌عنوان رئیس شورای شهر تهران انتخاب شده‌اید هر هفته به یکی از محلات پایتخت سرکشی می‌کنید. مهم‌ترین نتیجه‌ای که قرار است از این بازدیدهای دوره‌ای عاید شهر و شهروندان تهرانی شود، چیست؟
بنده نام این بازدیدها را گذاشته‌ام کشف تهران و معتقدم هنوز بسیاری از نقاط تهران است که باید چند باره از سوی مسئولان شهری دیده شود، چون در این بازدیدهاست که می‌توان از مشکلات، کمبودها و دغدغه‌های مردم مطلع شد؛ در جریان این بازدیدها فرصتی پیش می‌آید تا با مردم و اهالی محله‌ها از نزدیک به گفت‌وگو بنشینیم. آنها از نگرانی‌ها و مشکلاتشان بگویند و بنده به‌عنوان نماینده آنها در شورای شهر شنونده آنها باشم.
به طور مثال در بازدید چندی پیش که از منطقه شهرری داشتیم در اطراف حرم و محدوده بازار آن، مشکل کمبود سرویس بهداشتی بوضوح احساس می‌شد. پس از این بازدید جلساتی با حضور شهرداری منطقه برگزار شد تا نسبت به حل این مشکل و احداث دستشویی‌های جدید اقدام شود. به اعتقاد بنده حداقل تاثیری که این بازدیدها در زندگی شهر و شهروندان دارد این است که با آگاهی از مشکلات و کمبودها، ما این مسائل را با شهرداری در نشست‌های مشترک در میان می‌گذاریم و پیگیر رسیدگی و حل آنها می‌شویم.
پوران محمدی
جام‌جم
